Πορτογαλία: Οι πιο απρόβλεπτες εκλογές των τελευταίων χρόνων- Ρυθμιστής η ακροδεξιά;

Οι πρόωρες εκλογές είναι αποτέλεσμα της παραίτησης του ηγέτη του σοσιαλιστικού κόμματος, μια απόφαση που ελήφθη άμεσα και αιφνιδιαστικά ύστερα από εισαγγελική έρευνα για υπόθεση διαφθοράς με εμπλοκή και του ιδίου. Άρα, για πρώτη φορά μετά από εννέα χρόνια, και μέχρι να ολοκληρωθεί η έρευνα, το όνομά του δεν θα είναι στα ψηφοδέλτια και όπως αναφέρει χαρακτηριστικά το Politico η μοναδική βεβαιότητα είναι αυτή: πως ο Αντόνιο Κόστα θα αποχωρήσει από την πρωθυπουργία.

Περίπου 10,8 εκατομμύρια Πορτογάλοι ψηφοφόροι καλούνται σήμερα Κυριακή 10 Μαρτίου πλέον να αποφασίσουν την πορεία που θα ακολουθήσει η χώρα μετά τον Κόστα. Οι δημοσκοπήσεις δείχνουν πως οι συνασπισμοί κομμάτων της δεξιάς και της αριστεράς έχουν σχεδόν τις ίδιες πιθανότητες για νίκη, ενώ το ακροδεξιό κόμμα «Chega» θα μπορούσε να εξελιχθεί σε ρυθμιστή των εξελίξεων.

Το Politico συνοψίζει τα έξι πράγματα που πρέπει να γνωρίζετε για τις πιο απρόβλεπτες εκλογές στην Πορτογαλία εδώ και πολλά χρόνια:

1. Το σκάνδαλο

Η αποχώρηση του Κόστα τον περασμένο Νοέμβριο αιφνιδίασε τους πάντες. Ο Αντόνιο Κόστα κυβέρνησε την Πορτογαλία από το 2015 και επανεξελέγη το 2022 με απόλυτη πλειοψηφία εδρών στο κοινοβούλιο. Αποφάσισε να παραιτηθεί επειδή, όπως τόνισε, η έρευνα που διεξάγεται είναι «ασύμβατη με την αξιοπρέπεια του αξιώματος». Παρότι ο Κόστα δεν έχει κατηγορηθεί για κάποιο έγκλημα, ορισμένοι από τους στενότερους συνεργάτες του έχουν κατονομαστεί ως ύποπτοι και βρίσκονται υπό έρευνα από τη Δικαιοσύνη.

Μετά τη «βόμβα» της παραίτησης του Κόστα, ο Πορτογάλος Πρόεδρος Μαρσέλο Ρεμπέλο ντε Σόουσα ανακοίνωσε τη διεξαγωγή πρόωρων εκλογών την άνοιξε, θέλοντας δώσει χρόνο στους πολιτικούς ηγέτες της χώρας να προσαρμοστούν στα νέα δεδομένα.

Η Κυριακή σηματοδοτεί και το εκλογικό ντεμπούτο δύο κορυφαίων υποψηφίων: Του Λουίς Μοντενέγκρο, ο οποίος ηγείται της κεντροδεξιάς Δημοκρατικής Συμμαχίας και του Πέδρο Νούνο Σάντος, διάδοχο του Κόστα στη θέση του γενικού γραμματέα του Πορτογαλικού Σοσιαλιστικού Κόμματος. Ο πρώτος προηγείται του δεύτερου με οριακή διαφορά στις τελευταίες δημοσκοπήσεις.

Δεδομένου του πλαισίου εντός του οποίου προκηρύχθηκαν οι εκλογές, δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι η διαφθορά αποτελεί, σύμφωνα με τις δημοσκοπήσεις, και το σημαντικότερο ζήτημα για τους ψηφοφόρους. Ωστόσο, οι έρευνες δείχνουν επίσης ότι οι πολίτες ανησυχούν για την υψηλές τιμές στη στέγαση και την υποβάθμιση των δημόσιων υπηρεσιών της χώρας.

Ο Μοντενέγκρο ισχυρίζεται πως αυτά τα ζητήματα προέκυψαν ύστερα από οκτώ χρόνια διακυβέρνησης του σοσιαλιστικού κόμματος. Ο Σάντος, παραδέχεται τα προβλήματα, σημειώνει ωστόσο πως μια δεξιά κυβέρνηση θα επιδεινώσει την κατάσταση.

2. Εκλογές γρίφος

Οι δημοσκοπήσεις δείχνουν πως οι δύο μεγαλύτερες πολιτικές δυνάμεις βρίσκονται εξαιρετικά κοντά και πως κανένας από τους δύο συνασπισμούς δεν αναμένεται να κερδίσει τις αναγκαίες έδρες για μια κυβερνητική πλειοψηφία. Επίσης, σύμφωνα με τις επίσημες δηλώσεις, καμία από τις δύο πολιτικές δυνάμει δεν επιθυμεί να συνεργαστεί με το ακροδεξιό κόμμα Τσέγκα, το οποίο εκτιμάται πως θα μπορούσε να συγκεντρώσει έως και 20% των ψήφων.

Ένα ακόμη στοιχείο που καθιστά τις επικείμενες εκλογές ως τις πιο απρόβλεπτες των τελευταίων χρόνων είναι πως περίπου το 20% των ψηφοφόρων δηλώνουν αναποφάσιστοι και αναφέρουν πως θα πάρουν την τελική απόφασή τους πάνω από την κάλπη.

3. Ο ακροδεξιός ρυθμιστής

Καθώς κανένα από τα δύο μπλοκ δεν αναμένεται να εξασφαλίσει τις απαιτούμενες 116 έδρες για τον σχηματισμό κυβέρνησης, το ακροδεξιό κόμμα Τσέγκα εμφανίζεται ως ρυθμιστής των εξελίξεων, ιδιαίτερα εάν τις εκλογές κερδίσει ο δεξιός συνασπισμός του Μοντενέγκρο.

Ο επικεφαλής του δεξιού μπλοκ έχει επανειλημμένα δηλώσει μέχρι σήμερα πως δεν προτίθεται να συνάψει μια συμφωνία με την ακροδεξιά. Στην τελευταία του ομιλία προέτρεψε τους ψηφοφόρους να του δώσουν μια καθαρή νίκη και να μην στηρίξουν το Τσέγκα. Ωστόσο η στάση του Μοντενέγκρο δεν αποκλείει μια σύμπραξη με την ακροδεξιά, ιδιαίτερα εάν ο Αντρέ Βεντούρα, επικεφαλής του Τσέγκα, εκφράσει την υποστήριξή του χωρίς όρους και περιορισμούς.

Ο Βεντούρα έχει υποστηρίξει πως οι πολίτες επιθυμούν μια συμφωνία «μεταξύ των κατάλληλων» και πρότεινε εάν ο Μοντενέγκρο επιμένει να αρνείται μια συμμαχία να αντικατασταθεί από ένα πιο πρόθυμο μέλος του κόμματός του.

Μια άλλη πιθανότητα είναι ο Μοντενέγκρο να στηριχθεί από τον Σάντος, ο οποίος έχει δηλώσει πως θα μπορούσε να στηρίξει μια «βιώσιμη» κεντροδεξιά κυβέρνηση στο όνομα της σταθερότητας της χώρας.

4. Κυβέρνηση μειοψηφίας από Αριστερά

Σε περίπτωση που οι Σοσιαλιστές συγκεντρώσουν τις περισσότερες ψήφους, τα υπόλοιπα αριστερά κόμματα της Πορτογαλίας αναμένεται να υποστηρίξουν μια κυβέρνηση μειοψηφίας υπό την ηγεσία του Σάντος.

Ο Μοντενέγκρο έχει ξεκαθαρίσει από την πλευρά του πως δεν θα συνεργαστεί με τους Σοσιαλιστές εάν το κόμμα του δεν κερδίσει στις εκλογές της Κυριακής. Ωστόσο εάν βουλευτές της κεντροδεξιάς απέχουν, το μπλοκ της Αριστεράς, σύμφωνα με τις δημοσκοπήσεις, θα μπορούσε να ξεπεράσει τις αρνητικές ψήφους της ακροδεξιάς.

5. Διαιρεμένη βουλή

Κανένας από τους υποψήφιος δεν φαίνεται να ενθουσιάζεται με το ενδεχόμενο επαναληπτικών εκλογών, πράγμα που σημαίνει ότι στο άμεσο μέλλον, η Πορτογαλία πιθανότατα θα πρέπει να μάθει να ζει με ένα έντονα διχασμένο κοινοβούλιο και μια ακροδεξιά με την οποία κανείς δεν επιθυμεί να συνεργαστεί.

Υποθέτοντας ότι ένα από τα δυο μπλοκ θα καταφέρει να σχηματίσει έστω μια κυβέρνηση μειοψηφίας, η ψήφιση των νομοσχεδίων αναμένεται να εξελιχθεί σε μια περίπλοκη υπόθεση. Ο Μοντενέγκρο έχει δηλώσει πως εάν δεν είναι ο ίδιος πρωθυπουργός θα είναι ανοιχτός – κατά περίπτωση – στη διαπραγμάτευση βασικών νομοσχεδίων, όπως ο ετήσιος προϋπολογισμός. Ο Σάντος, όπως προαναφέρθηκε, έχει επίσης αναφέρει πως θα ήταν ανοιχτός σε διάλογο για χάρη της σταθερότητας της χώρας.

6. Ιστορική απήχηση

Οι εκλογές στην Πορτογαλία θα είναι οι τελευταίες εθνικές εκλογές στην ΕΕ πριν από τις ευρωεκλογές, οι οποίες θα διεξαχθούν τον προσεχή Ιούνιο. Εάν η χώρα στραφεί προς τα δεξιά, τότε αυτό θα είναι ένα πλήγμα για τους Ευρωπαίους Σοσιαλιστές που υπολόγιζαν την κυβέρνηση Κόστα ως ένα από τα ελάχιστα προπύργιά τους.

Οι εκλογές είναι όμως και ιστορικές. Πραγματοποιούνται λίγες εβδομάδες πριν η Πορτογαλία εορτάσει την 50^η επέτειο από την Επανάσταση των Γαρυφάλλων, που ανέτρεψε τη δικτατορία του «Εστάντο Νόβο», του «Νέου Κράτους» όπως είχαν ονομάσει οι δικτάτορες το καθεστώς που επέβαλαν, και για πρώτη φορά από τότε ένα ακροδεξιό κόμμα θα μπορούσε να παίξει σημαντικό ρόλο στην επιλογή μιας κυβέρνησης της χώρας.

Νωρίτερα, αυτήν την εβδομάδα, ο Πρόεδρος της Πορτογαλίας, Ρεμπέλο Ντε Σόουζα, προειδοποίησε για τους νοσταλγούς του καθεστώς του δικτάτορα Αντόνιο ντε Ολιβέιρα Σαλαζάρ. Σημείωσε ωστόσο πως η επανάσταση έγινε για να σφυρηλατήσει μια δημοκρατία που είναι ικανή να αγκαλιάσει ακόμη και «αντιφιλελεύθερους, αντιδημοκράτες και ανθρώπους που είναι κατά της ισότητας». Τα ιδανικά της, όπως είπε, θα ζουν «όσο υπάρχουν εκατομμύρια ελεύθεροι και ισότιμοι υποστηρικτές της δημοκρατίας στη χώρα»