#StolenMemory: Γραμμή ελπίδας και μνήμης από την Ελλάδα στην Γερμανία

Η Γενική Γραμματεία Θρησκευμάτων του υπουργείου Παιδείας, Θρησκευμάτων και Αθλητισμού και η Υπηρεσία Διπλωματικού και Ιστορικού Αρχείου του υπουργείου Εξωτερικών σάς προσκαλούν στην παρουσίαση της διεθνούς εκστρατείας #StolenMemory των Αρχείων Arolsen (Arolsen Archives – International Centre on Nazi Persecution) και των αποτελεσμάτων της στην Ελλάδα.

Στην εκδήλωση, που θα πραγματοποιηθεί την Παρασκευή 28 Νοεμβρίου στο Μουσείο της Ακρόπολης, θα παρουσιαστεί το αποτέλεσμα της έρευνας των μαθητών και των μαθητριών του Εσπερινού Επαγγελματικού Λυκείου Ευόσμου και του Γενικού Λυκείου Ασπροπύργου για την αναζήτηση συγγενών Ελλήνων θυμάτων στα ναζιστικά στρατόπεδα συγκέντρωσης και καταναγκαστικής εργασίας.

Επίσης, θα λάβει χώρα η επίσημη απόδοση προσωπικού αντικειμένου σε συγγενείς θύματος, οι οποίοι εντοπίστηκαν από τους μαθητές και μαθήτριες στο πλαίσιο του σχετικού προγράμματος του Υπουργείου Παιδείας, Θρησκευμάτων και Αθλητισμού και του Υπουργείου Εξωτερικών.

Συγκινητική κίνηση ελλήνων μαθητών

Τα Αρχεία Arolsen στη Γερμανία διατηρούν το αρχειακό υλικό των ναζιστικών στρατοπέδων συγκέντρωσης και καταναγκαστικής εργασίας. Διαθέτουν πάνω από 30 εκατομμύρια έγγραφα για τα θύματα των ναζιστικών διώξεων και διοικούνται από Διεθνή Επιτροπή, στην οποία συμμετέχει και η Ελλάδα. Μία από τις σημαντικές δράσεις τους είναι η εκστρατεία #StolenMemory, που στοχεύει στην επιστροφή προσωπικών αντικειμένων θυμάτων του ναζισμού στις οικογένειές τους. Ανάμεσα στα αντικείμενα βρίσκονται και οκτώ που ανήκαν σε Έλληνες κρατούμενους. 

Στο πλαίσιο προγράμματος της Γενικής Γραμματείας Θρησκευμάτων του Υπουργείου Παιδείας και της Υπηρεσίας Διπλωματικού και Ιστορικού Αρχείου του Υπουργείου Εξωτερικών, μαθητές και μαθήτριες ελληνικών σχολείων, εντοπίζουν τις οικογένειες των Ελλήνων θυμάτων προκειμένου να τους αποδοθούν τα αντικείμενα. Κατά την τελετή θα γίνει η απόδοση ενός αντικειμένου σε οικογένεια Έλληνα κρατούμενου σε στρατόπεδο καταναγκαστικής εργασίας και θα παρουσιαστεί η έρευνα των σχολείων που συμμετέχουν στο πρόγραμμα. 

Τι είναι τα Αρχεία Arolsen

Τα Αρχεία Arolsen (Διεθνής Υπηρεσία Αναζητήσεων / International Tracing Service, https://arolsen-archives.org/en/ ), που εδρεύουν στην πόλη Bad Arolsen της Γερμανίας, είναι η υπηρεσία που κατέχει και διαχειρίζεται το Αρχείο των ναζιστικών στρατοπέδων συγκέντρωσης και καταναγκαστικής εργασίας, και των αναζητήσεων που έγιναν μεταπολεμικά για τον εντοπισμό θυμάτων του Ολοκαυτώματος. Τα Αρχεία Arolsen αποτελούν εκτός από μία αρχειακή υπηρεσία, επίσης ένα βασικό κέντρο τεκμηρίωσης των ναζιστικών διωγμών. Τα θύματα των Ναζί και οι οικογένειές τους λαμβάνουν πληροφορίες σχετικά με τον εγκλεισμό στα στρατόπεδα, την υποχρεωτική εργασία, αλλά και τη μεταπολεμική βοήθεια των Συμμάχων. Διαθέτουν πάνω από 30 εκατομμύρια έγγραφα που αποτελούν τη βάση για έρευνα και εκπαίδευση των νεότερων γενεών.

Η διοίκηση των Αρχείων Arolsen έχει ανατεθεί σε Διεθνή Επιτροπή αποτελούμενη από εκπροσώπους 11 κρατών, μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα, ενώ η καθημερινή διαχείριση των Αρχείων εκτελείται μέσω ενός διορισμένου, από τη Διεθνή Επιτροπή, Διευθυντή. Την Ελλάδα εκπροσωπεί, με απόφαση του Υπουργού Εξωτερικών, ο Προϊστάμενος της Υπηρεσίας Διπλωματικού και Ιστορικού Αρχείου ΥΠΕΞ, κ. Γ. Πολυδωράκης.

H εκστρατεία #StolenMemory

Κατά τα τελευταία χρόνια, μία από τις σημαντικότερες δραστηριότητες των Αρχείων Arolsen, είναι η εκστρατεία #StolenMemory, η οποία έχει ως στόχο την ανεύρεση οικογενειών θυμάτων του Ολοκαυτώματος, προσωπικά αντικείμενα των οποίων βρέθηκαν σε ναζιστικά στρατόπεδα συγκέντρωσης και καταναγκαστικής εργασίας μετά τη λήξη του Πολέμου. Η εκστρατεία έχει ξεκινήσει ήδη από το 2018, μέσω περιοδεύουσας έκθεσης στην οποία παρουσιάζονται σε φωτογραφίες τα αντικείμενα αυτά που βρίσκονται στην κατοχή των Αρχείων Arolsen, αλλά και μέσω ειδικής ιστοσελίδας, και είχε αρκετά μεγάλη επιτυχία έως τώρα, αφού ανευρέθησαν οι συγγενείς/απόγονοι των νόμιμων ιδιοκτητών πολλών από τα 4.500 περίπου αντικείμενα που φυλάσσονται στα Αρχεία Arolsen και τα οποία τους αποδόθηκαν. Η ανεύρεση δεν ήταν εύκολη, καθώς στις περισσότερες περιπτώσεις τα μόνα στοιχεία που τα Αρχεία διέθεταν ήταν το όνομα του ιδιοκτήτη (το οποίο ήταν γραμμένο σε ένα φάκελο μέσα στον οποίο οι ναζί είχαν τοποθετήσει το αντικείμενο) και ίσως η ημερομηνία γέννησής του και η πόλη στην οποία είχε συλληφθεί.

H εκστρατεία #StolenMemory στην Ελλάδα

Προκειμένου να επιτευχθεί ο σκοπός της εκστρατείας, η έκθεση που δημιουργήθηκε, έχει ταξιδέψει ήδη σε πολλές χώρες της Ευρώπης, με συγχρηματοδότηση και από την ΕΕ. Μεταξύ των αντικειμένων που φυλάσσονται στα Αρχεία Arolsen, περιλαμβάνονται και αντικείμενα οκτώ (8) Ελλήνων, που κρατούντο στο στρατόπεδο καταναγκαστικής εργασίας Neuengamme, κοντά στο Αμβούργο. Το 2024 ανεξάρτητος ερευνητής κατάφερε να εντοπίσει την εγγονή του κρατούμενου στο συγκεκριμένο στρατόπεδο καταναγκαστικής εργασίας πολιτικού κρατούμενου Βασιλείου Κοντογεωργίου και της αποδόθηκε το ρολόι του παππού της σε μία πολύ συγκινητική τελετή που έλαβε χώρα στην Πρεσβεία της Ελλάδας στο Βερολίνο.

Στη συνέχεια, και στο πλαίσιο της Ελληνικής Προεδρίας της Διεθνούς Επιτροπής για τα Αρχεία Arolsen (Ιούνιος 2024- Ιούνιος 2025), η Υπηρεσία Διπλωματικού και Ιστορικού Αρχείου του Υπουργείου Εξωτερικών και η Γενική Γραμματεία Θρησκευμάτων του Υπουργείου Παιδείας, Θρησκευμάτων και Αθλητισμού εκπόνησαν εκπαιδευτικό πρόγραμμα με το οποίο ανατέθηκε τον περασμένο Ιανουάριο σε μαθητές και μαθήτριες σχολείων δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης από ολόκληρη τη χώρα, η αναζήτηση, κυρίως μέσω της χρήσης των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, των υπόλοιπων 7 οικογενειών Ελλήνων ιδιοκτητών αντικειμένων που βρέθηκαν στα Αρχεία Arolsen, βασιζόμενοι στα ελάχιστα βιογραφικά στοιχεία που είναι διαθέσιμα για τους ανθρώπους αυτούς. Και πραγματικά, τον περασμένο Ιούνιο ανακοινώθηκε ότι ομάδα δεκαπέντε μαθητών και μαθητριών από το Γενικό Λύκειο Ασπροπύργου εντόπισαν την οικογένεια του Θεοφύλακτου (Θεόφιλου) Σιμεωνίδη, από το Κιλκίς, του οποίου φυλάσσονταν στα Αρχεία Arolsen ένα ρολόι τσέπης και μία καδένα. Τα αντικείμενα αποδόθηκαν στους συγγενείς του σε μία πολύ ιδιαίτερη τελετή που έλαβε χώρα στο Μουσείο Μακεδονικού Αγώνα στη Θεσσαλονίκη στις 17 Ιουνίου.

Την ίδια περίοδο ανακοινώθηκε ότι ομάδα μαθητών και μαθητριών του Εσπερινού Επαγγελματικού Λυκείου Ευόσμου Θεσσαλονίκης εντόπισαν την οικογένεια του Γεωργίου Χάνα, ο οποίος ήταν εργάτης και διέμενε, έως τη σύλληψή του τον Απρίλιο 1944, στην Κοκκινιά. Μεταφέρθηκε και εκείνος στο Neuengamme και πέθανε τον Νοέμβριο 1944. Το προσωπικό αντικείμενο του Γ. Χάνα που φυλάσσεται στα Αρχεία Arolsen είναι ένα δαχτυλίδι. Οι μαθητές του ΕΠΑΛ Ευόσμου εντόπισαν δύο εγγονές του, από την πλευρά μίας εκ των αδελφών του, οι οποίες κατοικούν στη Νέα Σμύρνη Αττικής, και στις οποίες θα αποδοθεί το δαχτυλίδι στις 28 Νοεμβρίου σε ειδική τελετή. Στην τελετή αυτή θα παραστούν και οι μαθητές που διεξήγαγαν την έρευνα και οι οποίοι θα μεταβούν στην Αθήνα με φροντίδα της Γενικής Γραμματείας Θρησκευμάτων. Στην ίδια τελετή θα ανακοινωθεί και η ανεύρεση μίας ακόμα οικογένειας, την οποία πρόσφατα εντόπισαν μαθητές και μαθήτριες του Γυμνασίου Νεοχωρίου Άρτας.