Ανάλυση: Τι σηματοδοτεί για τη Μέση Ανατολή η άρση των αμερικανικών κυρώσεων στη Συρία

Με μια απόφαση που αναμένεται να προκαλέσει σεισμικές δονήσεις στην περιοχή της Μέσης Ανατολής, ο πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών Ντόναλντ Τραμπ υπέγραψε εκτελεστικό διάταγμα για την άρση των κυρώσεων κατά της Συρίας, ανοίγοντας τον δρόμο για την πλήρη επανένταξη της χώρας στο παγκόσμιο οικονομικό σύστημα και ενισχύοντας τις ενδείξεις για μια πολιτική επαναπροσέγγιση μεταξύ Ουάσιγκτον και Δαμασκού. Παράλληλα, ο Λευκός Οίκος επιβεβαίωσε ότι βρίσκονται σε εξέλιξη προκαταρκτικές διαβουλεύσεις για συμφωνία ασφαλείας μεταξύ Ισραήλ και Συρίας, με αμερικανική μεσολάβηση, προκαλώντας έντονες αναταράξεις στα παραδοσιακά γεωστρατηγικά δόγματα της περιοχής.

Η απόφαση Τραμπ έρχεται λίγες εβδομάδες μετά τη δημόσια συνάντησή του με τον νέο πρόεδρο της Συρίας Αχμάντ αλ-Σαράα στο Ριάντ, παρουσία του πρίγκιπα διαδόχου της Σαουδικής Αραβίας Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν, και αποσκοπεί στην οικονομική ανασυγκρότηση της Συρίας μετά τον εμφύλιο πόλεμο. Όπως δήλωσε ανώτατος αξιωματούχος του αμερικανικού Υπουργείου Οικονομικών, η κίνηση αυτή «τερματίζει την απομόνωση της Δαμασκού από το παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα και ανοίγει τον δρόμο για εμπόριο και επενδύσεις από τη Μέση Ανατολή και τις ΗΠΑ».

Η νέα προσέγγιση συνοδεύεται από διπλωματικές απαιτήσεις: ο Τραμπ έθεσε πέντε όρους στον πρόεδρο της Συρίας, μεταξύ των οποίων η υπογραφή της Συμφωνίας του Αβραάμ, η εκδίωξη ξένων μαχητών, η απομάκρυνση παλαιστινιακών ενόπλων οργανώσεων, η συνεργασία κατά του Ισλαμικού Κράτους και η ανάληψη ευθύνης για τους κρατούμενους τρομοκράτες στο βορειοανατολικό τμήμα της χώρας.

Συμφωνία ασφαλείας Ισραήλ–Συρίας: στρατηγικός μετασχηματισμός

Παράλληλα, σύμφωνα με αμερικανοϊσραηλινές πηγές που επικαλείται το Axios, η κυβέρνηση Τραμπ βρίσκεται σε αρχικές συνομιλίες για συμφωνία ασφαλείας μεταξύ Ισραήλ και Συρίας. Αν και επίσημο διπλωματικό άνοιγμα ή κανονικοποίηση δεν είναι προς το παρόν στην ατζέντα, οι επαφές αποσκοπούν στη σταδιακή οικοδόμηση εμπιστοσύνης και στον εκσυγχρονισμό των συμφωνιών αποστρατικοποίησης του 1974.

Ο Μπενιαμίν Νετανιάχου, σύμφωνα με τις ίδιες πληροφορίες, ενημέρωσε τον απεσταλμένο του Τραμπ, Τομ Μπαράκ, ότι είναι πρόθυμος να διαπραγματευτεί νέα συμφωνία ασφαλείας με τη συριακή κυβέρνηση. Η ισραηλινή πλευρά επιδιώκει σειρά σταδιακών συμφωνιών, οι οποίες θα οδηγήσουν σε πλήρη συμφωνία ειρήνης και κανονικοποίηση.

Όπως σημειώνεται, η Ουάσιγκτον υιοθετεί προσεκτική στάση, δίνοντας προτεραιότητα στη βελτίωση των σχέσεων και όχι στην άμεση αναγνώριση. Την ίδια ώρα, η Συρία επιχειρεί να επαναπροσδιορίσει τον ρόλο της, προσδοκώντας ευρωπαϊκή και αραβική στήριξη.

Τι σηματοδοτεί η νέα στρατηγική;

Η πολιτική αλλαγή Τραμπ έναντι της Συρίας έχει ευρύτερη γεωστρατηγική σημασία:

• Οι ΗΠΑ επιδιώκουν να ανακτήσουν επιρροή στη Συρία έναντι της Ρωσίας και του Ιράν, που είχαν καλύψει το κενό.
• Η Σαουδική Αραβία εμφανίζεται ως γεωπολιτικός μεσολαβητής, φιλοξενώντας την κρίσιμη συνάντηση και υποστηρίζοντας οικονομικά τη μετάβαση.
• Η ισραηλινή στρατηγική στοχεύει στη σταθεροποίηση των συνόρων και στη διάσπαση του άξονα Ιράν–Χεζμπολάχ–Δαμασκού.
• Η Δύση εμφανίζεται πρόθυμη να αποδεχθεί έναν νέο πολιτικό κύκλο στη Συρία, αρκεί να συνοδεύεται από ασφάλεια, οικονομική φιλελευθεροποίηση και απομάκρυνση του παρελθόντος αυταρχισμού.

Νέος πρόεδρος – νέα δυναμική;

Ο Αχμάντ αλ-Σαράα, που ανέλαβε την προεδρία μετά την πτώση του Μπασάρ αλ-Άσαντ, εμφανίζεται πρόθυμος να κινηθεί με ρεαλισμό και πραγματισμό, αξιοποιώντας τη διεθνή κόπωση από τη συριακή κρίση. Η έκκληση της κυβέρνησής του για άρση των κυρώσεων, προκειμένου να μπορέσει να καταβάλει μισθούς στο δημόσιο, να ανασυγκροτήσει νοσοκομεία και να επαναφέρει τον κοινωνικό ιστό, εντάσσεται σε αυτό το πλαίσιο.

Η απόφαση του Υπουργείου Οικονομικών των ΗΠΑ να απελευθερώσει εμπορικά και τραπεζικά κανάλια προς τη Συρία, δημιουργεί νέες προσδοκίες για αμερικανικές και ευρωπαϊκές επενδύσεις, ιδίως στους τομείς της ενέργειας, των υποδομών και των τηλεπικοινωνιών.

Τα εμπόδια και η επόμενη μέρα

Ωστόσο, δεν λείπουν οι θεσμικές και πολιτικές προκλήσεις:

• Ορισμένες κυρώσεις απαιτούν νομοθετική άρση από το Κογκρέσο, καθώς βασίζονται σε ιστορικά ψηφίσματα του 1979 (π.χ. χαρακτηρισμός της Συρίας ως κράτους-χορηγού της τρομοκρατίας).
• Η αμερικανική κοινή γνώμη παραμένει διχασμένη, με ορισμένους κύκλους να καταγγέλλουν «νομιμοποίηση ενός ανασφαλούς καθεστώτος».
• Η αντίδραση του Ιράν παραμένει άγνωστη, καθώς η Τεχεράνη ενδέχεται να δει την προσέγγιση ΗΠΑ–Συρίας ως στρατηγική απειλή.

Η άρση των κυρώσεων από τον Τραμπ και οι αμερικανο-ισραηλινές προσπάθειες για συμφωνία με τη Συρία εγκαινιάζουν μια νέα φάση ρεαλιστικής αναδιάταξης στη Μέση Ανατολή. Οι εξελίξεις αυτές ίσως σημάνουν το τέλος της απομόνωσης της Συρίας, αλλά και τη μετατόπιση της αμερικανικής πολιτικής από την εποχή της αλλαγής καθεστώτων στην εποχή της διαχείρισης και ελέγχου ισορροπιών.

Το αν η νέα στρατηγική θα οδηγήσει σε διαρκή ειρήνη ή απλώς σε νέες εύθραυστες συμφωνίες, θα εξαρτηθεί από τη βούληση των δρώντων, την αντοχή των θεσμών και, βεβαίως, την αντίδραση της ίδιας της συριακής κοινωνίας.