Οι μεγάλες προσωπικές αλλαγές δεν γίνονται με το πάτημα ενός κουμπιού… φανταστείτε την εκπαίδευση τουαλέτας

Βγαίνω ξανά στο φως μετά το πρώτο κεφάλαιο της εκπαίδευσης τουαλέτας της μικρής μας. Αυτό σήμαινε να μην βγούμε από το σπίτι για αρκετές ημέρες και να φωνάζουμε ενθουσιασμένοι «Όχι άλλες πάνες!», καθώς η κόρη μας έτρεχε γυμνή και μαθαίναμε μαζί πώς να χρησιμοποιούμε το γιογιό. Η διαδικασία αυτή είναι για μένα συναρπαστική – αλλά και ακατάστατη, εξαντλητική και γεμάτη χαρά ταυτόχρονα.

Πολλά έμαθα διαβάζοντας το βιβλίο Oh Crap! Potty Training της Jamie Glowacki. Μια φράση της με συγκλόνισε όσο και η μυρωδιά από νέο «ατύχημα» πάνω στο ανοιχτόχρωμο χαλί μας: «Αν ασκήσεις πίεση στη διαδικασία, θα καταρρεύσει». Αυτή η αλήθεια δεν ισχύει μόνο για την εκπαίδευση τουαλέτας. Το σεξ, οι σχέσεις, η μάθηση, το παιχνίδι, η ανάρρωση – όλες αυτές οι διαδικασίες χρειάζονται τον δικό τους χρόνο και ρυθμό, γιατί υπό πίεση παραμορφώνονται ή καταρρέουν.

Η κατανόηση αυτής της αρχής είναι κλειδί για μια καλύτερη ζωή – όμως είναι πολύ πιο εύκολο να το ξέρεις θεωρητικά παρά να το εφαρμόζεις στην πράξη. Μπορεί να λέμε «χωρίς πίεση», όμως το να το λες δεν αρκεί. Υποφέρουμε από μια έντονη ανάγκη όλα να γίνονται άμεσα – να υπάρχει ένα κουμπί που τα λύνει όλα, αντί για μια διαδικασία που απαιτεί χρόνο.

Η γοητεία του άμεσου αποτελέσματος

Αναρωτιέμαι αν αυτή η ασυνείδητη λαχτάρα για αμεσότητα οδήγησε την ανθρωπότητα στην εφεύρεση των μηχανών και της τεχνολογίας. Ίσως οι εφευρέτες του κουμπιού στα τέλη του 19ου αιώνα ήθελαν να παρακάμψουν τον χρόνο που απαιτείται για να αναπτυχθείς, να μάθεις, να χτίσεις σχέσεις ή να μεγαλώσεις παιδιά. Πατάς ένα κουμπί και κάτι συμβαίνει – ανάβει ένα φως, ακούγεται ένας ήχος ή γίνεται μια έκρηξη. Αυτή η ψευδαίσθηση ελέγχου είναι εξαιρετικά δελεαστική.

Κάθε φορά που επιστρέφουμε σπίτι, μόλις η κόρη μας δει το κουδούνι, λέει: «Θέλω να πατήσω το κουμπί». Όπως πολλά παιδιά –και ενήλικες– απολαμβάνει επίσης να πατά τα «κουμπιά» της μητέρας της.

Ζούμε σε μια εποχή όπου τόσα πολλά μπορούν να γίνουν άμεσα με το πάτημα ενός κουμπιού ή το άγγιγμα μιας οθόνης, που δυσκολευόμαστε να δεχτούμε πως υπάρχουν πράγματα που απλώς δεν λειτουργούν έτσι. Το να βρίσκεσαι μέσα σε μια διαδικασία είναι κάτι εντελώς διαφορετικό.

Διαδικασία ή έλεγχος;

Το κουμπί λειτουργεί τέλεια υπό πίεση· η διαδικασία μπορεί να καταρρεύσει. Το κουμπί είναι εύκολο στη χρήση· η διαδικασία συχνά δύσκολη. Μια διαδικασία απαιτεί να εγκαταλείψεις την ψευδαίσθηση του απόλυτου ελέγχου και αντ’ αυτού να ανακαλύψεις τα όρια και τις δυνατότητές σου, αλλά και να αποδεχτείς ότι δεν γνωρίζεις τα πάντα και πρέπει να αντέξεις το ρόλο του αρχάριου.

Στην ψυχανάλυση συνειδητοποίησα πόσο δύσκολο μου είναι όλο αυτό – κι αυτός είναι ένας λόγος που συνεχίζω τη θεραπεία. Ως νέα ασθενής, ήθελα άμεσα αποτελέσματα και είχα πείσει τον εαυτό μου ότι ήδη είχα αλλάξει μετά από λίγους μήνες.

Ευτυχώς, η αναλύτριά μου αρνήθηκε ευγενικά να συμμετάσχει στη φαντασίωσή μου ότι μπορούσα να παρακάμψω την επίπονη αλλά ουσιαστική διαδικασία της εσωτερικής αλλαγής, που δεν είναι γραμμική και εξελίσσεται από μέσα προς τα έξω. Μου πρόσφερε τη δική της οπτική για όσα συνέβαιναν ασυνείδητα μέσα μου και τη δύναμη να αντέχει τα συναισθήματα που εγώ ήθελα απλώς να «διαγράψω».

Η σημασία του θεραπευτικού χώρου

Αυτή η εμπειρία διαμόρφωσε την πεποίθησή μου ότι είναι απολύτως απαραίτητο ο θεραπευτής να μπορεί να αναγνωρίζει τις συνειδητές και ασυνείδητες πιέσεις του θεραπευόμενου και να τις επισημαίνει. Έτσι μπορεί κανείς να εξερευνήσει αυτές τις πιέσεις: από πού προέρχονται, πώς εκδηλώνονται στον εσωτερικό και εξωτερικό κόσμο, στο παρελθόν και στο παρόν.

Για μένα ήταν τεράστια ανακούφιση όταν κατάλαβα πως η αναλύτριά μου μπορούσε να διατηρεί την ανεξαρτησία της απέναντι στη δική μου πίεση – είχε σκέψεις γι’ αυτήν αντί απλώς να συνθλίβεται όπως εγώ.

Πέρα από την πίεση: ισορροπία στη διαδικασία

Δεν υποστηρίζω κάποια χαοτική προσέγγιση όπου όλα επιτρέπονται ως αντίβαρο στην πίεση. Η υπόθεση ότι υπάρχουν μόνο δύο επιλογές –πίεση ή «όλα επιτρέπονται»– δυσκολεύει κάθε αναπτυξιακή διαδικασία, είτε μόνοι είτε με σύντροφο, φίλο, παιδί ή θεραπευτή.

Το να βρίσκεσαι σε μια διαδικασία είναι ουσιαστικό για τη δημιουργία μιας ζωής – από την παιδική ηλικία ως την ενηλικίωση, με καλές στιγμές, κακές στιγμές και όλα τα ενδιάμεσα. Το συνειδητοποιώ ξανά κάθε φορά που διαφωνώ με τον σύζυγό μου κι έπειτα βρίσκουμε τρόπο συμφιλίωσης· κάθε φορά που βγαίνω μπερδεμένη από μια συνεδρία· κάθε φορά που η κόρη μου έχει ένα ατύχημα κι εγώ λέω: «Την επόμενη φορά προσπάθησε στο γιογιό».

Παρόλο που είναι επίπονο και απογοητευτικό να καταλάβεις ότι τίποτα ουσιαστικό δεν λύνεται με ένα κουμπί, νιώθω ταυτόχρονα προσγειωμένη. Είναι ανακουφιστικό ότι βρίσκομαι μέσα σε αυτές τις διαδικασίες· καθεμία έχει τη δική της ζωή και παρότι έχω δράση, δεν ελέγχω την πορεία τους πλήρως.

Αυτή η κατανόηση –που άλλοτε δυναμώνει κι άλλοτε χάνεται– μου δίνει μια ελπίδα ριζωμένη στην πραγματικότητα κι όχι σε μια εξιδανικευμένη φαντασίωση χωρίς ψεγάδια. Σε μια εποχή ακύρωσης, πολώσεων και άμεσων επιλογών με ένα swipe, αυτό μπορεί να μοιάζει σχεδόν επαναστατικό. Τελικά όμως με κάνει να νιώθω πιο ελεύθερη, πιο πλήρης και πιο αληθινή.

Πηγή: theguardian.com