Όταν οι λοιμώξεις “ξυπνούν” τον καρκίνο: Νέα μελέτη για τη γρίπη, την COVID-19 και τον κίνδυνο μετάστασης

Μια πρωτοποριακή μελέτη που δημοσιεύθηκε τον Αύγουστο του 2025 στο έγκριτο περιοδικό JAMA* φέρνει στο φως ανησυχητικά δεδομένα: οι αναπνευστικές λοιμώξεις, όπως η γρίπη και η COVID-19, ενδέχεται να ενεργοποιούν αδρανή καρκινικά κύτταρα στον οργανισμό, αυξάνοντας τον κίνδυνο μετάστασης σε άτομα που έχουν νοσήσει από καρκίνο.

Από τις πρώτες παρατηρήσεις στην υπόθεση έρευνας

Η συζήτηση ξεκίνησε την πρώτη χρονιά της πανδημίας, όταν ο καθηγητής εντατικής θεραπείας Hugh Montgomery (University College London) παρατήρησε ότι αρκετοί ασθενείς εμφάνιζαν ξαφνικά μεταστατικό καρκίνο, κυρίως μαστού και εντέρου. Η επικρατούσα εξήγηση ήταν ότι οι καθυστερήσεις στις εξετάσεις και στις θεραπείες λόγω της COVID-19 οδηγούσαν σε πιο προχωρημένες διαγνώσεις.
Ο ίδιος, ωστόσο, τόνισε ότι «οι καρκίνοι δεν εξελίσσονται τόσο γρήγορα – δεν γίνεται να περάσουν από ένα μικρό εξόγκωμα σε τελικό στάδιο μέσα σε τρεις μήνες». Έτσι, διατυπώθηκε μια νέα υπόθεση: μήπως οι αναπνευστικοί ιοί «ξυπνούν» λανθάνοντα καρκινικά κύτταρα;

Τα πειράματα σε ζώα εργαστηρίου

Η υπόθεση δοκιμάστηκε σε εργαστηριακά πειράματα. Σε ποντίκια με γενετική προδιάθεση για αδρανή καρκινικά κύτταρα από τον μαστό:

·         Κανονικά, αυτά τα κύτταρα παραμένουν αδρανή για περίπου έναν χρόνο.

·         Όταν όμως τα ζώα μολύνθηκαν με μια ήπια δόση γρίπης, τα κύτταρα ενεργοποιήθηκαν μέσα σε λίγες μέρες και σε δύο εβδομάδες είχαν εξελιχθεί σε μεταστατικούς όγκους.

·         Το ίδιο συνέβη όταν τα ποντίκια μολύνθηκαν με έναν τροποποιημένο SARS-CoV-2: μέσα σε 28 ημέρες καταγράφηκε εντυπωσιακή αύξηση των καρκινικών κυττάρων.

«Η ιογενής λοίμωξη επιταχύνει σημαντικά την ανάπτυξη των κυττάρων αυτών», σημείωσε ο John Alcorn, Καθηγητής Παιδιατρικής στο Πανεπιστήμιο του Πίτσμπουργκ.

Τι έδειξαν τα δεδομένα σε ανθρώπους

Για να διερευνηθεί αν το φαινόμενο ισχύει και στους ανθρώπους, οι ερευνητές ανέλυσαν δύο μεγάλες βάσεις δεδομένων:

·         UK Biobank: σε περισσότερους από 4.800 καρκινοπαθείς σε ύφεση, όσοι είχαν θετικό τεστ COVID-19 το 2020 είχαν σχεδόν διπλάσιο κίνδυνο θανάτου από καρκίνο σε σχέση με όσους δεν είχαν μολυνθεί.

·         Flatiron Health: σε περίπου 37.000 γυναίκες σε ύφεση από καρκίνο μαστού, όσες νόσησαν από COVID-19 είχαν αυξημένη πιθανότητα εμφάνισης μεταστάσεων στους πνεύμονες.

Τα ευρήματα αυτά επιβεβαιώνουν τα αποτελέσματα των πειραμάτων σε ποντίκια, ενισχύοντας την υπόθεση ότι οι λοιμώξεις μπορούν να επιταχύνουν την εξάπλωση του καρκίνου.

Ο ρόλος της φλεγμονής και του ανοσοποιητικού

Η γρίπη και η COVID-19 προκαλούν ισχυρή φλεγμονώδη αντίδραση στον οργανισμό. Οι επιστήμονες εστίασαν σε μια πρωτεΐνη-κλειδί, την ιντερλευκίνη-6 (IL-6), η οποία αυξάνεται σημαντικά κατά τη διάρκεια της λοίμωξης. Αν και βοηθά στην άμυνα, σε παρουσία καρκινικών κυττάρων φαίνεται να ενισχύει την ανάπτυξή τους.
Ακόμα και όταν τα επίπεδα της IL-6 επανήλθαν στο φυσιολογικό, τα καρκινικά κύτταρα συνέχισαν να πολλαπλασιάζονται, γεγονός που δείχνει την ύπαρξη δευτερογενών μηχανισμών. Ένας από αυτούς σχετίζεται με τα Τ-λεμφοκύτταρα: τα CD4 Τ-κύτταρα φαίνεται να καταστέλλουν τη δράση των CD8 Τ-κυττάρων, τα οποία είναι υπεύθυνα για την εξόντωση των καρκινικών κυττάρων, δημιουργώντας έτσι ένα ευνοϊκό περιβάλλον για τον καρκίνο.

Τι σημαίνουν όλα αυτά για τους ασθενείς

Αν και τα δεδομένα είναι ανησυχητικά, οι ειδικοί υπογραμμίζουν ότι χρειάζονται περισσότερες μελέτες για να επιβεβαιωθεί αν το φαινόμενο ισχύει για όλους τους ιούς και όλους τους τύπους καρκίνου.
Μέχρι τότε, η πρόληψη παραμένει το πιο ισχυρό όπλο: ο εμβολιασμός κατά της γρίπης και της COVID-19 μειώνει σημαντικά τον κίνδυνο σοβαρής λοίμωξης και κατ’ επέκταση την πιθανότητα αφύπνισης καρκινικών κυττάρων.

Ο καθηγητής Montgomery τονίζει ότι οι επιζώντες καρκίνου δεν πρέπει να ζουν με φόβο αλλά με ενημέρωση και ισορροπία: «Το πόσο προσεκτικός θα είναι ο καθένας είναι προσωπική επιλογή».

Ένα νέο κεφάλαιο στην κατανόηση του καρκίνου

Η μελέτη αυτή ανοίγει ένα νέο πεδίο στην ογκολογία: δείχνει πως οι λοιμώξεις δεν είναι πάντα παροδικές ενοχλήσεις, αλλά μπορεί να έχουν μακροπρόθεσμες επιπτώσεις, ιδιαίτερα σε όσους έχουν ιστορικό καρκίνου. Η καλύτερη κατανόηση αυτών των μηχανισμών ίσως οδηγήσει στο μέλλον σε πιο στοχευμένες θεραπείες και σε νέα μέτρα πρόληψης.