Στα σύνορα του ΝΑΤΟ τα νοσοκομεία προετοιμάζονται για πόλεμο…

Καθώς το ασθενοφόρο διέσχιζε με ταχύτητα τη Φαμπρίκο προς το σχολείο Λιετάβος, η Μαρτίνα Βερονίκα Νορεϊκάιτε ένιωθε απροετοίμαστη. Η καρδιά της χτυπούσε δυνατά. Ήταν μια ηλιόλουστη Τρίτη, στα μέ σα Μαΐου, όταν η Νορεϊκάιτε ενημερώθηκε μέσω ασυρμάτου για έκρηξη στη Γιονάβα, μια πόλη 30.000 κατοίκων στο κέντρο της Λιθουανίας.

Στα τρία χρόνια που εργάζεται ως διασώστρια, τα συνηθισμένα περιστατικά αφορούσαν υψηλή πίεση ή πόνους στο στήθος. Αυτό ήταν το πρώτο της μαζικό συμβάν με πολλαπλά θύματα.

Όταν έφτασαν στο σχολείο με τις σειρήνες να ηχούν, το κτίριο ήταν καλυμμένο από καπνό. «Άνθρωποι έτρεχαν, άλλοι ήταν ξαπλωμένοι στο έδαφος και φώναζαν», θυμάται η Νορεϊκάιτε για το χάος στο γήπεδο του σχολείου. Αστυνομία, πυροσβέστες και στρατιωτικοί βρίσκονταν ήδη εκεί. Η ίδια και ο συνάδελφός της ήταν οι πρώτοι διασώστες που έφτασαν. «Μπροστά στην πανικόβλητη κατάσταση, ξεχνάς όσα ξέρεις. Χάνεις την ισορροπία σου».

Η πρωτόγνωρη αυτή εμπειρία σε μια ειρηνική ευρωπαϊκή χώρα ήταν ο λόγος που οι αρχές της Λιθουανίας διοργάνωσαν τις διήμερες στρατιωτικές ασκήσεις «Σιδερένιος Λύκος» («Geležinis Vilkas»).

Στόχος ήταν να προετοιμαστούν στρατός, αστυνομία, πυροσβεστική, νοσοκομεία και διασώστες για ακραίες συνθήκες – καθώς η χώρα ετοιμάζεται για το χειρότερο σενάριο: επίθεση στα ανατολικά σύνορα του ΝΑΤΟ. Από τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, ο φόβος πολέμου παραμένει έντονος.

«Όταν τα ΜΜΕ ανακοίνωσαν ότι ξέσπασε ο πόλεμος στην Ουκρανία, τρομοκρατηθήκαμε», λέει η Νορεϊκάιτε. «Δεν ξέραμε αν έχουμε επαρκείς πόρους ή αν είμαστε έτοιμοι αν συμβεί εδώ». Πλέον νιώθει πιο ήρεμη, εστιάζοντας στην εκπαίδευση και τα πρωτόκολλα διαλογής τραυματιών. Οι ασκήσεις όπως στη Γιονάβα βοηθούν σημαντικά — και θεωρεί ότι «θα έπρεπε να γίνονται συχνότερα».

Επανεκκίνηση σχεδίων ετοιμότητας στην Ανατολική Ευρώπη

Η Λιθουανία δεν αποτελεί εξαίρεση: όλες οι χώρες στα ανατολικά σύνορα του ΝΑΤΟ αναθεωρούν τα πρωτόκολλα αντιμετώπισης κρίσεων στα νοσοκομεία, οργανώνουν ασκήσεις, επενδύουν σε κράνη και αλεξίσφαιρα γιλέκα και μεταφέρουν χειρουργεία σε υπόγεια καταφύγια. Η εισβολή στην Ουκρανία έχει διαλύσει την ψευδαίσθηση ασφάλειας στην Ευρώπη.

«Δεν είναι θέμα αν θα επιτεθεί η Ρωσία, αλλά πότε», δηλώνει ο Ράγκναρ Βάικνεμετς, αναπληρωτής γενικός διευθυντής της Υγειονομικής Υπηρεσίας της Εσθονίας. Ο οργανισμός του είναι υπεύθυνος για την προετοιμασία απέναντι σε πανδημίες έως και πόλεμο.

Οι χώρες που βρίσκονται πρώην υπό σοβιετική κατοχή γνωρίζουν καλά πόσο γρήγορα μπορούν να φτάσουν τα στρατεύματα. «Έχουμε κακούς γείτονες: τη Ρωσία και τη Λευκορωσία», ανέφερε ο Ντανιέλ Ναουμόβας, αναπληρωτής υπουργός Υγείας της Λιθουανίας, τον Φεβρουάριο. Η χώρα του αποτελεί τη σύνδεση του ΝΑΤΟ με τις Βαλτικές μέσω του διαδρόμου Σουβάλκι — ενός στενού περάσματος που θεωρείται πιθανός στόχος ρωσικής επίθεσης.

«Λίγες χώρες της ΕΕ είναι χώρες πρώτης γραμμής», υπογραμμίζει η Καταρζίνα Κατσερτσίκ, υφυπουργός Υγείας της Πολωνίας. Η Πολωνία έχει θέσει το θέμα της υγειονομικής ασφάλειας στο επίκεντρο κατά την προεδρία του Συμβουλίου της ΕΕ.

«Δεν μπορούμε να σχεδιάζουμε στρατηγική μόνο για τον στρατό ή την οικονομία και να εξαιρούμε τον τομέα υγείας», προσθέτει η Κατσερτσίκ.

Υποδομές νοσοκομείων υπό απειλή

Η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία απέδειξε πως πλέον οι συγκρούσεις δεν αφήνουν ανεπηρέαστες τις υπηρεσίες υγείας ή τους πολίτες. Οι χώρες της Ανατολικής Ευρώπης λαμβάνουν μέτρα.

Το Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο Santaros Clinics, μόλις 50 χλμ. από τα σύνορα με τη Λευκορωσία, κατασκευάζει υπόγειες εγκαταστάσεις, καταφύγια, ελικοδρόμια και αυτόνομα συστήματα λειτουργίας για περίπτωση διακοπής νερού ή ρεύματος.

Στην Εσθονία, εκτός από αλεξίσφαιρα για τα πληρώματα των ασθενοφόρων, προβλέπεται διανομή δορυφορικών τηλεφώνων αν καταρρεύσουν τα δίκτυα επικοινωνίας. Υπάρχουν ακόμα σχέδια δημιουργίας ανεξάρτητου διαδικτύου αν χρειαστεί.

11,5 κλίνες ΜΕΘ ανά 100.000 κατοίκους: Αυτός είναι ο μέσος όρος στην Ευρώπη, ενώ οι ανάγκες σε πόλεμο μπορεί να απαιτούν τριπλάσια ή πενταπλάσια δυναμικότητα, σύμφωνα με τον Bjørn Guldvog, ειδικό σύμβουλο στη Διεύθυνση Υγείας της Νορβηγίας.

Γεννήτριες εγκαθίστανται σε όλο το σύστημα υγείας μετά τις εμπειρίες από τις ρωσικές επιθέσεις στην Ουκρανία που διακόπτουν συχνά το ρεύμα σε νοσοκομεία.

Πολλά νοσοκομεία της Ανατολικής Ευρώπης — κατάλοιπα σοβιετικής εποχής — είναι ιδιαίτερα ευάλωτα λόγω μεγέθους και σχεδιασμού. Εξετάζεται η μετατροπή υπογείων σε χειρουργεία έκτακτης ανάγκης. Η Εσθονία προμηθεύεται κινητές μονάδες περίθαλψης που μπορούν να αναπτυχθούν άμεσα σε κρίση.

Aποθήκες υλικών & αλυσίδες εφοδιασμού

Τα καλύτερα νοσοκομεία δεν μπορούν να λειτουργήσουν χωρίς φάρμακα και εξοπλισμό. Οι βαλτικές χώρες αποθηκεύουν προμήθειες ενόψει ενδεχόμενων μαζικών τραυματισμών. Η Εσθονία, π.χ., διέθεσε 25 εκατ. ευρώ για εξοπλισμό μαζικών τραυματισμών — ορθοπεδικά υλικά, αιμοστατικούς επιδέσμους και κιτ τραύματος.

Στη Λετονία, οι δομές υγείας υποχρεούνται από την εποχή του Covid-19 να διατηρούν αποθέματα φαρμάκων τριών μηνών. «Χάρη στον Covid βρέθηκαν οικονομικοί πόροι», παραδέχεται η Αγκνέσε Βαλούλιενε, γενική γραμματέας του υπουργείου Υγείας.

Ωστόσο οι αποθήκες στις Βαλτικές είναι πολύ κοντά στο μέτωπο για να θεωρούνται ασφαλείς, επισημαίνει ο Γιος Γιούστεν, σύμβουλος του Ευρωπαϊκού Υπηρεσίας Εξωτερικής Δράσης. Άλλες χώρες πρέπει να βοηθούν με δύσκολα προσβάσιμα υλικά μέσω κοινών ευρωπαϊκών μηχανισμών (Red Cross, national reserves, rescEU).

Eπαρκές προσωπικό σε συνθήκες πολέμου;

Οι ελλείψεις προσωπικού αποτελούν βασικό πρόβλημα στις Βαλτικές, όπου ήδη οι εργαζόμενοι στον χώρο της υγείας είναι λιγότεροι ανά κάτοικο συγκριτικά με τη Γερμανία (η Εσθονία έχει σχεδόν τους μισούς). Έρευνα στη Λιθουανία έδειξε ότι πάνω από το 25% των εργαζομένων θα έφευγαν σε περίπτωση πολέμου· λιγότεροι από το 40% δηλώνουν βέβαιοι ότι θα παρέμεναν — το υπόλοιπο τρίτο είναι αβέβαιο.

Όταν ξέσπασε ο πόλεμος στην Ουκρανία, όλοι οι διασώστες στη Λιθουανία υπέγραψαν δήλωση ότι θα παρέμεναν αν ξεκινούσε πόλεμος στη χώρα τους.

Στην Εσθονία εκτιμάται ότι περίπου 50-60% των πολιτών δεν γνωρίζουν πώς θα αντιδρούσαν αν ξεκινούσε σύγκρουση.

Οι αρχές προσπαθούν να καθησυχάσουν τους επαγγελματίες υγείας σχετικά με την ασφάλεια των οικογενειών τους – βασικό κριτήριο παραμονής σε ώρα κρίσης.

Eκπαίδευση & συνεργασία πολιτικών-στρατιωτικών δομών υγείας

Στη Λετονία οι γιατροί καλούνται πλέον να υπογράψουν πως θεωρούνται κρίσιμο προσωπικό σε περίπτωση συναγερμού.

Στην Εσθονία ενισχύονται τα προγράμματα εκπαίδευσης ώστε όλοι (νοσοκομεία, πληρώματα ασθενοφόρων) να μπορούν να λειτουργούν σε “mode κρίσης”, αντιμετωπίζοντας μαζικές εισροές τραυματιών αλλά και τραύματα σπάνια στη “λαϊκή” ιατρική (εκρήξεις, πυροβολισμούς, εγκαύματα).

Στο Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο Βίλνιους πραγματοποιούνται συνεχώς ασκήσεις εκκένωσης και ετοιμότητας με συμμετοχή του στρατού και των Ενόπλων Δυνάμεων.

Φέτος μόνο στη Λιθουανία έχουν προγραμματιστεί επτά κοινές ασκήσεις με τον στρατό και πάνω από δέκα πολιτικές ασκήσεις ασφαλείας για τους επαγγελματίες υγείας.

Ορισμένοι γιατροί ταξιδεύουν στην Ουκρανία για να μάθουν από πρώτο χέρι πώς λειτουργούν τα νοσοκομεία υπό πυραυλικές επιθέσεις ή μαζικούς τραυματισμούς/διακοπή ηλεκτροδότησης.

Mαθήματα από το ουκρανικό μέτωπο & προσφυγικές ροές

Η Vaiva Jankienė έχει ταξιδέψει πάνω από 20 φορές ως εθελόντρια στην Ουκρανία μετά τον Απρίλιο του 2022 — ακόμη και στη μαρτυρική Bucha μετά την απελευθέρωση.

Η ίδια περιγράφει τραύματα “δύσκολα στη φαντασία”, πρωτόγνωρα λόγω νέων πολεμικών τακτικών (drones κ.α.). Ένας τραυματιοφορέας στη Λιθουανία μπορεί να κάνει μία ακρωτηριασμό τον χρόνο – στην Ουκρανία γεμάτες πτέρυγες έχουν πολλαπλά ακρωτηριασμένους ασθενείς/τραύματα πολλαπλών άκρων.

Η χρήση εξελιγμένων όπλων καθιστά πλέον απαραίτητα τα σχέδια εκκένωσης – καθώς ακόμη και υποδομές εκατοντάδων χιλιομέτρων από το μέτωπο μπορούν να πληγούν απρόβλεπτα.

Χώρες πιο μακριά από τα σύνορα πρέπει να προετοιμαστούν για υποδοχή προσφύγων – η ευρωπαϊκή αλληλεγγύη θα δοκιμαστεί έντονα αν υπάρξει νέα κρίση μεγάλης κλίμακας.

«Κανείς δεν ξέρει πότε ή αν θα έρθει ο πόλεμος», λέει ο Vaiknemets. Γι’ αυτό Πολωνοί και Βαλτικές “οφείλουν να προετοιμάζονται για το χειρότερο”, συμπληρώνει η Vaļuliene – “ελπίζουμε όμως πως δεν θα χρειαστεί”.

Πηγή: politico.eu