Το “Σύνδρομο Πόε”: Γιατί η αληθινή επαφή μάς κάνει ευτυχισμένους

«Η λύπη μου—δεν μπόρεσα να ξυπνήσω / Την καρδιά μου στη χαρά με τον ίδιο τόνο— / Και ό,τι αγάπησα—το αγάπησα μόνος». Αυτοί οι στίχοι προέρχονται από το ποίημα «Alone» του Αμερικανού συγγραφέα Έντγκαρ Άλαν Πόε, γραμμένο το 1829. Το ποίημα εκφράζει την έντονη, οδυνηρή μοναξιά του ποιητή. Η απομόνωση αυτή ίσως να ήταν αυτοεπιβαλλόμενη· κάποια στοιχεία δείχνουν ότι ο Πόε δεν είχε ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τους άλλους. Σύμφωνα με μια νεκρολογία, ο Πόε «είχε πολύ λίγους φίλους, και ήταν φίλος ελάχιστων—αν υπήρχαν». Δεν ήταν ότι κανείς δεν ενδιαφερόταν για εκείνον· απλώς εκείνος δεν ενδιαφερόταν για τους άλλους, κάτι που έκανε αδύνατη τη φιλία που, όπως όλοι οι άνθρωποι, είχε ανάγκη.

Νιώθετε την επιθυμία να σας γνωρίσουν πραγματικά, αλλά αυτό δεν συμβαίνει; Τουλάχιστον σε αυτό, δεν είστε μόνοι. Σύμφωνα με έρευνα της εταιρείας υγείας Cigna και της εταιρείας ερευνών Ipsos το 2018, πάνω από τους μισούς ενήλικες στις ΗΠΑ δήλωσαν ότι συχνά ή πάντα αισθάνονται πως «κανείς δεν τους γνωρίζει καλά». Αν ανήκετε σε αυτή την κατηγορία, ίσως πάσχετε από αυτό που θα μπορούσαμε να ονομάσουμε «σύνδρομο Πόε», όπου η απροσεξία προς τους άλλους είναι η ρίζα του προβλήματος.

Πλήθος ερευνών έχει δείξει ότι το να μας γνωρίζουν καλά οι άλλοι αυξάνει σημαντικά την ευημερία μας. Για παράδειγμα, μια μελέτη του 2008 έδειξε ότι όταν οι συμμετέχοντες ένιωθαν «πιο κατανοητοί» μέσα στην ημέρα, η ικανοποίησή τους από τη ζωή ανέβαινε σχεδόν κατά μισό βαθμό σε κλίμακα από το ένα έως το επτά. Οι ερευνητές παρατήρησαν επίσης σημαντικές διαφορές ανά φύλο: όταν οι γυναίκες ένιωθαν παρεξηγημένες, η ικανοποίηση από τη ζωή τους έπεφτε περίπου τρεις φορές περισσότερο σε σχέση με τους άνδρες.

Οι νευροεπιστήμονες έχουν εξετάσει τα αποτελέσματα του να μας κατανοούν οι άλλοι. Με χρήση τεχνολογίας fMRI, διαπίστωσαν ότι όταν νιώθουμε κατανοητοί, ενεργοποιούνται τα κέντρα ευχαρίστησης στον εγκέφαλο, όπως ο κοιλιακός ραβδωτός πυρήνας, ενώ όταν νιώθουμε παρεξηγημένοι ενεργοποιούνται τα κέντρα πόνου, όπως η πρόσθια νησίδα. Αυτό έχει εξελικτική λογική: τείνουμε να ευδοκιμούμε σε στενές κοινότητες όπου μας γνωρίζουν και μας καταλαβαίνουν, ενώ διατρέχουμε μεγαλύτερο κίνδυνο απόρριψης όταν λείπει αυτή η κατανόηση. Έτσι, ακόμη και σήμερα, όταν κανείς δεν μας γνωρίζει καλά ή όταν ο σύντροφός μας φαίνεται να μην μας καταλαβαίνει, ο εγκέφαλός μας εκπέμπει συναγερμό που παραπέμπει στο αρχαίο ένστικτο ότι ίσως βρεθούμε μόνοι στη σαβάνα.

Η σημασία του να μας γνωρίζουν καλά

Τείνουμε να ευδοκιμούμε περισσότερο όταν μας γνωρίζουν οι άλλοι παρά όταν εμείς γνωρίζουμε εκείνους. Για παράδειγμα, μελέτες έδειξαν ότι η γνώση του συζύγου συμβάλλει στην προσαρμογή στον γάμο, ενισχύει την οικειότητα και αυξάνει την εμπιστοσύνη. Ωστόσο, το να μας γνωρίζει ο σύντροφός μας βελτιώνει αυτά τα τρία στοιχεία της συζυγικής ευτυχίας σχεδόν διπλάσια. Ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός ότι για τους ετεροφυλόφιλους άνδρες και γυναίκες, το να ξέρουν πως ο σύντροφός τους προσπαθεί να τους καταλάβει είναι πιο σημαντικό ακόμη και από το αν πραγματικά τα καταφέρνει. Για τις γυναίκες ειδικά, αυτή η αντίληψη συνδέεται πιο ισχυρά με την ικανοποίηση στη σχέση.

Αυτή η ασυμμετρία μεταξύ του να θέλουμε να μας γνωρίζουν και του να προσπαθούμε εμείς να γνωρίσουμε τους άλλους δημιουργεί πρόβλημα στις σχέσεις, καθώς αυτές απαιτούν αμοιβαιότητα: αν δεν κοπιάσω για να σε γνωρίσω βαθιά, δεν θα δημιουργηθεί σχέση στην οποία θα με γνωρίσεις κι εσύ. Αυτός ο φαύλος κύκλος—το «σύνδρομο Πόε» ξανά—επιδεινώνεται όταν ήδη νιώθουμε μοναξιά· έρευνες έχουν δείξει ότι η μοναξιά οδηγεί σε εγωκεντρισμό. Δηλαδή, αν κανείς δεν σας γνωρίζει καλά και νιώθετε μοναξιά, αυτό μπορεί να σας κάνει πιο αυτοαναφορικούς και λιγότερο ενδιαφερόμενους για τους άλλους—κάτι που μειώνει τις πιθανότητες να θελήσουν οι άλλοι να σας γνωρίσουν καλύτερα.

Πώς σπάμε τον κύκλο της μοναξιάς

Για να αρχίσετε πραγματικά να σας γνωρίζουν οι άλλοι πρέπει πρώτα εσείς να προσπαθήσετε ενεργά να τους γνωρίσετε. Αυτό είναι ένα από τα μεγάλα μυστικά των κοινωνικά επιτυχημένων ανθρώπων όπως οι πολιτικοί. Για παράδειγμα, ο πρώην Πρόεδρος Μπιλ Κλίντον ήταν διάσημος για το ότι έκανε όποιον συνομιλούσε μαζί του να νιώθει πλήρως ορατός και κατανοητός. Όπως είπε ένας παρατηρητής: «Έχει την ικανότητα να συνδέεται με ένα ακροατήριο και μετά να κάνει τον άνθρωπο που βοηθούσε στην παρουσίαση των διαφανειών να αισθάνεται σαν το σημαντικότερο πρόσωπο στον χώρο».

Αυτό το χαρακτηριστικό δεν είναι έμφυτο στους περισσότερους από εμάς, όπως σημειώνει ο συγγραφέας David Brooks (φίλος αλλά όχι συγγενής) στο πρόσφατο βιβλίο του «How to Know a Person». Παρατηρεί πως πολλοί είναι «Diminishers», τόσο απορροφημένοι στον εαυτό τους ώστε κάνουν τους άλλους να νιώθουν μικροί και αόρατοι—κυρίως επειδή μιλούν κυρίως για τον εαυτό τους και αποτυγχάνουν να κάνουν ερωτήσεις. Ο Brooks αντιπαραβάλλει αυτούς με τους «Illuminators», που δείχνουν επίμονη περιέργεια για τους άλλους, κάνουν ερωτήσεις και ακούν τις απαντήσεις.

Το ενδιαφέρον για τους άλλους και οι αυθεντικές ερωτήσεις έχουν ισχυρά θετικά αποτελέσματα. Για παράδειγμα, σύμφωνα με τη συνάδελφό μου στο Χάρβαρντ, Alison Wood Brooks, το να κάνετε πολλές ερωτήσεις (αντί για λίγες) στο πρώτο ραντεβού αυξάνει τη συμπάθεια που προκαλείτε κατά 9%. Αν κάνετε επίσης συμπληρωματικές ερωτήσεις—που δείχνουν ακόμη βαθύτερο ενδιαφέρον—οι πιθανότητες για δεύτερο ραντεβού αυξάνονται.

Οι συμπληρωματικές ερωτήσεις απαιτούν ενεργή ακρόαση—μια δεξιότητα απαραίτητη για το αληθινό γνώρισμα των ανθρώπων. Πρέπει δηλαδή να δίνετε προσοχή σε όσα σας λένε με πρόθεση πραγματικής μάθησης. Αυτό διαφέρει από τον τρόπο που συχνά ακούμε στις συζητήσεις (ιδίως σε ακαδημαϊκό περιβάλλον): περιμένουμε απλώς τη σειρά μας να μιλήσουμε. Η πραγματική ακρόαση απαιτεί επίσης πλήρη παρουσία στη στιγμή—να προσφέρετε τον εαυτό σας χωρίς περισπασμούς ή συσκευές. Έρευνες δείχνουν πως αυτός ο συνδυασμός ενεργής ακρόασης και ενσυνειδητότητας είναι κεντρικός στην ποιότητα των σχέσεων.

Απλές πρακτικές για ουσιαστική επαφή

Η αποφυγή του συνδρόμου Πόε στη ζωή σας είναι εκπληκτικά απλή υπόθεση. Όταν συζητάτε με κάποιον, θυμηθείτε: Εστιάστε πλήρως στο πρόσωπο απέναντί σας· κάντε πολλές γνήσιες ερωτήσεις για τη ζωή του· ακούστε προσεκτικά τις απαντήσεις· κάντε εύστοχες συμπληρωματικές ερωτήσεις· αφήστε το κινητό σας στην τσέπη καθ’ όλη τη διάρκεια της συζήτησης. Με τέτοια αυθεντική περιέργεια μπορεί να κερδίσετε ένα δεύτερο ραντεβού, να επανασυνδεθείτε με τον/την σύντροφό σας ή να ξεκινήσετε μια καλή φιλία—και θα βρεθείτε στον δρόμο για μια ουσιαστική επαφή που τόσο επιθυμεί η καρδιά σας.

Ποιος ξέρει τι άλλα οφέλη μπορεί να φέρει αυτή η στάση ζωής; Για μένα προσωπικά, η απάντηση είναι αυτή εδώ η στήλη: Το «How to Build a Life» βασίζεται κάθε εβδομάδα όχι σε ιδέες που εμφανίζονται ξαφνικά στο μυαλό μου αλλά σε συνομιλίες με πραγματικούς ανθρώπους που συναντώ—στο πανεπιστήμιο, σε πτήσεις ή όπου αλλού προκύψει κουβέντα.

Κάνω πολλές ερωτήσεις στους ανθρώπους για τη ζωή και την ευτυχία τους. Αναπόφευκτα όσα μου λένε γεννούν κι άλλα ερωτήματα στα οποία αναζητώ απαντήσεις μέσα από έρευνα και γράψιμο εδώ. Μπορεί ποτέ μου να μην φτάσω τη δημιουργική ιδιοφυΐα του Poe, αλλά το ενδιαφέρον μου για τους ανθρώπους λειτουργεί καλά για μένα—και έτσι γίνομαι κι εγώ πιο ευτυχισμένος άνθρωπος.

Πηγη: getpocket.com