Μια δεκαετής μελέτη δημιουργεί νέα δεδομένα στη σχέση του Αλτσχάιμερ με το περπάτημα

Αν ψάχνετε έναν επιπλέον λόγο για να αυξήσετε τα καθημερινά σας βήματα, η επιστήμη μόλις σας προσέφερε έναν ακόμα. Μια νέα μελέτη δείχνει πως το περπάτημα κάθε μέρα μπορεί να μειώσει τον κίνδυνο γνωστικής εξασθένησης — ειδικά σε όσους έχουν γενετική προδιάθεση για τη νόσο Αλτσχάιμερ.

Σύμφωνα με την έρευνα (στο ετήσιο συνέδριο της Alzheimer’s Association International Conference), σχεδόν 3.000 συμμετέχοντες ηλικίας 70 έως 79 ετών κατέγραφαν τις συνήθειες τους στο περπάτημα για διάστημα 10 ετών. Όσοι διατήρησαν ή αύξησαν τη φυσική τους δραστηριότητα παρουσίασαν μεγαλύτερη βελτίωση στην ταχύτητα επεξεργασίας πληροφοριών και στη λεγόμενη εκτελεστική λειτουργία.

Τα οφέλη του περπατήματος ήταν ακόμη πιο εμφανή σε άτομα με γενετική προδιάθεση για τη νόσο Αλτσχάιμερ, σύμφωνα με την προδημοσίευση της μελέτης, η οποία δεν έχει ακόμη αξιολογηθεί από άλλους επιστήμονες ή δημοσιευτεί σε επιστημονικό περιοδικό.

Η επικεφαλής συγγραφέας, δρ. Cindy Barha, επίκουρη καθηγήτρια κινησιολογίας στο University of Calgary στον Καναδά, τονίζει: «Γνωρίζουμε ότι όσο μεγαλώνουμε αυξάνεται η καθιστική ζωή και μειώνεται η σωματική δραστηριότητα. Γι’ αυτό συστήνουμε να περιορίσετε το καθισιό εντάσσοντας μικρά διαλείμματα περπατήματος ανάμεσα στις περιόδους που κάθεστε.»

Πώς δρα η νόσος Αλτσχάιμερ στον εγκέφαλο;

Η νόσος Αλτσχάιμερ αποτελεί σοβαρή μορφή άνοιας που θεωρείται πως προκαλείται από συσσώρευση βλαβερών πλακών στον εγκέφαλο, οι οποίες παρεμποδίζουν την επικοινωνία των νευρικών κυττάρων και τελικά οδηγούν στον θάνατό τους, εξηγεί η Barha. Καθώς πεθαίνουν όλο και περισσότερα νευρικά κύτταρα, οι ασθενείς εμφανίζουν σταδιακή απώλεια μνήμης, σύγχυση, αλλαγές προσωπικότητας και σωματική κατάπτωση. Η ασθένεια μπορεί να αποβεί μοιραία και μέχρι σήμερα δεν υπάρχει γνωστή θεραπεία.

Τα γονίδια παίζουν σημαντικό ρόλο στην εμφάνιση της νόσου. Συγκεκριμένα, οι γονότυποι APOE επηρεάζουν τον μεταβολισμό των πλακών και των λιπών στο αίμα. Η παραλλαγή APOE4 δυσκολεύει τον εγκέφαλο να απομακρύνει τις πλάκες και συνδέεται με αυξημένο κίνδυνο γνωστικής έκπτωσης.

Περίπου 15% έως 25% του πληθυσμού φέρει αυτή την παραλλαγή του γονιδίου APOE, σύμφωνα με τα στοιχεία του US National Institutes of Health. Η ύπαρξή της διαπιστώνεται μόνο μέσω γενετικού ελέγχου.

Η σύνδεση σώματος και νου μέσω της άσκησης

Παρότι η νέα μελέτη δεν εφάρμοσε συγκεκριμένο πρόγραμμα περπατήματος, η Barha προτείνει να εντάσσουμε πολλαπλές βόλτες μέσα στη μέρα για να «σπάμε» την καθιστική συμπεριφορά και να διατηρούμε σταθερά υψηλά επίπεδα φυσικής δραστηριότητας κάθε χρόνο ώστε να προστατεύσουμε τις γνωστικές μας λειτουργίες.

«Χρειάζεται περισσότερη έρευνα για να προσδιοριστεί ο ακριβής αριθμός βημάτων που απαιτούνται, αλλά είναι σίγουρο πως όσο περισσότερα τόσο το καλύτερο», σημειώνει. «Τα επόμενα βήματα είναι να ανακαλύψουμε το ελάχιστο ωφέλιμο επίπεδο περπατήματος για διάφορες ομάδες — όπως γυναίκες έναντι ανδρών ή φορείς του APOE4 έναντι μη φορέων.»

Έρευνα του 2022 έδειξε ότι ακόμα και όσοι έκαναν περίπου 3.800 βήματα ημερησίως με οποιαδήποτε ταχύτητα μείωσαν τον κίνδυνο άνοιας κατά 25%.

Γιατί όμως το περπάτημα ωφελεί τόσο πολύ τον εγκέφαλο; Οι ειδικοί έχουν διάφορες θεωρίες. Μία εξ αυτών είναι ότι η τακτική άσκηση βοηθά στην παραγωγή περισσότερης πρωτεΐνης BDNF (brain-derived neurotrophic factor), που λειτουργεί σαν «λίπασμα» για τον εγκέφαλο καθώς ενισχύει τη δημιουργία νέων κυττάρων και συνδέσεων.

Όπως εξηγεί η Barha, «πιστεύουμε ότι πρωτεΐνες που απελευθερώνονται από τους μύες φτάνουν στον εγκέφαλο — είτε διαπερνώντας είτε δρώντας στο αιματοεγκεφαλικό φράγμα — και προκαλούν αντιδράσεις που αυξάνουν τα επίπεδα BDNF».

Άλλη θεωρία είναι πως η άσκηση μειώνει τη νευροφλεγμονή, συχνό χαρακτηριστικό της νόσου Αλτσχάιμερ. Ο εγκέφαλος στέλνει μικρογλοιακά κύτταρα για να επιτεθούν στις πλάκες, όμως αυτό μπορεί να γυρίσει μπούμερανγκ, σύμφωνα με τη δρ. Christiane Wrann, αναπληρώτρια καθηγήτρια ιατρικής στο Massachusetts General Hospital και το Harvard Medical School. Η χρόνια φλεγμονή οδηγεί τα μικρογλοιακά κύτταρα να επιτίθενται και σε υγιή εγκεφαλικά κύτταρα, καταστρέφοντας τις συνδέσεις του εγκεφάλου.

«Με τη σωματική άσκηση ενισχύεται το γενετικό πρόγραμμα έκφρασης που χρειάζονται τα μικρογλοιακά κύτταρα για να λειτουργούν σωστά», λέει η Wrann.

Μεγαλύτερος κίνδυνος, μεγαλύτερο όφελος;

Οι ερευνητές διαπίστωσαν με έκπληξη ότι το περπάτημα προσέφερε το μεγαλύτερο όφελος στα άτομα με το γονίδιο APOE4, συγκριτικά με όσους δεν το φέρουν. Γιατί συμβαίνει αυτό; Περισσότερη έρευνα απαιτείται, αλλά η Barha έχει μια θεωρία.

«Πριν ξεκινήσει η μελέτη, πιστεύαμε ότι οι φορείς του APOE4 είχαν μεγαλύτερο περιθώριο βελτίωσης στη γνωστική λειτουργία επειδή ίσως ήδη εμφάνιζαν κάποια έκπτωση», εξηγεί. «Επομένως είχαν περισσότερο χώρο για πρόοδο.» Επιπλέον, ίσως το ίδιο το πρόγραμμα της μελέτης ενθάρρυνε τους συμμετέχοντες με APOE4 να αυξήσουν το περπάτημά τους, επιβραδύνοντας την πορεία της έκπτωσης.

«Είναι ένα πολύ ισχυρό παράδειγμα πως ποτέ δεν είναι αργά να ξεκινήσει κανείς άσκηση», δηλώνει η Wrann. «Κάθε βήμα μετράει — και είναι πολύ καλύτερο να ακολουθείτε ένα πρόγραμμα που πραγματικά σας αρέσει και μπορείτε να το τηρήσετε.»

Διαβάστε το αρχικό άρθρο εδώ.