Κάθετα δάση: Επέτειος μιας καινοτόμου περιβαλλοντικής προοπτικής στον αστικό ιστό

Πριν από δέκα χρόνια, το Bosco Verticale στο Μιλάνο αποτέλεσε το πρώτο κάθετο δάσος στον κόσμο, ανοίγοντας τον δρόμο για μια νέα εποχή στην αρχιτεκτονική που παντρεύει τη φύση με τον αστικό ιστό. Η ιδέα γεννήθηκε όταν ο Ιταλός αρχιτέκτονας Stefano Boeri παρακολούθησε το 2007 την άναρχη οικοδόμηση ουρανοξυστών στη Ντουμπάι, όπου τα υλικά αντανάκλασης θερμότητας επιδείνωναν το μικροκλίμα.

Σκέφτηκε τότε να σχεδιάσει δύο πύργους, όχι καλυμμένους με γυαλί, αλλά με φύλλα και φυτά, ενσωματώνοντας ζωντανή φύση ως αναπόσπαστο στοιχείο. Το αποτέλεσμα ήταν το εντυπωσιακό Bosco Verticale, που ολοκληρώθηκε το 2014 και συντηρείται από “ιπτάμενους κηπουρούς”, ενώ οι κάτοικοί του απολαμβάνουν έως και τρεις βαθμούς χαμηλότερες θερμοκρασίες χάρη στη βλάστηση.

Για την επέτειο των δέκα ετών, το αρχιτεκτονικό γραφείο Stefano Boeri Architetti κυκλοφόρησε το βιβλίο “Bosco Verticale: Morphology of a Vertical Forest”, όπου παρουσιάζονται δοκίμια και φωτογραφίες που καταγράφουν την εξέλιξη του έργου και τη σημασία του ως σύμβολο περιβαλλοντικής ευαισθησίας.

Ανατρέποντας τα καθιερωμένα πρότυπα, το κάθετο δάσος παρουσιάζεται ως “σπίτι για δέντρα και πουλιά, που φιλοξενεί και ανθρώπους”.

Επηρεασμένο από έργα όπως “The Secret Life of Trees” του βιολόγου Colin Tudge και τις απόψεις της διάσημης εθολόγου Dame Jane Goodall, τονίζεται η ανάγκη να ενταχθεί η φύση στον αστικό σχεδιασμό.

Το κύμα της πράσινης αρχιτεκτονικής παγκοσμίως

Μετά το Bosco Verticale, ένας νέος κύκλος φυτεμένων κτιρίων εξαπλώθηκε σε πόλεις από τη Ντουμπάι μέχρι το Ντένβερ, με την πρώτη κάθετη δασική πολυκατοικία της Αφρικής να ξεκινά σύντομα στο Κάιρο. Στην Eindhoven, το Trudo Vertical Forest, κοινωνικής στέγασης με ανώτατο ενοίκιο τα 600 ευρώ, απαντά σε όσους αμφισβήτησαν την προσιτότητα τέτοιων έργων.

Στη Μονπελιέ, το συγκρότημα The Secret Gardens του γραφείου Vincent Callebaut Architectures, που ολοκληρώνεται φέτος, θα διαθέτει το ένα τρίτο των κατοικιών σε προσιτές τιμές και θα προωθεί πρακτικές όπως αγροκαλλιέργεια στις ταράτσες και ανακύκλωση νερού.

Ο Vincent Callebaut υπογραμμίζει πως τέτοια έργα αποκαθιστούν τη σχέση ανθρώπου-φύσης και μετατρέπουν τους κατοίκους σε αστικούς κηπουρούς.

Το Tao Zhu Yin Yuan στην Taipei, ύψους 21 ορόφων και ολοκληρωμένο το 2024, διαθέτει περιστρεφόμενα μπαλκόνια για βέλτιστη ηλιοφάνεια και φιλοξενεί χιλιάδες φυτά. Παρόμοια, το Rainbow Tree στις Φιλιππίνες απαιτεί τη συνεργασία των κατοίκων για τη φροντίδα της βλάστησης, δημιουργώντας ισχυρούς κοινωνικούς δεσμούς.

Ευεξία, υγεία και βιοφιλικός σχεδιασμός

Η θεωρία ότι ο βιοφιλικός σχεδιασμός βελτιώνει την ευεξία βρίσκει επιβεβαίωση στην επιστήμη. Έρευνα του Πανεπιστημίου Wageningen στην Ολλανδία έδειξε πως η παρουσία φυτών στον εργασιακό χώρο αυξάνει την ικανοποίηση των εργαζομένων και βελτιώνει την ποιότητα αέρα. Μελέτη στην Ουαλία σε 2,3 εκατ. ιατρικά αρχεία διαπίστωσε ότι οι πιο πράσινες γειτονιές συσχετίζονται με 40% λιγότερο άγχος και κατάθλιψη.

Η τάση αυτή επεκτείνεται πλέον σε νοσοκομεία: Το Hospiwood 21 στο Βέλγιο σχεδιάστηκε ως “θεραπευτικό κάθετο δάσος”, ενώ το νέο Policlinico Hospital Milan του Boeri θα έχει κήπο οροφής άνω των 7.000 τ.μ., μετατρέποντας τις μονάδες φροντίδας σε χώρους αλληλεπίδρασης με τη φύση.

Πράσινες λύσεις για τις πόλεις του μέλλοντος

Η πράσινη αρχιτεκτονική διεισδύει σε διάφορους τύπους κτιρίων: Το Jewel Changi Airport στη Σιγκαπούρη προσφέρει δάση εσωτερικού χώρου με 1.400 δέντρα και τον ψηλότερο εσωτερικό καταρράκτη (40μ.), ενώ το Hotel Jakarta στο Άμστερνταμ διαθέτει τροπικό κήπο στο αίθριο που ποτίζεται από νερό βροχής.

Στο Ρότερνταμ, ένα δάσος στέγης ύψους σχεδόν 40 μέτρων κοσμεί το The Depot – αποθήκη έργων τέχνης του Μουσείου Boijmans van Beuningen. Τα κάθετα δάση συμβάλλουν όχι μόνο στην ψυχική ανάταση αλλά και στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής.

Το Tao Zhu Yin Yuan στην Ταϊπέι απορροφά περίπου 130 τόνους CO2 ετησίως χάρη στα 23.000 φυτά του, μειώνοντας κατά 30% την ανάγκη για ψύξη. Οι περιστρεφόμενοι εξώστες βελτιστοποιούν την έκθεση στον ήλιο, ενώ τα συστήματα αερισμού μιμούνται λειτουργίες της φύσης καθαρίζοντας τον αέρα.

“Τα έργα μου ενσαρκώνουν μια πόλη-λύση για το κλίμα”, δηλώνει ο Callebaut. Τα κάθετα δάση ελαχιστοποιούν τη σφράγιση εδάφους απελευθερώνοντας χώρο για τη φύση και μειώνοντας τον κίνδυνο πλημμυρών. Τα κτίρια γίνονται “κατοικημένα δέντρα” που απορροφούν CO2, παράγουν ενέργεια και φιλοξενούν βιοποικιλότητα.

Το όραμα για ολόκληρες πράσινες πόλεις

Η ιδέα επεκτείνεται σε ολόκληρες αστικές περιοχές: Στην Liuzhou, μια από τις πιο μολυσμένες περιοχές της Κίνας, προγραμματίζεται η κατασκευή της Forest City του Boeri για περίπου 30.000 κατοίκους με πλήρη ενεργειακή αυτάρκεια. Αντίστοιχα στη Cancun Smart Forest City, προβλέπεται απαγόρευση οχημάτων καύσης.

Στο Μιλάνο, εκεί όπου ξεκίνησαν όλα, το Bosco Verticale συνεχίζει να λειτουργεί ως πολιτικό μανιφέστο υπέρ της επιστροφής της ζωντανής φύσης στους ανθρώπινους χώρους. Όπως γράφει ο φιλόσοφος Emanuele Coccia: «Η φύση δεν είναι κάτι που ανήκει στο παρελθόν – είναι και θα παραμείνει το τεχνολογικό μας μέλλον».

Πηγή: bbc