Οι ονομασίες στις ισραηλινές επιχειρήσεις κρύβουν ένα βαθύ πρωτόκολλο- Από τον “Γιουάβ” στον “Ανερχόμενο Λέοντα”

Η στρατιωτική επίθεση που εξαπέλυσε το Ισραήλ εναντίον του Ιράν τον Ιούνιο του 2025, με την ονομασία «Ανερχόμενος Λέων», έφερε στο προσκήνιο για ακόμη μία φορά την ιδιαίτερη σημασία που αποδίδει η ισραηλινή στρατιωτική μηχανή στην ονοματοδοσία των στρατιωτικών επιχειρήσεων. Δεν πρόκειται για απλή σημειολογία ή για τυχαίες επιλογές λέξεων. Αντιθέτως, η κάθε ονομασία εντάσσεται σε ένα βαθιά σχεδιασμένο πρωτόκολλο, που όχι μόνο υπαγορεύεται από τη στρατιωτική γραφειοκρατία, αλλά εξυπηρετεί πολλαπλούς στόχους: από την ιδεολογική νομιμοποίηση του πολέμου, μέχρι την ψυχολογική ενίσχυση της εσωτερικής κοινής γνώμης και την επικοινωνιακή διαχείριση της διεθνούς εικόνας του Ισραήλ.

Σπύρος Σιδέρης

Έτσι κατά το ισραηλινό στρατιωτικό πρωτόκολλο, κάθε επιχειρησιακή δράση καταχωρείται με επωνυμία.

Δημιουργείται αρχείο στο Ισραηλινό Υπουργείο Άμυνας, όπου αποτυπώνονται λεπτομέρειες, προϋποθέσεις και συμπεράσματα, με την ονομασία να αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι των αναφορών σε βάθος χρόνου.

Η παράδοση αυτή έχει τις ρίζες της ήδη από την ίδρυση του κράτους το 1948, αλλά τα τελευταία χρόνια, και ιδίως μετά την ενίσχυση του θρησκευτικού και δεξιού ρεύματος στην πολιτική και στρατιωτική ζωή, οι ονομασίες των επιχειρήσεων έχουν αποκτήσει σαφώς πιο θρησκευτικό και εσχατολογικό χαρακτήρα. Σήμερα, πάνω από το 85% των στρατιωτικών επιχειρήσεων φέρουν ονομασίες με βιβλική ή συμβολική αναφορά, σε μία εμφανή προσπάθεια να παρουσιαστεί κάθε στρατιωτική ενέργεια όχι απλώς ως πράξη αυτοάμυνας, αλλά ως μέρος ενός ιερού πολέμου, ιστορικά συνεχούς, με ρίζες στην εβραϊκή παράδοση και νομιμοποίηση από τη Θεία Πρόνοια.

Η «επιχείρηση Γιουάβ», που πραγματοποιήθηκε το 1948 κατά τη διάρκεια της Νάκμπα, φέρει το όνομα του βιβλικού στρατηγού του βασιλιά Δαβίδ, Γιουάβ μπεν Τσερουγιά, ο οποίος σύμφωνα με τις γραφές διακρίθηκε για την ανδρεία και τη σοφία του. Με την επιλογή αυτού του ονόματος, το ισραηλινό κράτος ήθελε να δείξει ότι ακολουθεί τα βήματα των προγόνων του, υπερασπιζόμενο την εθνική του υπόσταση.

Αντίστοιχα, το 2002, η επιχείρηση «Τοίχος Προστάτης» στην κατεχόμενη Δυτική Όχθη φέρει μία καθαρά αμυντική συμβολική φόρτιση: ο «τοίχος» υποδηλώνει θωράκιση έναντι απειλής, ενώ το «προστάτης» απαλύνει τον επιθετικό χαρακτήρα της ισραηλινής εισβολής, ειδικά στην παγκόσμια κοινή γνώμη, που τότε παρακολουθούσε με ανησυχία την κλιμάκωση της βίας.

Το 2008, η ισραηλινή επίθεση στη Γάζα φέρει το όνομα «Ροή Μολυβιού», μια αναφορά τόσο σε ένα παιδικό τραγούδι για το Χανουκά, που εξυμνεί τους Μακκαβαίους επαναστάτες της αρχαιότητας, όσο και σε μια εικόνα σκληρότητας, καθώς ο χυτός μόλυβδος είναι σύμβολο ισχύος και καταστροφής. Η χρήση τέτοιου ονόματος επιτρέπει στο Ισραήλ να ταυτίσει τη σύγχρονη πολεμική του δράση με την αντίσταση των Εβραίων ενάντια στην ξένη κυριαρχία, προβάλλοντας έτσι έναν αναχρονιστικό ηρωισμό.

Το 2012, η επιχείρηση «Στύλος Νεφέλης» εντάσσεται απευθείας στον βιβλικό κόσμο: κατά την Έξοδο από την Αίγυπτο, ο Θεός οδηγούσε τους Εβραίους με στύλο νεφέλης την ημέρα και στύλο φωτιάς τη νύχτα. Η συμβολική υιοθέτηση του «στύλου» υποδηλώνει ότι ο στρατός ενεργεί ως όργανο θείας καθοδήγησης, ως ιερό μέσο τιμωρίας και εκδίκησης ενάντια στους εχθρούς του Ισραήλ.

Το 2021, με την επιχείρηση «Φύλακας Τειχών», η αναφορά μεταφέρεται στον προφήτη Ησαΐα, όπου ο Θεός υπόσχεται ότι θα βάλει φύλακες στα τείχη της Ιερουσαλήμ που δεν θα σταματούν να προσεύχονται και να προστατεύουν. Στη ρητορική του Ισραήλ, η επιχείρηση παρουσιάστηκε ως πράξη υπεράσπισης της Ιερουσαλήμ, έπειτα από τις συγκρούσεις στο τέμενος Αλ Άκσα και τις αντιδράσεις για τις εξώσεις Παλαιστινίων από το Σεΐχ Τζαράχ.

Η επιχείρηση «Σιδερένιες Σπάθες» του 2023, μετά την επιχείρηση «Κατακλυσμός του Αλ Άκσα» της Χαμάς, σηματοδότησε την πιο αιματηρή και καταστροφική επέμβαση του Ισραήλ στη Γάζα από το 2008. Η αναφορά στο «σίδερο» και τη «σπάθα» προέρχεται επίσης από τον Ησαΐα και άλλα βιβλικά κείμενα που περιγράφουν τη θεϊκή τιμωρία. Η επιλογή αυτή θέτει τον στρατό ως θεϊκό εκδικητή, ενώ αποδίδει στη βία έναν εξαγνιστικό χαρακτήρα. Η επιχείρηση συνοδεύτηκε από δηλώσεις περί «εκμηδένισης της Χαμάς», υιοθετώντας πλήρως τη θεολογική αφήγηση της εξάλειψης του κακού.

Το 2025, η επιχείρηση «Άρματα του Γεδεών» έφερε στην επιφάνεια άλλη μία βιβλική μορφή: τον Γεδεών, που με μόνο 300 άνδρες νίκησε τους Μαδιανίτες μετά από εντολή του Θεού να αποκλείσει τους φοβισμένους. Ο Γεδεών θεωρείται ήρωας που έδρασε με σχέδιο, πίστη και μικρά μέσα, στοιχεία που εντάσσονται πλήρως στη ρητορική του ισραηλινού στρατού περί «δίκαιου αγώνα με όπλο το ηθικό πλεονέκτημα». Η επαναχρησιμοποίηση του ονόματος, που είχε εμφανιστεί και το 1948 κατά την εκδίωξη Παλαιστινίων από τη Βηθσάν, δείχνει πόσο ιστορικά κυκλική είναι η επιλογή αυτών των όρων.

Η πλέον πρόσφατη επιχείρηση «Ανερχόμενος Λέων», με στόχο πυρηνικές εγκαταστάσεις και στρατηγικά κέντρα στο εσωτερικό του Ιράν, παραπέμπει ευθέως στους Αριθμούς 23:24, όπου ο λαός Ισραήλ περιγράφεται ως «λέων που σηκώνεται και δεν ξαπλώνει αν δεν καταβροχθίσει το θήραμα». Η αναφορά στη βιβλική προφητεία του Βαλαάμ ενισχύει την εικόνα της απόλυτης ισχύος, αλλά και της αναγκαίας επιθετικότητας στο όνομα της αυτοάμυνας. Ο ίδιος ο Μπενιαμίν Νετανιάχου, την παραμονή της επίθεσης, κατέθεσε γραπτό μήνυμα στον τοίχο των δακρύων, γράφοντας «ο λαός θα σηκωθεί σαν λέων», επισφραγίζοντας έτσι την πνευματική διάσταση της απόφασης για πολεμική δράση.

Αυτό που καθίσταται πλέον σαφές είναι ότι η ονοματοδοσία στρατιωτικών επιχειρήσεων στο Ισραήλ δεν είναι απλώς επικοινωνιακό εργαλείο, αλλά στρατηγικό όπλο με βαθιά ιδεολογική φόρτιση. Συνδέει την παρούσα πολεμική δράση με το παρελθόν των Εβραίων, επαναφέρει τον ιστορικό μύθο της επιβίωσης και κατασκευάζει μια εικόνα θρησκευτικά εξαγνισμένης βίας, με στόχο να καταστήσει τη στρατιωτική επιβολή θεμιτή, επιβεβλημένη και θεόσταλτη. Μέσα από αυτές τις ονομασίες, η σύγχρονη ισραηλινή πολεμική μηχανή οικοδομεί ένα αφήγημα ιερής κυριαρχίας, που όχι μόνο δικαιολογεί τις ενέργειές της αλλά επιχειρεί να τις αγιοποιήσει στα μάτια των ίδιων των Ισραηλινών.