Οι 12 μύθοι του ελληνικού τουρισμού

Η χρυσή χήνα του τουρισμού σώζει την ελληνική οικονομία; Παγκόσμια μέρα Τουρισμού η 27^η Σεπτέμβρη κι οι Έλληνες χρωστάμε πολλά στον ελληνικό τουρισμό. Μας έδωσε πράγματι μία μεγάλη ανάσα τα χρόνια της οικονομικής κρίσης. Κατά άλλους επιστήμονες προσφέρει κοντά στο 20% στο ΑΕΠ ενώ άλλοι θεωρούν ότι συνδυαστικά με άλλους τομείς της ελληνικής οικονομίας αγγίζει έως και το 30%.

Της Άννας Στεργίου

Ο ελληνικός τουρισμός βασίζεται δίχως αμφιβολία στον πολιτισμό, το φυσικό περιβάλλον και τη γαστρονομία αλλά σ΄ένα ανθρώπινο δυναμικό, το οποίο είναι σημαντικό αλλά ολοένα και περισσότερο χάνεται από τον κλάδο. Αυτό συμβαίνει διότι οι ώρες εργασίας στον τουριστικό τομέα ειδικά για ξενοδοχεία και εστιατόρια που είναι εποχικά είναι εξοντωτικές και έξω από κάθε λογική. Επιπλέον, οι πιέσεις των διεθνών παραγόντων για χαμηλές τιμές, αφού οι υπόλοιποι συντελεστές είναι ελάχιστα διαπραγματεύσιμοι, πιέζουν αφόρητα το εργασιακό κόστος.

Με αφορμή τη σημερινή μέρα που είναι αφιερωμένη στον Τουρισμό καλό είναι να έχουμε στο μυαλό μας, ποιοι είναι οι βασικοί κυρίως ιδεολογικοί μύθοι που τον συνοδεύουν. 

Μύθος 1^ος: Είναι ο τουρισμός η χρυσή κότα της ελληνικής οικονομίας; Εν μέρει ναι, αλλά δεν είναι ο σημαντικότερος παράγοντας. Δυστυχώς είναι ένας τομέας, πάρα πολύ ευάλωτος σε εσωτερικές ή διεθνείς κρίσεις γεγονός που δημιουργεί θετικές ή αρνητικές διακυμάνσεις: π.χ. Γραφειοκρατία, φορολογία, ενεργειακό κόστος, μεταναστευτικό, πόλεμοι, πτωχεύσεις πρακτορείων, δυσφήμιση, πανδημίες κ.ά. Σύμφωνα με τη μελέτη του Ινστιτούτου του Συνδέσμου Ελληνικών Τουριστικών Επιχειρήσεων (ΙΝΣΕΤΕ) με θέμα: «Η συμβολή του τουρισμού στην ελληνική οικονομία το 2024», αν συνυπολογιστεί και η έμμεση συνεισφορά του τουριστικό τομέα, το ποσοστό υπερβαίνει το 30% του ΑΕΠ. Η τουριστική δραστηριότητα παραμένει κατά κύριο λόγο εξαγωγική, αφού το 84,4% των εισπράξεων προέρχονται από τον εισερχόμενο τουρισμό καλύπτοντας το 71,5% του ελλείμματος του ισοζυγίου αγαθών (-35,66 δισ. € το 2024). Περαιτέρω, ο τομέας συνέβαλε άμεσα στην αιχμή, στο γ’ τρίμηνο του 2024, στο 16,5% της απασχόλησης. Εμείς θα προσθέσουμε πως ο τομέας για την Ελλάδα είναι εξίσου σημαντικός για την κοινωνική συνοχή, ειδικά σε περιοχές κοντά στα σύνορα (π.χ. νησιά Βορείου Αιγαίου, Δωδεκάνησα, Κρήτη, νησιά Ιονίου κ.ά.).

Μύθος 2^ος: Οι Έλληνες ξενοδόχοι έχουν κάνει την τύχη τους γιατί είναι πολύ πλούσιοι. Ο κλάδος της ελληνικής ξενοδοχίας τουλάχιστον στην πρώτη φάση ανάπτυξής του βασίστηκε είτε σε ανθρώπους που είχαν σχέση με την παραγωγή αγροτικών προϊόντων (π.χ. ελαιολάδου) είτε σε ανθρώπους που είχαν σχέση με τη ναυτιλία και σπανίως και στα δυο. Τα καταλύματα φτιάχτηκαν από ανθρώπους με πολύ λιγότερες οικονομικές δυνατότητες.  Οι Έλληνες ξενοδόχοι κατά βάση έχουν οικογενειακές εκμεταλλεύσεις. Το ελληνικό ξενοδοχείο είναι μικρομεσαίου μεγέθους και διαφέρει από τις μεγάλες τουριστικές αλυσίδες που έχουν άλλα κόστη αλλά και άλλες εισπράξεις. Το ελληνικό ξενοδοχείο έχει διαφορετικές ποιότητες αλλά και διαφορετικά κόστη. Μέσα στην ενεργειακή κρίση το κόστος, ακόμη κι όταν υπάρχουν φωτοβολταϊκά ανέβηκε δραματικά ενώ το ελληνικό ξενοδοχείο τα είδε όλα τον καιρό της πανδημίας, παρά τις όποιες οικονομικές παροχές.

Μύθος 3^ος: Ο τουρισμός καταστρέφει το φυσικό περιβάλλον. Ο υπερτουρισμός καταστρέφει το φυσικό περιβάλλον. Υπάρχουν περιοχές που πραγματικά είναι στα όριά τους και στην Ελλάδα ενώ άλλες χώρες ήδη λαμβάνουν τα μέτρα τους, γιατί έχουν φτάσει σε οριακά σημεία με αποτέλεσμα ν΄ απειλούνται τα μνημεία. Δυστυχώς πολλές φορές το κράτος έρχεται κατόπιν εορτής για να περάσει δίκτυα, να βελτιώσει τις υποδομές για νερό, αποχετεύσεις κ.ά. Υπάρχουν ξενοδοχεία που έχουν μπει στη διαδικασία της ορθολογικής χρήσης νερού αλλά είναι ελάχιστα. Επίσης, υπάρχουν ξενοδοχεία που έχουν πιστοποιηθεί με το Πράσινο Κλειδί κι έχουν οικολογικές δράσεις. Υπάρχουν πλέον ξενοδοχεία που χτίζονται με υλικά, που είναι φυσικά, ανακυκλωμένα κ.ά.

Μύθος 4^ος: Καθένας μπορεί ν΄ ασχοληθεί με τον τουρισμό. Θεωρητικά ναι, αφού χιλιάδες νέα παιδιά κάθε χρόνο και συχνά φοιτητές βγάζουν μεροκάματο ως εργαζόμενοι στον τουρισμό και στην εστίαση ενώ αποτελεί πηγή εισοδήματος και για τον γυναικείο πληθυσμό, που έχει πολύ υψηλότερα ποσοστά ανεργίας απ΄ τους άνδρες. Υπάρχουν οικογένειες, που βγάζουν μεροκάματο από τον τουρισμό. Όμως ο τουρισμός πια έχει ξεφύγει από το στενό οικογενειακό πλαίσιο κι έχει βασικούς κανόνες, που, όταν δεν ακολουθούνται δύσκολα μία μονάδα αναπτύσσεται. Μέσα στην οικονομική κρίση ξενοδοχεία άλλαξαν χέρια, εξαιτίας δανείων, που έπνιγαν και τους ξενοδόχους, που γνώριζαν καλά τον χώρο. 

Μύθος 5^ος: Δεν χρησιμοποιούνται ελληνικά αγροτικά προϊόντα στον τουρισμό. Οι ξένοι δεν έχουν ολοκληρωμένη εικόνα για την ελληνική κουζίνα και πολλοί έχουν στο μυαλό τους: χωριάτικη σαλάτα, τζατζίκι, σουβλάκι, μουσακά, που εν μέρει ανήκουν στις διατροφικές συνήθειες των Ελλήνων αλλά δεν έχουν σχέση με τα δεκάδες υπέροχα φαγητά του ελληνικού τραπεζιού. Η εικόνα αυτή, που εν μέρει μόνο ίσχυε σε προηγούμενες δεκαετίες στα λεγόμενα «καλά ξενοδοχεία» με τη γαλλική κουζίνα ή πια με τη διεθνή δεν ισχύει. Το ελληνικό ξενοδοχείο αγοράζει κι ελληνικά προϊόντα αλλά πια και περισσότερα τοπικά προϊόντα. Το πρόβλημα είναι πως πολλές φορές ο χειρισμός της τροφοδοσίας είναι λανθασμένος και από την πλευρά των παραγωγών. Ένα ξενοδοχείο δεν έχει πάντα την άνεση της τροφοδοσίας από σαράντα διαφορετικούς παραγωγούς, επομένως με εξαιρέσεις για συγκεκριμένα προϊόντα, αν δεν υπάρχει οργανωμένος συνεταιρισμός συχνά κι οι ξενοδόχοι και οι έχοντες καταλύματα στρέφονται στους προμηθευτές που έχουν σειρά από αγροτικά προϊόντα.

Μύθος 6^ος. Η Ελλάδα τα έχει καταφέρει καλά στον αγροτουρισμό. Η Ελλάδα έχει πολλά περιθώρια ανάπτυξης στον κλάδο αλλά το τοπίο είναι θολό κι είναι ελάχιστες οι τουριστικές μονάδες που έχουν αγροτουριστικό σήμα. Μέχρι σήμερα ο εναλλακτικός τουρισμός έχει περιορισμένη ανάπτυξη ενώ θα μπορούσε να λειτουργήσει καλά και για περιοχές λιγότερο ανεπτυγμένες αλλά και για νησιά, που δεν είναι στην πρώτη γραμμή της τουριστικής δραστηριότητας.

Μύθος 7^ος: Το ελληνικό ξενοδοχείο δεν πάει καλά γιατί υπάρχει η βραχυχρόνια μίσθωση. Το ελληνικό ξενοδοχείο πιέστηκε από τη βραχυχρόνια μίσθωση αλλά δεν απευθύνεται κατ΄ ανάγκην σε ταξιδιώτες με το ίδιο προφίλ. Τη μεγαλύτερη πίεση την άσκησε η βραχυχρόνια μίσθωση στους ενοικιαστές και στους ντόπιους που δεν έβρισκαν σπίτι να μείνουν. Αυτός που θέλει να ξεκουραστεί αλλά θέλει να έχει κοινωνικές επαφές δεν θα επιλέξει τη βραχυχρόνια μίσθωση αλλά θα προτιμήσει ένα ξενοδοχείο. Είναι άλλα τα χαρακτηριστικά των ανθρώπων, που επιδιώκουν τις βίλες ή τα διαμερίσματα από τα ξενοδοχεία (π.χ. οικογένειες με παιδιά), παρέες κ.ά., παρότι μπορεί να υπάρχουν φάσεις που για λόγους ανάγκης να ταυτίζονται. Η προσέλκυση τουριστών δεν εξαρτάται μόνο από το κατάλυμα, διότι και οι ξένοι είδαν μετά λύπης τους το κόστος φαγητού ν΄ αυξάνεται δραματικά ενώ υπήρξαν περιοχές που οι ανατιμήσεις ήταν φωτιά, γεγονός που φάνηκε και στους Έλληνες καταναλωτές. 

Μύθος 8^ος : Το «Ήλιος και Θάλασσα» δεν πουλάει πια. Η Ελλάδα βασίστηκε στους αρχαιολογικούς της θησαυρούς και στο «Ήλιος και Θάλασσα», που πουλάει πάντα. Απλά μέσα σ΄ αυτό μπορεί ο ταξιδιώτης να θέλει το προϊόν να είναι εμπλουτισμένο, π.χ. ένα ξενοδοχείο δίπλα στη θάλασσα που να έχει και πισίνα και σπα και γυμναστήριο. Επιπλέον, δεν χρειάζεται οι ξαπλώστρες να έχουν φτάσει στο σημείο να θεωρούνται περιουσιακό στοιχείο. Τα κόστη έχουν ανέβει κι από τους δήμους αλλά κι από την ΕΤΑΔ δημιουργώντας μεγάλες παρενέργειες στο τουριστικό προϊόν. Επιπλέον, είναι απαράδεκτο γεγονός επιχειρήσεις που νοικιάζουν χώρο στις παραλίες, να μη φροντίζουν για την καθαριότητα.

Μύθος 9^ος: Οι τουρίστες έρχονται, όταν υπάρχουν υποδομές. Οι τουρίστες προτιμούν τις υποδομές αλλά πάνε παντού, αν έχουν πειστεί πως θα περάσουν καλά. Δεν έρχονται μόνο για τις υποδομές γιατί δεν έχουν όλοι τα ίδια ενδιαφέροντα και τις ίδιες ανάγκες. Υπάρχουν ταξιδιώτες που θέλουν ν΄ αράξουν σ΄ ένα ξενοδοχείο και να μην κουνηθούν από την καρέκλα ώσπου να φύγουν κι άλλοι, οι οποίοι ενδιαφέρονται να γνωρίσουν το τοπίο, τους ανθρώπους, να δουν τα αξιοθέατα, να πάνε για παρατήρηση πουλιών κ.ά. Υπάρχουν τουρίστες που θέλουν να κάνουν ορειβασία, ποδήλατο, ιππασία, αλεξίπτωτο πλαγιάς κ.ά. Το ελληνικό κράτος δυστυχώς μέχρι σήμερα δεν έχει φροντίσει στις τουριστικές περιοχές να έχει τις απαραίτητες προϋποθέσεις για την υγεία ενώ ουκ ολίγοι επαρχιακοί κυρίως δρόμοι έχουν τα χάλια τους. Είναι απαράδεκτο να μην υπάρχουν κατάλληλες π.χ. οι υγειονομικές υποδομές στην Κέρκυρα, που είναι ένα μεγάλο νησί, με τεράστια τουριστική κίνηση και να χρειάζεται να μεταφερθούν ντόπιοι και τουρίστες στο απέναντι νοσοκομείο Φιλιατών Θεσπρωτίας.

Μύθος 10^ος: Η Ελλάδα πρέπει να κοιτάξει τους τουρίστες, που είναι μέτριου – υψηλού εισοδήματος. Η Ελλάδα χάρις στη φιλοξενία της απέκτησε φίλους σ΄ όλο τον κόσμο. Υπάρχουν άνθρωποι που ήρθαν με πολύ λίγα λεφτά στην τσέπη τους ως φοιτητές ως νέοι και σήμερα έρχονται σε ξενοδοχεία πολυτελείας, γιατί έχουν άλλες δουλειές και άλλες δυνατότητες. Η καλή φιλοξενία δεν έβλαψε κανέναν. Η δυσφήμιση πάλι έβλαψε τους πάντες. Σημασία έχει να υπάρχουν κανόνες και για τους τουρίστες, οι οποίοι εκτός δικής τους χώρας, μπορεί να λειτουργούν εκτός κανονιστικού πλαισίου.

Μύθος 11^ος: Δεν έχασε και τίποτα η Ελλάδα που έβγαλε τα τροχόσπιτα εκτός αγοράς, με τη νομοθεσία για υποχρεωτική παραμονή στο κάμπινγκ. Η Ελλάδα δυσφημίστηκε έντονα από ανθρώπους που κάνουν κάμπινγκ και δεν έχουν μόνο οικονομική δυσπραγία αλλά ενδιαφέρονται και για τον τόπο μας. Το νομοθέτημα για τα τροχόσπιτα δεν εξασφάλισε ούτε καν τα ίδια τα κάμπινγκ, αφού πάρα πολλοί προτίμησαν να μην έρθουν καν στη χώρα μας.

Μύθος 12^ος: Αν τα καταφέρουμε στον τουρισμό η ελληνική οικονομία θ΄ απογειωθεί. Ο τουρισμός δεν εξαρτάται μόνο από το ελληνικό ξενοδοχείο, από τους ξεναγούς, τα τουριστικά λεωφορεία κ.ά. Ο τουρισμός είναι σημαντικός και πρέπει να προσεχθεί απ΄ όλα τα κόμματα, γιατί αποτελεί συγκριτικό πλεονέκτημα της ελληνικής κοινωνικοοικονομικής ζωής. Όμως, είναι ευαίσθητος σε κάθε δύσκολη περίσταση. Εξαρτάται από τη βίζα μέχρι την κατάσταση των ελληνικών αεροδρομίων, από τα σκουπίδια, από τους ποδηλατόδρομους, από το κτηματολόγιο και τις χρήσεις γης, από τις υποδομές για το νερό ώστε να μη μένουν οι ταξιδιώτες με το σαμπουάν, από τις διακοπές ρεύματος, από τις φωτιές, από τη συμπεριφορά στους μετανάστες, στα ζώα κ.ά.

Ο τουρισμός, εκτός από την ουσία και τις αλλαγές που πρέπει να γίνουν για τη βιωσιμότητα, την ανθεκτικότητα και την προσβασιμότητα, έχει να κάνει και με την εικόνα. Επομένως, εικόνες σαν αυτές με τους τουρίστες να μπαίνουν μέσα στο νερό, για να βγουν στη στεριά, όπως είδαμε την περυσινή σεζόν στα Χανιά, χρεώσεις ανεξέλεγκτες σε ταξί ή λογαριασμοί που βγάζουν μάτι απλά αποδυναμώνουν την τουριστική εικόνα της χώρας. 

Η Ελλάδα δεν παίζει πλέον μόνη της, έχει πλέον ισχυρούς ανταγωνιστές και στα Βαλκάνια και πρέπει και οι άνθρωποι του τουρισμού να νιώθουν ότι πληρώνονται καλά, στην ώρα τους και χωρίς να εξοντώνονται με ωράρια εργασίας, που παραπέμπουν σε εποχές δουλείας κι όχι δουλειάς. Το ελληνικό κράτος οφείλει να βελτιώσει τις υποδομές του και η Τοπική Αυτοδιοίκηση θα πρέπει να είναι πιο προσεκτική και σε θέματα καθαριότητας.  Αλλαγές της τελευταίας στιγμής στη φορολογία, στον ΕΦΚΑ, στα ενεργειακά κόστη, στα ναυτιλιακά, καθώς τα τουριστικά πακέτα κλείνουν νωρίτερα, προσθέτουν άγχος και δημιουργούν θηλιές στον λαιμό όσων έχουν κλείσει πελάτες  και δεν ξέρουν μετά πως ν΄ απορροφήσουν τις αυξήσεις.

Επιπλέον, είναι απαραίτητο να μη νιώθουν και οι Έλληνες ξένοι στη χώρα τους, όταν θέλουν να πάνε διακοπές αλλά με τα χρήματα που παίρνουν δεν φτάνουν ούτε για πέντε μέρες με το ζόρι. Μέσα στα μνημόνια το υπουργείο Τουρισμού έχασε πόρους. Είναι ώρα και το υπουργείο Πολιτισμού και το υπουργείο Τουρισμού να πάρουν πίσω μέρος αυτής της προίκας και να κοιτάξουν αρχαιολογικούς θησαυρούς και σε μέρη, που έχουν μείνει πίσω σε ανασκαφές αλλά και να δουν τι θα κάνουν με τις ουρές σε μέρη, που έχουν ζήτηση.