Έρευνα libre: Ποια νησιά υφίστανται περισσότερο τη δημογραφική κρίση και τη φυγή των νέων 

Ουδείς, πλέον, μπορεί να αμφισβητήσει ότι το δημογραφικό είναι ένα από τα πιο σοβαρά προβλήματα που αντιμετωπίζει η χώρα. Παράγοντες, μάλιστα, του εν λόγω προβλήματος που αφορούν τις νησιωτικές περιοχές (και ιδιαίτερα τα Δωδεκάνησα) καθιστούν ακόμα πιο επιτακτική την ανάγκη εφαρμογής βιώσιμων λύσεων που πάντως μόνο εύκολη υπόθεση δεν είναι.

Νίκος Γιαννόπουλος

Πρώτα απ’ όλα ας θυμηθούμε ένα κρίσιμο δεδομένο: Η Ελλάδα έχει τον υψηλότερο δείκτη γήρανσης στην Ευρωπαϊκή Ένωση και είναι μεταξύ των χωρών με τη μεγαλύτερη μείωση του πληθυσμού.

Η δημογραφική γήρανση και η μείωση του πληθυσμού παρουσιάζουν έντονη γεωγραφική ανομοιομορφία, με μεγαλύτερη επίπτωση να υφίστανται οι μικρότεροι και απομακρυσμένοι δήμοι, ειδικά στα νησιά και ορεινές περιοχές. Είναι αυτές οι περιοχές στις οποίες πρέπει να δοθεί η μεγαλύτερη βάση (και φροντίδα).

Ιδού ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα: Σύμφωνα με στοιχεία που δημοσίευσε η εφημερίδα “Δημοκρατική” σε νησιά όπως η Κάλυμνος, η Πάτμος και η Λέρος, το ποσοστό ατόμων άνω των 65 ετών καταγράφεται πολύ υψηλό, ξεπερνώντας το 30-35% του συνολικού πληθυσμού, ενώ επίσης καταγράφονται σημαντικές απώλειες συνολικού πληθυσμού, έως και 11,4% σε μερικές περιπτώσεις.

Ακόμα όμως και σε άλλα νησιά των Δωδεκανήσων στα οποία έχει παρατηρηθεί αύξηση του πληθυσμού όπως η Ρόδος (αύξηση του πληθυσμού κατά 8,3% από το 2011 μέχρι το 2021) ο δείκτης γήρανσης παραμένει υψηλούς. Το ίδιο φαινόμενο καταγράφεται τόσο στην Κω όσο και στην Κάρπαθο.

Στα περισσότερα νησιά πάντως η τάση είναι μείωση των νεαρών ηλικιών και αύξηση των ηλικιωμένων, που σε μερικά νησιά φτάνει σε ποσοστά που υπερβαίνουν, όπως τονίστηκε ήδη, το 30–35% του πληθυσμού. Αυτό υπογραμμίζει τη σοβαρότητα του προβλήματος της δημογραφικής γήρανσης και της κοινωνικής απομόνωσης ειδικά στα μικρότερα και πιο απομονωμένα νησιά.

Τα νησιά, μιλώντας πάντα για τα Δωδεκάνησα, που παρουσίασαν τη μεγαλύτερη μείωση στις ηλικίες 20-39 κατά την περίοδο 2011-2021 είναι κυρίως μικρότερα και απομακρυσμένα νησιά με έντονη δημογραφική φθορά. 

Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία συνοπτικά αυτά είναι:

• Πάτμος: Μεγάλη απώλεια νέων ηλικίας 20-39, σχεδόν 30-35% μείωση, που επηρεάζει τον συνολικό εργασιακό και ενεργό πληθυσμό.
• Λέρος: Σημαντική μείωση της νεαρής ηλικιακής ομάδας, περίπου 25-30%.
• Κάλυμνος και Σύμη: Έντονη μείωση νέων με ποσοστά άνω του 20%.
• Καστελλόριζο: Πολύ μεγάλη μείωση νέων κάτω των 40 ετών, αποτέλεσμα της απομάκρυνσης προς τα αστικά κέντρα.
• Χάλκη, Τήλος, Φολέγανδρος: Όλα παρουσίασαν διψήφιο ποσοστό μείωσης στην ηλικιακή ομάδα 20-39 ετών, επιβεβαιώνοντας το φαινόμενο της αποδημίας των νέων.

Είναι, άρα, σαφές ότι τα μικρότερα και απομακρυσμένα νησιά υφίστανται εντονότερη γήρανση λόγω της ενδοχώρας αποχώρησης των νέων για σπουδές και εργασία στις αστικές περιοχές, καθώς και λόγω των δυσχερειών ζωής όπως το υψηλό κόστος διαβίωσης και η μεταφορική απομόνωση.

Αυτό οδηγεί σε μείωση της παραγωγικής δυναμικότητας των νησιωτικών κοινωνιών, αυξημένη κοινωνική απομόνωση και σοβαρές προκλήσεις στη διατήρηση υπηρεσιών υγείας, παιδείας, και κοινωνικής συνοχής.

Η τάση της γήρανσης προβλέπεται να συνεχιστεί τις επόμενες δεκαετίες, απαιτώντας άμεσες και στοχευμένες πολιτικές για την ανάσχεση της δημογραφικής κρίσης, τη στήριξη των νέων και τη βελτίωση των συνθηκών ζωής στα νησιά, ώστε να διαφυλαχθεί η βιωσιμότητα και η ανάπτυξη αυτών των περιοχών.

Περιττό βέβαια να τονιστεί ότι ειδικά αν μιλάμε για τα Δωδεκάνησα, η ανάγκη για βιώσιμη λύση θα μπορούσε να χαρακτηριστεί και εθνική, πέρα από κοινωνική. Οι λόγοι ευνόητοι…