Η κλιματική αλλαγή και η επικουρική ασφάλιση

Με αφορμή την συζήτηση στη Βουλή για την ψήφιση του νομοσχεδίου για την πλήρη κεφαλαιοποίηση της επικουρικής κοινωνικής ασφάλισης, κυβερνητικοί παράγοντες  παρουσιάζουν επιχειρήματα για την αναγκαιότητα της κεφαλαιοποίησης της επικουρικής ασφάλισης,  τα  οποία  εμπεριέχουν   λανθασμένους  ισχυρισμούς, σοβαρές  αντιφάσεις, επισφαλείς  και  αβέβαιες  εικασίες. Αξίζει  να  σημειωθεί  ότι,  μεταξύ  των  άλλων, ένα λανθασμένο επιχείρημα που χρησιμοποιείται είναι ότι με την κεφαλαιοποίηση της επικουρικής ασφάλισης θα αποκατασταθεί η διαγενεακή δικαιοσύνη, αφού, όπως υποστηρίζεται, θα αποτρέψει τους συνταξιούχους να εκμεταλλευτούν τις εισφορές των νεότερων γενεών.

Των Σάββα Γ. Ρομπόλη, Σάββα Γ. Ρομπόλη*

Όμως, το  επιχείρημα  αυτό  είναι αβάσιμο γιατί  εξ  ορισμού, όπως   αποδεικνύεται από την  διεθνή επιστημονική βιβλιογραφία, το πλήρες κεφαλαιοποιητικό σύστημα ατομικών λογαριασμών  δεν εμπεριέχει καμία διαγενεακή δικαιοσύνη,  δεδομένου  ότι  χαρακτηρίζεται από την πλήρη ατομικότητα στη διαχείριση. Επιπλέον, με το συγκεκριμένο επιχείρημα υπονοείται ότι οι συνταξιούχοι με  το  ισχύον  σύστημα  επικουρικής  ασφάλισης  ελάμβαναν συντάξεις που δεν δικαιούνταν,  με αποτέλεσμα αυτό να έχει συνέπεια στις νέες γενιές, κάτι το οποίο δεν θα ξανασυμβεί  στο  μέλλον με την  πλήρη κεφαλαιοποίηση της επικουρικής ασφάλισης.

Παραβλέπεται  όμως  ότι  οι συντάξεις  εκείνες  που ήταν οι άμεσες εισφορές των νέων γενεών, έγιναν άμεσα κατανάλωση  και  συνέβαλαν  στην  διεύρυνση  της  ρευστότητας  της  οικονομίας  και  στην  ανάπτυξη  της  χώρας  μας. Έτσι κατ’ αυτόν  τον  τρόπο  συμβολής  στην  αναπαραγωγή  της  ελληνικής  οικονομίας  ουσιαστικά επενδύθηκαν  στις νέες γενιές  με  την  αύξηση  του  ΑΕΠ,  των  θέσεων  εργασίας,  του  εισοδήματος,  των  κοινωνικο-αναπτυξιακών  υποδομών, κ.λ.π. Αντίθετα, στην περίπτωση  της  πλήρους κεφαλαιοποίησης, η  επανάληψη μίας  χρηματοπιστωτικής  κρίσης,  όπως αυτή  του 2008, τις εγγυήσεις που αναφέρει το νομοσχέδιο ποιος θα τις   χρηματοδοτήσει;

• Ο Κρατικός  Προϋπολογισμός, δηλαδή, οι νέες γενιές  ως  φορολογούμενοι. Επιπλέον,  ποιος  θα είναι αυτός που θα έχει όφελος σε  μία  τέτοια περίπτωση; 

Προφανώς   τα ξένα funds στα οποία θα έχουν επενδυθεί οι εισφορές της νέας γενιάς,   οι  οποίες  θα  συναντηθούν  με  τον  κίνδυνο  των  χρηματιστηρίων. Άρα, με ποιον τρόπο αποκαθίσταται η   δήθεν  απωλεσθείσα  από  το  υπάρχον  διανεμητικό  σύστημα  επικουρικής  ασφάλισης  διαγενεακή δικαιοσύνη; Με  κανέναν. Κι’αυτό  γιατί  οι συντάξεις των συνταξιούχων  του  διανεμητικού  συστήματος  που  χρηματοδοτούνται  από  τις   εισφορές της νέας γενιάς,  όχι  μόνο  δεν εξανεμίζονται  στις  χρηματιστηριακές  αγορές  και  τα  επενδυτικά   funds   δεν θα έχουν   καμία  ευθύνη  αλλά  αντίθετα  επιστρέφουν   στην  νέα  γενιά  με  την  ανάπτυξη  της  πραγματικής  οικονομίας. Ως  εκ  τούτου  στο  πνεύμα  και  στο  γράμμα  του υπό  συζήτηση  στην  Βουλή  νομοσχεδίου  η  ευθύνη  των  απωλειών  των  εισφορών  μεταφέρεται  στους  φορολογούμενους  και  την  νέα  γενιά.

• Παράλληλα,  προκαλεί  εντύπωση  ο  ισχυρισμός  κυβερνητικών  παραγόντων  ότι  με  το  νομοσχέδιο  της  πλήρους  κεφαλαιοποίησης  της  επικουρικής  ασφάλισης  θα υπάρχει η δυνατότητα να επενδύονται οι εισφορές της νέας γενιάς σε τίτλους του εξωτερικού και όχι μόνο σε ελληνικά ομόλογα τα οποία προκάλεσαν την κατάρρευση των Ταμείων και των τραπεζών το 2008,  δεδομένου  ότι,  κατά  τους  ισχυρισμούς  τους,   η διεθνής εμπειρία έχει δείξει ότι οι επενδύσεις σε ξένα ομόλογα και μετοχές ξένων εταιρειών σε ξένα χρηματιστήρια ενισχύει την σιγουριά και το ύψος των αποδόσεων.

Όμως, παραβλέπεται  το γεγονός του  κουρέματος  των ελληνικών ομολόγων   ως  απόρροια της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης που ξεκίνησε από τα CDS (Credit Default Swaps) και τα CDOs (Collateralized Dedt Obligation) το 2008  και  μεταδόθηκε σε διεθνές  επίπεδο (συστημικός κίνδυνος των χρηματαγορών). Επίσης, παραβλέπεται  ότι πριν συντελεσθεί το κούρεμα των ελληνικών ομολόγων το 2012, τα έτη 2008 και 2009, στα δημόσια και ιδιωτικά κεφαλαιοποιητικά συστήματα είχαν εξανεμιστεί συντάξεις ύψους 5,4 τρις δολαρίων παγκοσμίως (Yermo, J. and C. Severinson, (2010), OECD). Επιπλέον,  είναι  ενδιαφέρον  να  σημειωθεί  η  αντίφαση  που  αναδεικνύεται  από  τους  ισχυρισμούς  των  κυβερνητικών  παραγόντων,  οι  οποίοι  υποστηρίζουν ότι η κεφαλαιοποίηση της επικουρικής ασφάλισης θα δημιουργήσει  συνθήκες  μεγέθυνσης  της ελληνικής οικονομίας   γιατί  οι  εισφορές  της  νέας  γενιάς  θα επενδύονται στη χώρα μας.

• Παράλληλα  όμως  υποστηρίζουν  ότι  οι  εισφορές  της  νέας  γενιάς  θα επενδύονται,  σε ξένα ομόλογα και  σε  μετοχές ξένων εταιρειών. Τέλος,  στην  δέσμη  των  λανθασμένων  επιχειρημάτων  υποστηρίζεται   ότι  η κλιματική αλλαγή θα έχει αρνητικές επιπτώσεις και θα μειώσει  το  επίπεδο  των επικουρικών  συντάξεων ενός συστήματος που λειτουργεί  με  το  διανεμητικό σύστημα και όχι με το προτεινόμενο κεφαλαιοποιητικό σύστημα  των  ατομικών  λογαριασμών.  Αντίθετα, η πραγματικότητα  είναι ότι η κλιματική αλλαγή θα επηρεάσει περισσότερο το κεφαλαιοποιητικό σύστημα  των  ατομικών  λογαριασμών των νέων γενεών,  δεδομένου  ότι  αυξάνονται οι κίνδυνοι των χρηματοοικονομικών αγορών στις οποίες βασίζεται η λειτουργία του προτεινόμενου κεφαλαιοποιητικού συστήματος.

Κι’ αυτό  γιατί προκαλούνται επιπτώσεις μέσω μιας λειτουργίας κλιματικών ζημιών, η οποία αντικατοπτρίζεται με την επιδείνωση της δημόσιας υγείας, την απόδοση στις γεωργικές καλλιέργειες, την αποτυχία των δημόσιων υποδομών, αυξάνοντας τα ποσοστά θνησιμότητας  και  καταστρέφοντας  περιουσιακά στοιχεία. Τέτοιες δυσμενείς επιπτώσεις μπορούν να οδηγήσουν σε άμεσους χρηματοοικονομικούς κινδύνους, προκαλώντας επανεκτίμηση των αξιών των περιουσιακών στοιχείων, μεταβάλλοντας τη διαθεσιμότητα τραπεζικών πιστώσεων και την μείωση των επενδύσεων,  έχοντας  ως τελική  επίπτωση τη δυσκολία επίτευξης στο μέλλον ικανοποιητικών  αποδόσεων  των επενδύσεων στα χρηματιστήρια, στις οποίες βασίζεται η λειτουργία του κεφαλαιοποιητικού επικουρικού ταμείου  των  ατομικών  λογαριασμών.

*Ομότ. Καθηγητή  Παντείου  Πανεπιστημίου, Δρ. Παντείου  Πανεπιστημίου