Δημογραφικό: Σύνθετη εξίσωση που δεν έχει να κάνει με την αλλαγή νοοτροπίας για απόκτηση παιδιών

Το δημογραφικό πρόβλημα, που πέρα από κάθε αμφιβολία, θεωρείται ως ένα από τα σημαντικότερα που αντιμετωπίζει η χώρα, άπτεται απόλυτα των οικονομικών δυσχερειών και των γενικότερων εξελίξεων στην ελληνική οικονομία. Με άλλα λόγια δεν έχει να κάνει μόνο με νοοτροπίες των ανθρώπων που αλλάζουν από εποχή σε εποχή (σχετικά με την απόκτηση παιδιών και τη ρύθμιση της προσωπικής ζωής) αλλά και με πιο…καθημερινά πράγματα όπως, για παράδειγμα, η παρουσία παιδικών σταθμών στην ελληνική περιφέρεια.

Νίκος Γιαννόπουλος

Λεπτομέρεια; Ναι, αλλά πολύ σημαντική για ένα ζευγάρι που θέλει να αποκτήσει και να μεγαλώσει παιδιά. Ειδικά αν μιλάμε για την ελληνική περιφέρεια, η μείωση γεννήσεων από το 2010 (όταν η χώρα εντάχθηκε στο μνημονιακό μηχανισμό) μέχρι και σήμερα έχει φτάσει στο 38%.

Όπως αναφέρουν οι σχετικές μελέτες, η έλλειψη ποιοτικών υπηρεσιών σε εκπαίδευση και υγεία ακόμα και σε μεγάλες πόλεις της επαρχίας (και πόσο μάλλον στα ελληνικά χωριά) παίζει πολύ σημαντικό ρόλο στην όξυνση του δημογραφικού προβλήματος (όπως και στην ερημοποίηση της υπαίθρου γιατί πολλές φορές αυτά πηγαίνουν μαζί).

Το 2025, δε, οι γεννήσεις μειώθηκαν σε περίπου 5.500 μηνιαίως, με αρνητικό ισοζύγιο γεννήσεων-θανάτων σε πολλές περιφερειακές ενότητες της χώρας. Είναι ξεκάθαρο ότι το στεγαστικό πρόβλημα και η έλλειψη δομών υποστήριξης γονεϊκότητας αναβάλλουν την απόκτηση ακόμη και πρώτου παιδιού σε περιοχές απομακρυσμένες από τα μεγάλα αστικά κέντρα.

Τι άλλο καταγράφεται; Κάτι που είναι ξεκάθαρο αλλά όσοι ζούμε στις μεγάλες πόλεις δυσκολευόμαστε να το κατανοήσουμε. Η ανισότητα πρόσβασης σε μαιευτικές υπηρεσίες (που “χτυπά” τις ακριτικές περιοχές) εξελίσσεται σε αποθαρρυντικό παράγοντα για την απόκτηση παιδιού ή παιδιών.

Εκτός των άλλων, στις αγροτικές οικονομίες εντοπίζεται, διαχρονικά σχεδόν, εργασιακή ανασφάλεια και μακροχρόνια ανεργία. Έτσι δημιουργείται ένας φαύλος κύκλος που είναι δύσκολο να σπάσει αν δεν εφαρμοστούν πραγματικά ριζοσπαστικές πολιτικές. Η ύπαιθρος ερημώνει από νεανικό πληθυσμό, τα χέρια για την πρωτογενή παραγωγή μειώνονται, ο πληθυσμός μειώνεται και η περαιτέρω υποβάθμιση σε υπηρεσίες παντός τύπου γίνεται συνήθως γεγονός.

Ακόμα όμως και στα αστικά κέντρα οι προκλήσεις δεν είναι λιγότερες. Τα εργασιακά στάτους που έχουν επικρατήσει τα τελευταία χρόνια (επισφαλείς θέσεις απασχόλησης, ιδιαίτερα ευέλικτο ωράριο κτλ) συνδέονται άμεσα με πτώση γεννήσεων ανά γυναίκα κατά 0,02 μονάδες σε περιόδους ύφεσης. Στην Ελλάδα βέβαια ύφεση δεν έχουμε αλλά η απώλεια του ΑΕΠ κατά το χρονικό διάστημα 2010-2015 έφτασε το θηριώδες 25%!

Κατά την οικονομική κρίση 2008-2010, η συσχέτιση ανεργίας-γονιμότητας εντάθηκε, με πτώση 0,02 γεννήσεων ανά γυναίκα ανά ποσοστιαία μονάδα ανεργίας. Οι γυναίκες 30-44 ετών, στην πιο παραγωγική ηλικία, επηρεάστηκαν περισσότερο, με 31,8% των ανέργων σε αυτή την ομάδα να αναβάλλουν την τεκνοποιία. Σε περιφέρειες με υψηλή ανεργία όπως Κεντρική Μακεδονία, η επίδραση είναι εντονότερη λόγω περιορισμένων ευκαιριών.

Από όλα τα παραπάνω, γίνεται κάτι παραπάνω από σαφές ότι οι αποσπασματικές παρεμβάσεις δεν είναι δυνατόν να έχουν αποτέλεσμα. Λύσεις μπορούν να προσφέρουν μέτρα όπως η ενίσχυση της νεανικής απασχόλησης στην αγροτική οικονομία (ουσιαστικά το ξαναζωντάνεμα της υπαίθρου), η επιδότηση των γεννήσεων και της στέγασης των νέων ζευγαριών και η αναβάθμιση των υπηρεσιών εκπαίδευσης και υγείας στην ελληνική περιφέρεια.

Εχει καταγραφεί ότι οι δωρεάν βρεφονηπιακοί σταθμοί αυξάνουν τη συμμετοχή γυναικών στην αγορά εργασίας κατά 15%, ενθαρρύνοντας την προσπάθεια απόκτησης δεύτερου παιδιού. Οι γονικές άδειες που ξεπερνούν τους έξι μήνες επίσης. Η βελτίωση τέλος των νοσοκομείων και των σχολείων (και ακόμα καλύτερα η οικοδόμηση νέων) μπορεί να μειώσει τη φυγή των νέων από την περιφέρεια κατά 10%.

Με λίγα λόγια: Λύσεις υπάρχουν. Αναζητείται φιλόδοξο σχέδιο, χρηματοδότηση και φυσικά πολιτική βούληση.