Οργιώδες παρασκήνιο στη Σύνοδο Κορυφής: Πώς ο εθνικιστής ντε Βέβερ πήρε τελικά αυτό που ήθελε

Για δεκαετίες, το Βέλγιο θεωρούνταν η καρδιά της Ευρώπης. Η νίκη, όμως, του σημερινού πρωθυπουργού του απέναντι στην Ευρωπαϊκή Ένωση σηματοδοτεί μια νέα, δραματική εποχή για τους 27 αναφέρει σε άρθρο του το Politico το οποίο αποκαλύπτει το παρασκήνιο της τελικής απόφασης στη Σύνοδο Κορυφής της ΕΕ.  Παρά το γεγονός ότι η ΕΕ συμφώνησε να στείλει στην Ουκρανία 90 δισεκατομμύρια ευρώ έπειτα από 16 ώρες μαραθώνιων διαπραγματεύσεων που ολοκληρώθηκαν το πρωί της Παρασκευής, η ενότητα της Ευρώπης παραμένει εύθραυστη. Η αδιάλλακτη στάση του Μπαρτ ντε Βέβερ αποτελεί άλλη μια νίκη για έναν ηγέτη που κινείται εκτός κατεστημένου.

Το σχέδιο να χρησιμοποιηθούν τα παγωμένα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία για τη χρηματοδότηση του δανείου, που επί μήνες ήταν η μοναδική πρόταση στο τραπέζι, κατέρρευσε. Ο Φλαμανδός εθνικιστής, γνωστός για τη φιλοδοξία του να διασπάσει τη χώρα του, αντιστάθηκε για πάνω από δύο μήνες. Ακόμη και το απόγευμα της Πέμπτης, πολλές κυβερνήσεις της ΕΕ πίστευαν πως τελικά θα υποχωρούσε.

«Πήρε ουσιαστικά ό,τι ήθελε», δήλωσε Ευρωπαίος διπλωμάτης μετά τη λήξη της συνόδου τις πρώτες πρωινές ώρες της Παρασκευής.

Με βάση συνομιλίες με 23 αξιωματούχους, διπλωμάτες και πολιτικούς της ΕΕ, σχεδόν όλοι υπό καθεστώς ανωνυμίας για να περιγράψουν ελεύθερα τα γεγονότα των τελευταίων εβδομάδων, αυτό είναι το παρασκήνιο της επιτυχίας του.

Όλα ξεκίνησαν ένα ήπιο βράδυ του Οκτωβρίου. Τότε συναντήθηκαν τελευταία φορά οι ηγέτες της ΕΕ, ελπίζοντας να συμφωνήσουν στη χρήση ρωσικών περιουσιακών στοιχείων για τη στήριξη της Ουκρανίας. Η ΕΕ είχε συνηθίσει σε πιέσεις από ηγέτες όπως ο Βίκτορ Όρμπαν, όμως ξαφνικά ο 54χρονος Ντε Βέβερ έγινε ο επόμενος που αμφισβήτησε τη γραμμή.

Οι ηγέτες αποχώρησαν τότε άπρακτοι και ντροπιασμένοι, παρότι είχαν διαβεβαιώσει τον Βολοντίμιρ Ζελένσκι ότι ήταν έτοιμοι να στείλουν δισεκατομμύρια στο Κίεβο. Υποσχέθηκαν πως χρειάζονταν μόνο δύο μήνες ακόμη για να πείσουν τον Βέλγο. Αντιθέτως, όσο περνούσε ο καιρός, περισσότεροι ηγέτες συντάσσονταν μαζί του — διαμορφώνοντας σταδιακά ένα λαϊκιστικό μπλοκ.

Η διαμόρφωση των στρατοπέδων στην ΕΕ

Παρά τις σχεδόν καθημερινές συνεδριάσεις των πρεσβευτών της ΕΕ, δεκάδες τηλεφωνήματα και διπλωματικές αποστολές από το Βερολίνο στις Βρυξέλλες και ενώ η Ρωσία εντεινόταν τις επιθέσεις σε ενεργειακές υποδομές και αμάχους στην Ουκρανία, δύο αντίπαλα στρατόπεδα παρέμεναν ανυποχώρητα μέχρι το πρωί της Πέμπτης.

«Είναι το Βέλγιο μόνο του; Είναι απομονωμένο; Δεν μπορώ να προβλέψω τι θα συμβεί», δήλωσε ο Ντε Βέβερ στους βουλευτές λίγο πριν μεταβεί στο ευρωπαϊκό τετράγωνο των Βρυξελλών. Ήξερε όμως ότι δεν ήταν μόνος.

Η πρώτη ομάδα χωρών — με επικεφαλής πλέον το Βέλγιο και τη στήριξη της Ιταλίας, της Βουλγαρίας και της Μάλτας — αντιτάχθηκε στη χρήση των ρωσικών περιουσιακών στοιχείων λόγω φόβου αντιποίνων.

Αντ’ αυτού προτιμούσαν κοινό δανεισμό από την ΕΕ. Το γεγονός ότι αυτή η πρόταση ήταν απωθητική για τον Γερμανό Καγκελάριο Φρίντριχ Μερτς και τον φιλορώσο Όρμπαν αλλά τελικά υιοθετήθηκε, αναδεικνύει το μέγεθος της νίκης του Ντε Βέβερ.

«Οι χώρες που ζουν κοντά στη Ρωσία… ένιωθαν συναισθηματική ικανοποίηση» επιχειρώντας να αξιοποιήσουν τα παγωμένα ρωσικά κεφάλαια, δήλωσε ο Ντε Βέβερ μετά τη σύνοδο. Όμως «η πολιτική δεν είναι θέμα συναισθημάτων» και «επικράτησε η λογική».

Η άνοδος της δημοτικότητας του Ντε Βέβερ στο εσωτερικό

Η αδιαλλαξία που επέδειξε τον Οκτώβριο χάρισε στον Ντε Βέβερ πρωτόγνωρη δημοφιλία στη χώρα του αλλά και την προσοχή των ισχυρών της ΕΕ. Όσο συνέχιζε να αντιστέκεται στις πιέσεις, τόσο αυξανόταν η δημοτικότητά του.

Στις αρχές Δεκεμβρίου, ο άνθρωπος που είχε χτίσει την καριέρα του απαξιώνοντας τα γαλλόφωνα τμήματα του Βελγίου καταχειροκροτήθηκε από γαλλόφωνο ακροατήριο μετά από ομιλία του.

67% των Βέλγων που συμμετείχαν σε δημοσκόπηση την εβδομάδα της συνόδου τάχθηκαν υπέρ της αντίθεσής του στο σχέδιο με τα παγωμένα περιουσιακά στοιχεία.

Nωρίτερα μέσα στον μήνα, ο Μερτς και η Πρόεδρος της Κομισιόν Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν παρέθεσαν δείπνο στον Ντε Βέβερ στις Βρυξέλλες προκειμένου να τον πείσουν να αλλάξει στάση – χωρίς αποτέλεσμα.

Kλιμακούμενες πιέσεις από τους Ευρωπαίους εταίρους

Καθώς οι διαβουλεύσεις έμεναν άκαρπες, κάποιοι διπλωμάτες πρότειναν πλέον να ασκηθεί πίεση στο Βέλγιο μέσω απειλής απομόνωσης — όπως συνέβη με την Ουγγαρία λόγω παραβάσεων κράτους δικαίου.

Η πρωθυπουργός της Λετονίας Έβικα Σιλίνα, μιλώντας στο POLITICO, ανέφερε: «Δεν εύχομαι στο Βέλγιο να γίνει δεύτερη Ουγγαρία».

Ούτε απείλησαν με παράκαμψη του βελγικού βέτο μέσω ειδικής πλειοψηφίας στην ψηφοφορία για τα παγωμένα περιουσιακά στοιχεία.

Mόλις μια μέρα πριν την έναρξη της συνόδου κορυφής, ο πρέσβης του Βελγίου ενημέρωσε τους συναδέλφους του ότι «πάμε προς τα πίσω» στο ζήτημα των παγωμένων κεφαλαίων — κι όμως οι περισσότεροι Ευρωπαίοι ηγέτες εξακολουθούσαν να θεωρούν ότι αυτό παρέμενε το βασικό σχέδιο.

Kρίσιμες διαβουλεύσεις πίσω από κλειστές πόρτες

Kατά τη συγκέντρωση των 27 ηγετών στο κτίριο Europa αποφασίστηκε να αναβληθεί η συζήτηση για τη χρηματοδότηση της Ουκρανίας προς το τέλος — ώστε να δοθεί χρόνος για διαπραγματεύσεις με τον Ντε Βέβερ.

Tο πραγματικό παζάρι γινόταν σε κλειστά δωμάτια μεταξύ των αρχηγών κρατών. Ενώ οι υπόλοιποι συζητούσαν θέματα όπως η διεύρυνση και ο προϋπολογισμός πολλαπλών ετών της ΕΕ, ο Ντε Βέβερ μαζί με κρίσιμους συνομιλητές — μεταξύ τους και η Ιταλίδα πρωθυπουργός Τζόρτζια Μελόνι, καθώς και ο Μερτς — αποσύρονταν σε ιδιωτικές συναντήσεις. Ο Μερτς είχε κατ’ ιδίαν συνομιλία με τη Μελόνι προσπαθώντας να μεταπειστεί.

Tο τίμημα που ζητούσε ο Ντε Βέβερ για να δεχθεί το σχέδιο: απεριόριστες εγγυήσεις από τις υπόλοιπες χώρες έναντι ενός πακέτου 210 δισεκατομμυρίων ευρώ, σε περίπτωση που η Ρωσία προσφύγει δικαστικά ή προβεί σε αντίποινα.

Mια τέτοια «λευκή επιταγή» όμως ήταν αδύνατη για τους περισσότερους – κανείς δεν ήθελε απεριόριστη ευθύνη στον προϋπολογισμό του.

Mετά από τέσσερις ώρες διαβουλεύσεων υπήρχε πλέον σοβαρό ενδεχόμενο μη συμφωνίας.

Aλλαγή στρατηγικής: Από τα ρωσικά κεφάλαια στα ευρωομόλογα

Tο σχέδιο αξιοποίησης των ρωσικών κεφαλαίων κατέρρευσε όταν κυκλοφόρησε μεταξύ των ηγετών ένα δισέλιδο νομικό έγγραφο με απαντήσεις στα ζητήματα που έθετε το Βέλγιο. Για αρκετούς αρχηγούς κρατών αυτό δημιουργούσε περισσότερα ερωτήματα παρά λύσεις. Η Μελόνι εντόπισε γρήγορα αδυναμίες στο κείμενο· ακολούθησαν σχόλια από τον Πρόεδρο της Γαλλίας Eμανουέλ Μακρόν, καθώς και τον Πρωθυπουργό του Λουξεμβούργου Lουκ Φριντέν.

Kαθώς πλησίαζαν τα Χριστούγεννα και όλοι ήθελαν να φύγουν από τις Bρυξέλλες ενώ η Oυκρανία περίμενε απαντήσεις, στράφηκαν τελικά στη λύση-Plan B: κοινός δανεισμός μέσω ευρωομολόγων από την Kομισιόν.

Aυτή η ιδέα συζητούνταν ήδη εδώ και ημέρες. Η φον ντερ Λάιεν είχε αφήσει ανοιχτό το ενδεχόμενο την Τετάρτη μιλώντας στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο: «Πρότεινα δύο επιλογές: μία με βάση τα περιουσιακά στοιχεία και μία με δανεισμό» είπε χαρακτηριστικά.

Kαθοριστικός ο ρόλος Ουγγαρίας και εξαιρέσεων

Tο ζητούμενο πλέον ήταν πώς θα πειστεί η Ουγγαρία —που είχε απορρίψει τα ευρωομόλογα— να άρει το βέτο. Στην Kομισιόν εκτιμούσαν πως είχαν βρει λύση: ως αντάλλαγμα για τη στήριξη του Όρμπαν, οι ουγγρικοί φορολογούμενοι θα εξαιρούνταν από τη χρηματοδότηση άμυνας στην Oυκρανία.

Aκολούθησαν παρασκηνιακές συνομιλίες μεταξύ Όρμπαν, του Τσέχου πρωθυπουργού Aντρέι Μπάμπις, αλλά και του Σλοβάκου Pόμπερτ Φίκο, των τριών πιο ευρωσκεπτικιστών αρχηγών κρατών στην ΕΕ — οι οποίοι τελικά εξασφάλισαν ειδικές εξαιρέσεις από το κοινό χρέος.

Kλείσιμο συμφωνίας – Πολιτικές ισορροπίες μετά τη σύνοδο κορυφής

Aυτό που ένωνε τους υπόλοιπους 24 Ευρωπαίους ηγέτες ήταν ότι κανείς δεν ήθελε αποτυχία στη σύνοδο κορυφής Δεκεμβρίου. Χωρίς χρήματα από την ΕΕ, η Ουκρανία κινδύνευε με οικονομική κατάρρευση μέσα στην επόμενη χρονιά.

Ο Ζελένσκι ταξίδεψε στις Bρυξέλλες την Πέμπτη για να υπενθυμίσει στους Ευρωπαίους πόσο κρίσιμη ήταν μια συμφωνία. Προειδοποίησε ότι χωρίς συμφωνία θα αναγκαστεί σε δραματικές περικοπές δαπανών — λιγότερα όπλα και drones θα σήμαιναν περισσότερα θύματα από τις ρωσικές επιθέσεις.

Tελικά επιτεύχθηκε ένας συμβιβασμός που επιτρέπει σχεδόν σε κάθε αρχηγό κράτους να παρουσιάσει τη συμφωνία ως προσωπική νίκη – χαρακτηριστικό γνώρισμα των αποφάσεων εντός ΕΕ.

Tο μόνο βέβαιο είναι πως στους διαδρόμους εξουσίας στις Bρυξέλλες αυτή η στάση δεν θα ξεχαστεί σύντομα. «Ο Ντε Βέβερ δεν πρόκειται να λάβει εύκολα χάρες από την Κομισιόν», σχολίασε διπλωμάτης – «κι όμως πιθανόν σύντομα θα τις χρειαστεί».