Ανάλυση: Τι σημαίνουν τα μηνύματα Μακρόν-Πούτιν μετά από τρία χρόνια σιωπής

Η τηλεφωνική συνομιλία του Βλαντίμιρ Πούτιν με τον Εμμανουέλ Μακρόν, η πρώτη εδώ και σχεδόν τρία χρόνια, αποτέλεσε μια αιφνιδιαστική αλλά όχι τυχαία επανεκκίνηση του διαλόγου ανάμεσα σε δύο ηγέτες που διατηρούν κρίσιμο ρόλο στην παγκόσμια πυρηνική ισορροπία και στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ. Σε μια περίοδο που το Ουκρανικό μέτωπο αναζητά νέες φόρμες διαχείρισης και η Ουάσιγκτον εμπλέκεται όλο και πιο άμεσα σε συνομιλίες με τρίτους μεσολαβητές, η επικοινωνία Μακρόν–Πούτιν συμπίπτει με επαφές του Αλεξάνταρ Λουκασένκο με τον Κιθ Κέλογκ, απεσταλμένο των ΗΠΑ, αναδεικνύοντας τη μετατόπιση των διπλωματικών πρωτοβουλιών εκτός των παραδοσιακών θεσμών.

Η επανεμφάνιση της Ρωσίας στο διπλωματικό τραπέζι διαμορφώνει νέα δεδομένα και επαναφέρει ερωτήματα για την ευρωπαϊκή στρατηγική αυτονομία, τον ρόλο της Γαλλίας και τις υπόγειες διαπραγματεύσεις για τον τερματισμό του πολέμου στην Ουκρανία.

Η επιστροφή του διαλόγου Μακρόν–Πούτιν: Συμβολισμός και κίνδυνοι

Η συνομιλία των δύο ηγετών, η πρώτη από τον Σεπτέμβριο του 2022, χαρακτηρίστηκε από το Κρεμλίνο ως “περιεκτική και ουσιαστική”, με την ατζέντα να περιλαμβάνει την κατάσταση στην Ουκρανία, τις συγκρούσεις στη Μέση Ανατολή, και την κρίση γύρω από το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν.

Ο Βλαντίμιρ Πούτιν τόνισε ότι η σύγκρουση στην Ουκρανία είναι αποτέλεσμα της μακροχρόνιας πολιτικής της Δύσης, που μετέτρεψε τη χώρα σε αντιρωσικό προπύργιο, επισημαίνοντας πως η διαιώνιση των εχθροπραξιών οφείλεται στις εξωτερικές παρεμβάσεις. Επανέλαβε τη θέση ότι η λύση στο ουκρανικό ζήτημα πρέπει να είναι ολιστική, να αντιμετωπίζει τα βαθύτερα αίτια της σύγκρουσης και να λαμβάνει υπόψη τα πραγματικά δεδομένα στο πεδίο.

Παράλληλα, ο Μακρόν φέρεται να επέδειξε ενδιαφέρον για την εξεύρεση διπλωματικής διόδου, σε αντίθεση με την αδιάλλακτη στάση του Γερμανού Καγκελάριου Φρίντριχ Μερτς, τον οποίο σύμφωνα με Ρώσους αξιωματούχους, «παρέκαμψε» ο Γάλλος πρόεδρος, επιχειρώντας να ανακτήσει το χαμένο διπλωματικό έδαφος.

Διπλωματικό ρίσκο ή αναγκαία πρωτοβουλία;

Σύμφωνα με τον Γάλλο πολιτικό Φλοριάν Φιλιπό, η επανασύνδεση με τη Μόσχα πιθανόν απορρέει από τον φόβο του Μακρόν για απομόνωση στο εσωτερικό της ΕΕ, εξαιτίας της σκληρής του στάσης. Ο Φιλιπό υπογράμμισε ότι η Γαλλία οφείλει να παίξει εποικοδομητικό ρόλο στις διαπραγματεύσεις για την Ουκρανία, αντί να επιμένει σε στρατιωτική στήριξη και οικονομική βοήθεια στο Κίεβο.

Εντούτοις, δεν λείπουν οι επιφυλάξεις σχετικά με τη σταθερότητα των γαλλικών πρωτοβουλιών, καθώς στο παρελθόν ο Μακρόν έχει αποδειχθεί απρόβλεπτος, με απότομες μεταβολές στη στρατηγική του. Υπενθυμίζεται άλλωστε ότι η διακοπή των συνομιλιών το 2022 έγινε εξαιτίας της διαρροής της τότε τηλεφωνικής συνομιλίας από τον Μακρόν προς τα ΜΜΕ, γεγονός που εξόργισε το Κρεμλίνο.

Μήνυμα ευθύνης για Ιράν και Μέση Ανατολή

Πέραν της Ουκρανίας, η συνομιλία περιέλαβε και την κλιμάκωση στη Μέση Ανατολή. Οι δύο ηγέτες τόνισαν την ανάγκη επίλυσης των κρίσεων μέσω διπλωματίας, αναφερόμενοι ιδίως στην ένταση Ιράν–Ισραήλ και στις πρόσφατες αμερικανικές επιθέσεις σε ιρανικούς στόχους.

Πούτιν και Μακρόν συμφώνησαν ότι είναι απαραίτητος ο σεβασμός του δικαιώματος του Ιράν στην ειρηνική χρήση της πυρηνικής ενέργειας, στο πλαίσιο της Συνθήκης Μη Διάδοσης των Πυρηνικών Όπλων (NPT), και εξέφρασαν κοινό ενδιαφέρον για την ενίσχυση της συνεργασίας με τη Διεθνή Υπηρεσία Ατομικής Ενέργειας (ΙΑΕΑ).

Αυτή η πτυχή του διαλόγου ενίσχυσε τη συμβολική ευθύνη των δύο πυρηνικών δυνάμεων ως μόνιμα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας, σε μια περίοδο κλιμάκωσης των εξοπλισμών και διεθνούς αποσταθεροποίησης.

Η παρέμβαση Λουκασένκο και το “μήνυμα Πούτιν” στην Ουάσιγκτον

Την ίδια στιγμή, ο Αλεξάντρ Λουκασένκο αποκάλυψε ότι κατά τη διάρκεια συνομιλιών του με τον αμερικανό απεσταλμένο Κιθ Κέλογκ, μετέφερε ξεκάθαρα τη θέση του Πούτιν σχετικά με την αναζήτηση διπλωματικής λύσης στην Ουκρανία.

Όπως δήλωσε, προειδοποίησε την Ουάσιγκτον ότι η επιμονή στη “προεκλογική ατμόσφαιρα” μπορεί να κοστίσει πολιτικά, ενώ υπογράμμισε ότι «ο Τραμπ δεν πρέπει να ηττηθεί». Σύμφωνα με τον Λουκασένκο, η Ρωσία είναι ανοιχτή στην ειρήνη, με μία μόνο προϋπόθεση: να διακοπούν οι ουκρανικές επιθέσεις σε ρωσικό έδαφος και να πάψει η συνεχής χρήση drones εναντίον της.

Ο Πούτιν, σύμφωνα με τον Λουκασένκο, δεν ζητά τίποτα παράλογο, απλώς απαιτεί να σταματήσει η Δύση να καλύπτει τις επιθετικές κινήσεις του Κιέβου. Ο Λευκορώσος πρόεδρος χαρακτήρισε αυτό το αίτημα ως πρώτο βήμα προς μια πραγματική εκεχειρία και επανέλαβε την απροθυμία του να πιστέψει ότι η Δύση θέλει όντως τον τερματισμό της σύγκρουσης.

Ανταγωνισμός ή συντονισμός; Ο ρόλος Γαλλίας–Ρωσίας στη νέα φάση

Ο Ρώσος αξιωματούχος Κονσταντίν Κοσάτσεφ, αντιπρόεδρος της Ομοσπονδιακής Συνέλευσης, υποστήριξε ότι ο Μακρόν επιχειρεί να κερδίσει πόντους σε σχέση με τους άλλους Ευρωπαίους ηγέτες, όπως ο Μερτς ή ακόμα και ο Ντόναλντ Τραμπ, που είχε προηγηθεί σε απευθείας διαλόγους με τη Μόσχα.

Για τον Κοσάτσεφ, η επιστροφή στον διάλογο είναι καίριας σημασίας, καθώς για χρόνια η Ρωσία αντιμετώπιζε μονόλογους από τη Δύση, με εντολές και όρους. Σήμερα, είπε, πρέπει να εδραιωθεί ένας συστηματικός μηχανισμός αμοιβαίας ακρόασης – όχι με βάση το ποιος έχει δίκιο, αλλά με βάση την κοινή ευθύνη των μόνιμων μελών του ΣΑ του ΟΗΕ απέναντι στην ειρήνη.

Η συνομιλία Μακρόν–Πούτιν, όσο κι αν προκαλεί σκεπτικισμό, δείχνει πως οι αγκυλώσεις αρχίζουν να ρηγματώνονται.

Σε μια στιγμή που ο πόλεμος στην Ουκρανία έχει εισέλθει σε φάση στρατιωτικής κόπωσης και πολιτικού αδιεξόδου, και ενώ η Μέση Ανατολή μετατρέπεται σε εκρηκτική σκακιέρα, η ανάγκη για πολυμερή, ισορροπημένη διπλωματία καθίσταται επιτακτική.

Αν η Γαλλία, η Ρωσία και δυνάμεις όπως η Λευκορωσία καταφέρουν να επαναφέρουν το πλαίσιο του διαλόγου —έστω και με αβεβαιότητες— η πιθανότητα πολιτικής διευθέτησης ίσως πάψει να θεωρείται ουτοπική. Για πρώτη φορά μετά από μήνες, το τηλέφωνο χτύπησε. Μένει να φανεί ποιοι θα συνεχίσουν να σηκώνουν το ακουστικό.