Ουκρανία: Πώς το σκάνδαλο διαφθοράς καθορίζει τις εξελίξεις επί του ειρηνευτικού σχεδίου Τραμπ-Οι επιλογές Ζελένσκι

Σε μια από τις πιο κρίσιμες στιγμές του πολέμου, η Ουκρανία βρίσκεται αντιμέτωπη όχι μόνο με τη ρωσική στρατιωτική πίεση, αλλά και με μια εσωτερική πολιτική θύελλα που αναδιατάσσει το σύνολο του συστήματος εξουσίας στο Κίεβο. Το σκάνδαλο διαφθοράς που έχει ξεσπάσει γύρω από τον επιχειρηματία Τιμούρ Μίντιτς εξελίχθηκε σε ένα βαθύ πολιτικό ρήγμα, το οποίο πλέον επηρεάζει άμεσα την ικανότητα του προέδρου Βολοντίμιρ Ζελένσκι να αποφασίσει για το νέο ειρηνευτικό σχέδιο που παρουσίασαν οι απεσταλμένοι της διοίκησης του Ντόναλντ Τραμπ. Το πλαίσιο δεν θα μπορούσε να είναι πιο περίπλοκο: αλληλοσυγκρουόμενες γεωπολιτικές επιδιώξεις, ανταγωνιστικά κέντρα εξουσίας στην Ουκρανία, αποδυναμωμένη ευρωπαϊκή επιρροή και μια αχαρτογράφητη ισορροπία ανάμεσα σε Ουάσιγκτον – Κίεβο – Μόσχα.

Σπύρος Σιδέρης

Μέσα σε αυτό το εκρηκτικό περιβάλλον, το ερώτημα «πώς θα επηρεάσει το σκάνδαλο την απόφαση για το ειρηνευτικό σχέδιο» δεν είναι απλώς πολιτικό· είναι υπαρξιακό για τη μελλοντική μορφή της ουκρανικής εξουσίας.

Οι τρεις εκδοχές για το ξέσπασμα του σκανδάλου

Στην Ουκρανία και στο εξωτερικό κυκλοφορούν ήδη τρεις βασικές εκδοχές για το ποιος και γιατί ενεργοποίησε τη βόμβα του σκανδάλου Μίντιτς.

Η πρώτη –διαδεδομένη κυρίως στη Ρωσία αλλά και σε κύκλους υποστηρικτών του Ζελένσκι– υποστηρίζει ότι το σκάνδαλο πυροδοτήθηκε από τον Ντόναλντ Τραμπ, μέσω της επιρροής που αποδίδεται ότι διαθέτει στις ουκρανικές αρχές κατά της διαφθοράς, το ΝΑBU και την Ειδική Εισαγγελία κατά της Διαφθοράς (SAP). Σύμφωνα με αυτό το αφήγημα, ο Τραμπ χρησιμοποιεί την υπόθεση ως μοχλό πίεσης, ώστε να εξαναγκάσει τον Ζελένσκι να συμφωνήσει στο νέο ειρηνευτικό σχέδιο. Αν ο Ουκρανός πρόεδρος συναινέσει, οι διώξεις θα «παγώσουν». Αν όχι, η πίεση θα κλιμακωθεί σε βαθμό που μπορεί να οδηγήσει ακόμη και σε απομάκρυνσή του από την εξουσία.

Η δεύτερη εκδοχή βλέπει πίσω από το σκάνδαλο τους Ευρωπαίους και τη λεγόμενη «δυτική παράταξη του πολέμου», οι οποίοι –κατά τους υποστηρικτές αυτής της άποψης– θέλουν να εμποδίσουν τον Ζελένσκι να κάνει στροφή προς έναν συμβιβασμό με την Ουάσιγκτον ή τη Μόσχα.

Η τρίτη, και πιο πειστική σύμφωνα με πολιτικούς κύκλους στο Κίεβο, αποδίδει το σκάνδαλο σε εσωτερικές ουκρανικές ισορροπίες. Την άνοιξη, μια σειρά ισχυρών προσώπων βρέθηκαν σε αδιέξοδο εξαιτίας των κινήσεων του Ζελένσκι:
– ο πρώην πρόεδρος Πέτρο Ποροσένκο θεωρούσε βέβαιο ότι θα φυλακιστεί,
– ο ολιγάρχης Ίγκορ Κολομοΐσκι ήδη ήταν στη φυλακή,
– ο επιχειρηματίας και επενδυτής Τόμας Φιάλα περίμενε κυρώσεις από το Συμβούλιο Εθνικής Ασφαλείας και Άμυνας,
– ενώ στελέχη του ΝΑBU, της SAP, αλλά και οργανώσεων χρηματοδοτούμενων από δυτικά ιδρύματα ένιωθαν ότι χάνουν την πολιτική προστασία που τους παρείχε η προηγούμενη αμερικανική κυβέρνηση.

Ο φόβος μιας πιθανής «εκκαθάρισης» από τον Ζελένσκι οδήγησε σε μια συγκυριακή συμμαχία κατά του Ζελένσκι, η οποία –με ευρωπαϊκή υποστήριξη– απέτρεψε το καλοκαίρι την προσπάθεια του προέδρου να θέσει υπό έλεγχο το ΝΑBU και την SAP. Ενθαρρυμένη από εκείνη την επιτυχία, η συμμαχία χτύπησε ξανά στις αρχές Νοεμβρίου, αναδεικνύοντας την υπόθεση Μίντιτς και ζητώντας την παραίτηση του ισχυρού αρχηγού της προεδρικής διοίκησης Αντρίι Γέρμακ και τον σχηματισμό νέας κυβέρνησης – ουσιαστικά την απογύμνωση του προέδρου από την πραγματική του εξουσία.

Το «παράθυρο ευκαιρίας» του Τραμπ και ο κίνδυνος για τον Ζελένσκι

Όποια εκδοχή κι αν αποδειχθεί ακριβής, είναι σαφές ότι ο Ντόναλντ Τραμπ βλέπει τη συγκυρία ως ευκαιρία να πιέσει τον Ζελένσκι σε σοβαρές παραχωρήσεις για τον τερματισμό του πολέμου. Στην παρούσα στιγμή, ο Ουκρανός πρόεδρος βρίσκεται σε πολιτικό αδιέξοδο τύπου «χωρίς καμία καλή επιλογή»:

• Αν αποδεχθεί τις προτάσεις Τραμπ, θα κατηγορηθεί για προδοσία, επιβαρύνοντας ακόμη περισσότερο τη θέση του μέσα στη χώρα.
• Αν απορρίψει το σχέδιο, θα έρθει σε κατά μέτωπο σύγκρουση με την αμερικανική διοίκηση, η οποία έχει στη διάθεσή της ευρύ φάσμα μέσων πίεσης – από καθυστερήσεις στις στρατιωτικές παραδόσεις μέχρι κυρώσεις εναντίον του ίδιου του προέδρου και του στενού του κύκλου.

Και αυτό είναι μόνο μέρος του προβλήματος: ακόμα κι αν ο Τραμπ δεν λάβει σκληρά μέτρα, η συμμαχία κατά Ζελένσκι δεν μπορεί πλέον να κάνει πίσω, καθώς οποιαδήποτε παύση των πιέσεων θα ισοδυναμούσε με πολιτική αυτοκτονία για τα μέλη της. Η αποσταθεροποίηση θα συνεχιστεί, με κίνδυνο ο Ζελένσκι να χάσει ακόμη και την εξουσία – αφήνοντας χώρο σε νέα ηγεσία, η οποία θα μπορούσε να αποδεχθεί το ειρηνευτικό σχέδιο και να «φορτώσει» τις παραχωρήσεις στον απερχόμενο πρόεδρο.

Μπορεί ο Τραμπ να «σώσει» τον Ζελένσκι;

Η απάντηση, σύμφωνα με πολιτικές πηγές στο Κίεβο, είναι ναι — αν το θελήσει. Ο Τραμπ θα μπορούσε:

– να σταματήσει τις έρευνες διαφθοράς μέσω της επιρροής σε ΝΑBU και SAP,

– να προσφέρει στον Ζελένσκι πλήρες πολιτικό «ακαταδίωκτο»,

– να του δώσει το πράσινο φως για σκληρά μέτρα απέναντι στους εγχώριους αντιπάλους του,

– και, αν χρειαστεί, να του παράσχει εγγυήσεις ασφαλείας σε περίπτωση αποχώρησης από το αξίωμα.

Ωστόσο, κανένα στοιχείο μέχρι στιγμής δεν δείχνει ότι ο Ζελένσκι είναι έτοιμος να αποδεχθεί ένα τέτοιο πακέτο.

Η αναμενόμενη τακτική του Κιέβου – και ο κίνδυνος να μην λειτουργήσει

Η προεδρική διοίκηση της Μπανκόβα φαίνεται να προσανατολίζεται στην ήδη δοκιμασμένη τακτική:

– να δηλώσει επίσημα προθυμία για συζητήσεις,
– αλλά να προσθέσει –με ευρωπαϊκή υποστήριξη και τη βοήθεια Ρεπουμπλικάνων «γερακιών» στο Κογκρέσο– όρους που η Μόσχα δεν πρόκειται να δεχθεί,
– ώστε στη συνέχεια να κατηγορήσει τη Ρωσία για αδιαλλαξία και να ζητήσει από τον Τραμπ νέες κυρώσεις και πυραύλους Tomahawk.

• Το πρόβλημα είναι διπλό:
• – Αβέβαιο αν ο Τραμπ θα δεχθεί να παίξει ξανά αυτό το παιχνίδι.
• – Βέβαιο ότι τέτοιες κινήσεις δεν επιλύουν το εσωτερικό πολιτικό πρόβλημα του Ζελένσκι, ούτε μειώνουν την πίεση που δέχεται.

Υπάρχει και ένα πιο τολμηρό σενάριο: να κινηθεί η Υπηρεσία Ασφαλείας της Ουκρανίας (SBU) εναντίον των επικεφαλής του ΝΑBU, της SAP και των βασικών πρωταγωνιστών της συμμαχίας κατά του Ζελένσκι, κατηγορώντας τους για συνεργασία με τη Ρωσία και εργαλειοποίηση του σκανδάλου διαφθοράς για την επιβολή ενός σχεδίου «συνθηκολόγησης». Μια τέτοια κίνηση, όμως, θα μπορούσε να αποξενώσει οριστικά την Ευρώπη.

Η ώρα των αποφάσεων

Οι εικασίες δεν θα κρατήσουν πολύ. Όπως μεταφέρουν πηγές στο Κίεβο, οι απεσταλμένοι της Ουάσιγκτον παρουσίασαν σήμερα το ειρηνευτικό σχέδιο Τραμπ στον Ζελένσκι. Η απόφαση που θα λάβει δεν θα καθορίσει μόνο την πορεία του πολέμου· θα κρίνει και το μέλλον της εξουσίας του, ίσως και την πολιτική σταθερότητα της ίδιας της Ουκρανίας.