Συρία: Τα σενάρια μετά τη λήξη της προθεσμίας για την εφαρμογή της συμφωνίας Δαμασκού–SDF

Η λήξη της προθεσμίας εφαρμογής της συμφωνίας που υπεγράφη τον Μάρτιο μεταξύ της κυβέρνησης της Συρίας και των Συριακών Δημοκρατικών Δυνάμεων (SDF) επαναφέρει στο προσκήνιο κρίσιμα ερωτήματα για τη σταθερότητα της χώρας και το μέλλον της πολιτικοστρατιωτικής αρχιτεκτονικής στη βορειοανατολική Συρία. Η συμφωνία, που προβλέπει την ενσωμάτωση πολιτικών και στρατιωτικών δομών των περιοχών αυτών στο κράτος, παρουσιάστηκε ως βήμα αποκλιμάκωσης και επανένταξης. Ωστόσο, τα πρόσφατα επεισόδια στη Χαλέπι, σε μια περίοδο αυξημένης διπλωματικής κινητικότητας, ενίσχυσαν τις αμφιβολίες για το αν οι δεσμεύσεις μπορούν να υλοποιηθούν εντός των συμφωνημένων χρονοδιαγραμμάτων.

Σπύρος Σιδέρης

Σύμφωνα με επίσημα στοιχεία, οι συγκρούσεις στη Χαλέπι άφησαν πίσω τους νεκρούς και τραυματίες, πριν αποκατασταθεί η ηρεμία έπειτα από παρέμβαση για κατάπαυση του πυρός. Το επεισόδιο σημειώθηκε σε εξαιρετικά ευαίσθητη συγκυρία, λίγες ημέρες πριν από τη λήξη της προθεσμίας εφαρμογής της συμφωνίας και παράλληλα με επαφές υψηλού επιπέδου στη Δαμασκό, στις οποίες συμμετείχαν αξιωματούχοι από την Τουρκία. Διπλωματικές πηγές εκτιμούν ότι ο χρονισμός των επεισοδίων μόνο τυχαίος δεν ήταν, καθώς εξέπεμψε μήνυμα προς πολλαπλούς αποδέκτες, τόσο στο εσωτερικό της Συρίας όσο και στο ευρύτερο περιφερειακό περιβάλλον.

• Η συμφωνία του Μαρτίου προβλέπει, μεταξύ άλλων, την ενσωμάτωση των στρατιωτικών σχηματισμών των Συριακών Δημοκρατικών Δυνάμεων στις δομές του συριακού κράτους, τη διαχείριση των συνοριακών διαβάσεων, καθώς και τον έλεγχο κρίσιμων πόρων, όπως τα κοιτάσματα πετρελαίου και αερίου. Ωστόσο, μέχρι σήμερα, η εφαρμογή των προβλέψεων αυτών παραμένει περιορισμένη. Ειδικοί επισημαίνουν ότι υφίσταται βαθιά δυσπιστία μεταξύ των εμπλεκόμενων πλευρών, με τη μία να κατηγορεί την άλλη για καθυστερήσεις, επιλεκτική εφαρμογή ή σιωπηρή αναθεώρηση των συμφωνηθέντων.

Στο επίκεντρο της διαφωνίας βρίσκεται το ζήτημα της στρατιωτικής ενσωμάτωσης. Εκτιμάται ότι οι Συριακές Δημοκρατικές Δυνάμεις επιδιώκουν συμμετοχή σε ένα αναδιαμορφωμένο στρατιωτικό σχήμα, διατηρώντας όμως ουσιαστικό βαθμό αυτονομίας στη διοίκηση και στον έλεγχο των περιοχών όπου κυριαρχούν. Από την άλλη πλευρά, η κυβέρνηση της Συρίας προβάλλει την ανάγκη πλήρους ενοποίησης υπό κεντρικό έλεγχο, θεωρώντας ότι κάθε άλλη λύση θα παγίωνε παράλληλες δομές εξουσίας και θα περιόριζε την κρατική κυριαρχία σε μια ήδη κατακερματισμένη επικράτεια.

Παράλληλα, το ζήτημα της πολιτικής και διοικητικής δομής των περιοχών της βορειοανατολικής Συρίας παραμένει ανοιχτό. Διπλωματικές πηγές σημειώνουν ότι η διαφωνία δεν αφορά μόνο το στρατιωτικό σκέλος, αλλά και το μέλλον των τοπικών διοικήσεων, της διαχείρισης φυσικών πόρων και της κατανομής εσόδων. Η πρόσβαση στα ενεργειακά κοιτάσματα θεωρείται κομβικής σημασίας για την οικονομική ανασυγκρότηση της χώρας, γεγονός που καθιστά το θέμα ακόμη πιο ευαίσθητο, καθώς συνδέεται με τη βιωσιμότητα του κράτους και τη χρηματοδότηση βασικών λειτουργιών.

• Στο περιφερειακό επίπεδο, η Τουρκία παρακολουθεί στενά τις εξελίξεις, θεωρώντας τις Συριακές Δημοκρατικές Δυνάμεις κρίσιμο παράγοντα ασφάλειας στα νότια σύνορά της. Η παρουσία τουρκικής αντιπροσωπείας στη Δαμασκό, λίγο πριν από τα επεισόδια στη Χαλέπι, ερμηνεύεται ως ένδειξη προσπάθειας συντονισμού και άσκησης επιρροής στη διαδικασία εφαρμογής της συμφωνίας. Ταυτόχρονα, οι Ηνωμένες Πολιτείες και άλλοι διεθνείς παίκτες φέρονται να ασκούν πιέσεις ώστε να αποφευχθεί μια νέα φάση αποσταθεροποίησης, που θα μπορούσε να τινάξει στον αέρα εύθραυστες ισορροπίες και να αναζωπυρώσει συγκρούσεις σε μέτωπα με υψηλή πυκνότητα πληθυσμού.

Με τη λήξη της προθεσμίας, διαμορφώνονται τρία βασικά σενάρια. Το πρώτο προβλέπει μερική εφαρμογή της συμφωνίας, με παρατάσεις και άτυπους συμβιβασμούς, ώστε να αποφευχθεί άμεση σύγκρουση και να κερδηθεί χρόνος για τεχνικές ρυθμίσεις. Το δεύτερο αφορά παράταση της αβεβαιότητας, με την κάθε πλευρά να διατηρεί τις θέσεις της και τη συμφωνία να παραμένει τυπικά σε ισχύ αλλά ουσιαστικά ανενεργή, κάτι που θα συντηρεί μια κατάσταση διαρκούς έντασης. Το τρίτο, και πιο δυσοίωνο, σενάριο αφορά την κατάρρευση της συμφωνίας, με επιστροφή σε συνθήκες κλιμάκωσης και ενδεχόμενη αναζωπύρωση στρατιωτικών επεισοδίων.

Ειδικοί προειδοποιούν ότι η αποτυχία εφαρμογής της συμφωνίας θα μπορούσε να οδηγήσει σε νέο κύκλο αστάθειας, όχι μόνο στη βορειοανατολική Συρία αλλά και σε ολόκληρη τη χώρα, μεταφέροντας την ένταση σε κομβικές πόλεις και διαδρόμους μεταφορών. Αντίθετα, μια ελεγχόμενη και σταδιακή υλοποίηση, έστω και με τροποποιήσεις, θα μπορούσε να αποτελέσει βάση για μια ευρύτερη πολιτική διαδικασία, σε μια Συρία που προσπαθεί ακόμη να βγει από τα ερείπια πολυετούς πολέμου. Το επόμενο διάστημα θα δείξει αν η συμφωνία του Μαρτίου θα λειτουργήσει ως γέφυρα επανένταξης ή ως ακόμη ένα χαμένο χαρτί στη μακρά συριακή κρίση.