Ανάλυση: Γιατί το Κάιρο φρενάρει συνάντηση Νετανιάχου-Σίσι παρά τη συμφωνία “μαμούθ” για το φυσικό αέριο

Σε μια περίοδο όπου η Μέση Ανατολή μοιάζει να ισορροπεί πάνω σε εύθραυστα γεωπολιτικά ρήγματα, η είδηση της έγκρισης της μεγαλύτερης συμφωνίας φυσικού αερίου στην ιστορία του Ισραήλ με την Αίγυπτο άνοιξε έναν νέο κύκλο σεναρίων, διαρροών και πολιτικών υπολογισμών. Στο επίκεντρο αυτών των σεναρίων βρίσκεται ένα υποτιθέμενο, αλλά μέχρι στιγμής ανεπιβεβαίωτο, ραντεβού κορυφής ανάμεσα στον Ισραηλινό πρωθυπουργό Μπενιαμίν Νετανιάχου και τον Αιγύπτιο πρόεδρο Αμπντέλ Φατάχ αλ Σίσι, στις Ηνωμένες Πολιτείες.

Παρά τη φρενίτιδα των ισραηλινών και αμερικανικών διαρροών, το Κάιρο τηρεί σιγή ιχθύος, στέλνοντας ένα σαφές μήνυμα: οι οικονομικές συμφωνίες δεν αρκούν από μόνες τους για να γεφυρώσουν βαθιές πολιτικές εκκρεμότητες και ζητήματα ασφάλειας.

Η έγκριση της συμφωνίας από τον Νετανιάχου, έπειτα από μήνες καθυστερήσεων και επιφυλάξεων, παρουσιάστηκε στο Ισραήλ ως στρατηγικό βήμα υψηλής σημασίας. Ο ίδιος ανακοίνωσε ότι πρόκειται για συμφωνία αξίας 112 δισεκατομμυρίων σέκελ (περίπου 30 δισ. ευρώ), εκ των οποίων σημαντικό μέρος θα κατευθυνθεί στα κρατικά ταμεία, ενώ το φυσικό αέριο θα διοχετευθεί προς την Αίγυπτο μέσω συνεργασίας με την αμερικανική εταιρεία Chevron και Ισραηλινούς εταίρους. Ωστόσο, πίσω από τα πανηγυρικά λόγια, η χρονική συγκυρία της ανακοίνωσης γεννά εύλογα ερωτήματα για τα πραγματικά της κίνητρα.

• Ισραηλινές πηγές, που επικαλούνται αμερικανικά μέσα ενημέρωσης, συνδέουν ευθέως τη συμφωνία με μια προσπάθεια δημιουργίας θετικού κλίματος για μια συνάντηση Νετανιάχου – Σίσι στις ΗΠΑ, πιθανότατα στη Φλόριντα, στο περιθώριο της προγραμματισμένης επίσκεψης του Ισραηλινού πρωθυπουργού για επαφές με τον πρόεδρο Ντόναλντ Τραμπ. Σύμφωνα με αυτές τις διαρροές, η Ουάσιγκτον επιχειρεί να αναβιώσει την ατζέντα των Συμφωνιών του Αβραάμ, επεκτείνοντάς την και ενισχύοντας τον ρόλο της Αιγύπτου ως πυλώνα περιφερειακής σταθερότητας.

Το Κάιρο, όμως, εμφανίζεται πολύ πιο επιφυλακτικό. Αιγυπτιακές πηγές ξεκαθαρίζουν ότι μια τέτοια συνάντηση «δεν γίνεται με ευκολία» και ότι καμία συμφωνία φυσικού αερίου δεν μπορεί να λειτουργήσει ως υποκατάστατο ουσιαστικής προόδου στην εφαρμογή της συμφωνίας για τη Γάζα. Για την αιγυπτιακή ηγεσία, το ζήτημα δεν είναι οικονομικό, αλλά βαθύτατα πολιτικό και συνδεδεμένο με την ασφάλεια της Αιγύπτου, η οποία θεωρεί ότι απειλείται άμεσα από την παρατεταμένη ένταση στα σύνορα με τη Λωρίδα της Γάζας.

• Δεν είναι τυχαίο ότι, παρά την ειρηνευτική συνθήκη του 1979, οι ηγέτες των δύο χωρών έχουν να εμφανιστούν δημόσια μαζί εδώ και σχεδόν μία δεκαετία. Η σημερινή συγκυρία, με τον πόλεμο στη Γάζα να έχει επιβαρύνει δραματικά τις διμερείς σχέσεις, καθιστά ένα τέτοιο βήμα πολιτικά ριψοκίνδυνο για το Κάιρο. Αιγύπτιοι αναλυτές επισημαίνουν ότι η κοινωνική και πολιτική πίεση στο εσωτερικό της χώρας είναι έντονη, ενώ οποιαδήποτε εικόνα «εξομάλυνσης χωρίς ανταλλάγματα» θα μπορούσε να προκαλέσει σοβαρές αντιδράσεις.

Ο γνωστός Αιγύπτιος διανοούμενος Αμπντέλ Μονέμ Σαΐντ θέτει το ερώτημα στην ουσία του: μπορεί μια οικονομική συμφωνία να δημιουργήσει συνθήκες σταθερότητας και να αναζωογονήσει την ειρηνευτική διαδικασία, ή πρόκειται απλώς για «μπίζνες» χωρίς πολιτικό βάθος; Κατά τον ίδιο, η περιοχή βρίσκεται σε βαθιά κρίση, κάτι που δεν εξυπηρετεί ούτε την Αίγυπτο ούτε οποιαδήποτε χώρα έχει στρατηγικό ορίζοντα. Το φυσικό αέριο είναι αναμφίβολα μέρος των κοινών συμφερόντων, αλλά δεν μπορεί να λειτουργήσει ως πανάκεια.

Στον αντίποδα, τα ισραηλινά μέσα ενημέρωσης προβάλλουν με έμφαση την ιδέα ότι η συμφωνία «ανοίγει τον δρόμο» για μια τριμερή συνάντηση Ισραήλ – ΗΠΑ – Αιγύπτου. Ορισμένα μάλιστα υποστηρίζουν ότι το Κάιρο έθεσε ως όρο την έγκριση της συμφωνίας για να εξετάσει τη συμμετοχή του σε μια τέτοια σύνοδο. Παράλληλα, επανέρχονται αιγυπτιακά αιτήματα που παραμένουν ανεκπλήρωτα, όπως η αποχώρηση ισραηλινών δυνάμεων από τον διάδρομο της Φιλαδέλφειας και τον διάδρομο Νετσαρίμ στη Γάζα.

• Η αιγυπτιακή πολιτική σκηνή, πάντως, κρατά αποστάσεις από τις ισραηλινές διαρροές. Ο βουλευτής Μουσταφά Μπάκρι απορρίπτει κάθε σύνδεση της συμφωνίας φυσικού αερίου με υποτιθέμενες συναντήσεις κορυφής, τονίζοντας ότι μόνο η επίσημη αιγυπτιακή θέση έχει σημασία. Υπενθυμίζει, δε, ότι η πάγια γραμμή του Καΐρου παραμένει η υπεράσπιση των δικαιωμάτων του παλαιστινιακού λαού και η μη διαπραγμάτευση της εθνικής ασφάλειας.

Τελικά, η υπόθεση αναδεικνύει ένα γνώριμο μοτίβο στη γεωπολιτική της Ανατολικής Μεσογείου: οι ενεργειακές συμφωνίες μπορούν να δημιουργούν γέφυρες, αλλά δεν αρκούν για να σβήσουν τις φωτιές μιας ενεργής σύγκρουσης. Όσο η Γάζα παραμένει ανοικτή πληγή και οι δεσμεύσεις για ειρήνη δεν υλοποιούνται στην πράξη, κάθε συζήτηση για υψηλού επιπέδου συναντήσεις θα παραμένει περισσότερο προϊόν διαρροών παρά αποτέλεσμα πραγματικής πολιτικής σύγκλισης.