Φοιτητές: Μόνο ένας στους δύο παραμένει “ενεργός”- Ανησυχητικά στοιχεία

Σοβαρά διαρθρωτικά προβλήματα στην ανώτατη εκπαίδευση και στη μετάβαση των νέων στην αγορά εργασίας αποτυπώνει η ετήσια έκθεση της Εθνικής Αρχής Ανώτατης Εκπαίδευσης (ΕΘΑΑΕ) για το 2024, η οποία κατατέθηκε χθες στον πρόεδρο της Βουλής και στην ηγεσία του υπουργείου Παιδείας.

Σύμφωνα με τα στοιχεία, μόλις ένας στους δύο φοιτητές των ελληνικών ΑΕΙ παραμένει ενεργός, δηλαδή παρακολουθεί συστηματικά μαθήματα, συμμετέχει στις εξετάσεις και ολοκληρώνει τις σπουδές του εντός του θεσμοθετημένου χρονικού πλαισίου. Την ίδια στιγμή, περίπου το 20% των νέων ηλικίας 15 έως 34 ετών βρίσκεται εκτός εκπαίδευσης, κατάρτισης και απασχόλησης, ποσοστό που κατατάσσει την Ελλάδα στην τελευταία θέση μεταξύ των 27 κρατών-μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Η εικόνα που προκύπτει από την ανάλυση των δεδομένων είναι ιδιαίτερα ανησυχητική. Κατά μέσο όρο, ενεργοί θεωρούνται μόλις το 49,9% των εγγεγραμμένων φοιτητών, οι οποίοι αποφοιτούν έως και τρία έτη μετά τον ελάχιστο προβλεπόμενο χρόνο σπουδών. Υπενθυμίζεται ότι τα προπτυχιακά προγράμματα στην Ελλάδα έχουν διάρκεια από τέσσερα έως έξι έτη, ανάλογα με το επιστημονικό αντικείμενο.

Τα υψηλότερα ποσοστά ενεργών φοιτητών καταγράφονται στις σχολές εκπαίδευσης, στις επιστήμες υγείας και κοινωνικής πρόνοιας και στον τομέα των τεχνολογιών πληροφορικής και επικοινωνιών. Αντίθετα, χαμηλή συμμετοχή παρατηρείται στις ανθρωπιστικές επιστήμες, στις τέχνες, στη διοίκηση επιχειρήσεων, στη νομική, στις φυσικές επιστήμες και στις σχολές μηχανικών.

Ακόμη πιο αποκαλυπτικά είναι τα στοιχεία για την έγκαιρη αποφοίτηση. Περίπου τρεις στους τέσσερις αποφοίτους δεν καταφέρνουν να ολοκληρώσουν τις σπουδές τους στον ελάχιστο προβλεπόμενο χρόνο. Ο μέσος όρος καθυστέρησης φτάνει το 75,8%, με ελάχιστα ιδρύματα να παρουσιάζουν σχετικά καλύτερη εικόνα. Αντίθετα, σε ορισμένα ΑΕΙ τα ποσοστά έγκαιρης αποφοίτησης είναι μονοψήφια, ενώ χαρακτηριστική είναι η περίπτωση της Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών, όπου δεν καταγράφεται κανένας απόφοιτος ακριβώς στην τετραετία.

Η καθυστέρηση δεν περιορίζεται στις προπτυχιακές σπουδές. Και στα μεταπτυχιακά προγράμματα, λιγότεροι από τέσσερις στους δέκα φοιτητές ολοκληρώνουν τις σπουδές τους εντός χρονοδιαγράμματος, γεγονός που εντείνει το πρόβλημα της καθυστερημένης ένταξης στην αγορά εργασίας.

Η έκθεση συνδέει άμεσα την παρατεταμένη φοίτηση με κοινωνικές και οικονομικές επιπτώσεις: καθυστέρηση επαγγελματικής αποκατάστασης, υποβάθμιση δεξιοτήτων, μειωμένη παραγωγικότητα και απώλεια εισοδήματος τόσο για τους ίδιους τους νέους όσο και για την οικονομία συνολικά. Αντίθετα, η έγκαιρη αποφοίτηση εμφανίζεται να σχετίζεται με καλύτερους όρους απασχόλησης και υψηλότερες αμοιβές.

Για την αντιμετώπιση του φαινομένου, η ΕΘΑΑΕ εισηγείται δέσμη πέντε παρεμβάσεων, με έμφαση στην καταγραφή των αιτίων καθυστέρησης, στη σαφή δομή των προγραμμάτων σπουδών, στη συστηματική παρακολούθηση της φοιτητικής πορείας μέσω ψηφιακών εργαλείων, στην αξιοποίηση των αποτελεσμάτων αξιολόγησης των ΑΕΙ και στην ενίσχυση του θεσμού του ακαδημαϊκού συμβούλου σε συνδυασμό με τη συμβουλευτική σταδιοδρομίας.

Παράλληλα, η έκθεση αναδεικνύει τη διόγκωση του φαινομένου των νέων εκτός εκπαίδευσης και απασχόλησης (NEETs). Αν και την περίοδο 2021–2024 καταγράφεται μείωση κατά 5,7 ποσοστιαίες μονάδες, η Ελλάδα εξακολουθεί να απέχει σημαντικά από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο, με ποσοστό 18,4% το 2024 έναντι 10,6% στην Ε.Ε.

Η ΕΘΑΑΕ σημειώνει ότι τα πανεπιστήμια έχουν μερίδιο ευθύνης, ωστόσο απορρίπτει οριζόντιες λύσεις, επισημαίνοντας ότι απαιτούνται στοχευμένες παρεμβάσεις ανά ίδρυμα. Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, ο στόχος είναι η μείωση των NEETs κάτω από το 9% έως το 2030, ενώ σε εθνικό επίπεδο βρίσκονται σε εξέλιξη στρατηγικές και νομοθετικές πρωτοβουλίες για την ενίσχυση της απασχολησιμότητας και τη διασύνδεση της εκπαίδευσης με την αγορά εργασίας.

Με πληροφορίες από Καθημερινή