Γάζα: Το “εισιτήριο” του Ερντογάν στο τραπέζι των μεγάλων παικτών και η… οργή Νετανιάχου

Η εικόνα ενός τουρκικού στρατιωτικού αποσπάσματος να περιπολεί στη Λωρίδα της Γάζας, υπό τη σημαία μιας διεθνούς ειρηνευτικής αποστολής, θα έμοιαζε αδιανόητη πριν από λίγους μήνες. Ωστόσο, σύμφωνα με δημοσίευμα του Axios, η Ουάσιγκτον «εξετάζει σοβαρά» τη συμμετοχή της Τουρκίας στη δύναμη σταθεροποίησης που σχεδιάζεται για τη μεταπολεμική Γάζα — παρά την κάθετη αντίθεση του Ισραήλ. Η πληροφορία, που επικαλείται Αμερικανό αξιωματούχο, έχει ήδη προκαλέσει αλυσιδωτές αντιδράσεις, φωτίζοντας το παρασκήνιο μιας εύθραυστης τριμερούς ισορροπίας στην καρδιά της Μέσης Ανατολής. Σύμφωνα με τον αξιωματούχο που μίλησε στο Axios, «οι Τούρκοι έπαιξαν σημαντικό ρόλο στη συμφωνία για τη Γάζα, και οι επιθέσεις του Μπενιαμίν Νετανιάχου κατά της Άγκυρας υπήρξαν εξαιρετικά αντιπαραγωγικές».

Σπύρος Σιδέρης

Πίσω από αυτή τη φράση κρύβεται ένα ευρύτερο διπλωματικό παζάρι, στο οποίο οι Ηνωμένες Πολιτείες επιχειρούν να διαμορφώσουν ένα νέο σύστημα ασφάλειας στη Γάζα, χωρίς να επιβαρύνουν άμεσα το Ισραήλ με την πολιτική ευθύνη της κατοχής.

Το αμερικανικό σχέδιο προβλέπει τη δημιουργία ανανεωμένων παλαιστινιακών δυνάμεων ασφαλείας, εκπαιδευμένων υπό αμερικανική, αιγυπτιακή και ιορδανική εποπτεία, καθώς και τη συμμετοχή «συμμαχικών στρατιωτικών αποστολών» από μουσουλμανικές χώρες.

Η Άγκυρα εμφανίζεται να έχει εκδηλώσει ζωηρό ενδιαφέρον, θεωρώντας τη Γάζα κρίσιμο πεδίο για την επαναφορά της τουρκικής επιρροής στο παλαιστινιακό ζήτημα και στη συνολική περιφερειακή αρχιτεκτονική ασφαλείας.

Αμερικανική επιθυμία – ισραηλινή αντίδραση

Στο Τελ Αβίβ, η προοπτική τουρκικής στρατιωτικής παρουσίας στη Γάζα αντιμετωπίζεται σχεδόν ως κόκκινη γραμμή. Ο Μπενιαμίν Νετανιάχου φέρεται να έχει διαμηνύσει στην Ουάσιγκτον ότι «καμία χώρα με ανοιχτά αντιισραηλινή ρητορική δεν μπορεί να συμμετέχει σε αποστολή εντός των συνόρων ασφαλείας του Ισραήλ». Η ανησυχία του Ισραήλ είναι διττή: αφενός η στρατιωτική επιρροή της Άγκυρας σε ένα τόσο ευαίσθητο πεδίο και αφετέρου η πολιτική νομιμοποίηση που θα αποκόμιζε ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν ως «προστάτης των Παλαιστινίων».

Η αμερικανική πλευρά, πάντως, θεωρεί ότι η τουρκική συμμετοχή μπορεί να λειτουργήσει ως γέφυρα με τον μουσουλμανικό κόσμο, προσδίδοντας διεθνή νομιμοποίηση στη μεταπολεμική φάση. «Χρειάζεται συναίνεση· αυτό δεν μπορεί να γίνει χωρίς τη συγκατάθεση του Ισραήλ», δήλωσε χαρακτηριστικά ο Υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Μάρκο Ρούμπιο, ο οποίος επισκέφθηκε πρόσφατα τη νέα αμερικανική διοίκηση στο νότιο Ισραήλ. Ο Ρούμπιο προειδοποίησε, ωστόσο, ότι «η επιτυχία του σχεδίου απαιτεί σαφείς εντολές δράσης, συντονισμό και υπομονή», επιβεβαιώνοντας πως «πολλές χώρες έχουν ήδη εκδηλώσει ενδιαφέρον συμμετοχής».

Η Άγκυρα βλέπει «ευκαιρία αποκατάστασης»

Για την Τουρκία, το ενδεχόμενο συμμετοχής της στη δύναμη της Γάζας δεν είναι απλώς στρατηγικό· είναι σύμβολο πολιτικής επανόδου. Μετά από χρόνια ρήξης με το Ισραήλ και περιορισμένη επιρροή στη διαχείριση του παλαιστινιακού ζητήματος, η Άγκυρα βλέπει τώρα παράθυρο διπλωματικής νομιμοποίησης. Ο Ερντογάν προβάλλει τη χώρα του ως «εγγυητή σταθερότητας» στη Γάζα, υποστηρίζοντας ότι «μόνο ένα μουσουλμανικό κράτος με περιφερειακό βάρος μπορεί να αποκαταστήσει την εμπιστοσύνη των Παλαιστινίων και να αποτρέψει νέους κύκλους βίας».

Πίσω όμως από αυτή τη ρητορική βρίσκεται η επιδίωξη της Άγκυρας να αναβαθμίσει τον ρόλο της στο ΝΑΤΟϊκό και μεσανατολικό πλέγμα, προσφέροντας στην Ουάσιγκτον μια ελεγχόμενη αλλά επιβλητική παρουσία που θα μετριάσει την κριτική από τον αραβικό κόσμο. Όπως σχολιάζει δυτικός διπλωμάτης στο Libre, «ο Ερντογάν επιδιώκει να επαναφέρει την Τουρκία στο τραπέζι των μεγάλων παικτών — η Γάζα είναι το νέο του εισιτήριο».

Η Ουάσιγκτον πιέζει, το Ισραήλ ανησυχεί

Η επίσκεψη του Μάρκο Ρούμπιο και νωρίτερα του Αντιπροέδρου Τζέι Ντι Βανς στο Ισραήλ αποκαλύπτουν ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες προχωρούν ήδη σε πρακτική εφαρμογή της επόμενης φάσης: ανθρωπιστική αποκατάσταση, σταδιακή ανοικοδόμηση και δημιουργία ενός μεταβατικού μηχανισμού ασφάλειας.

Ο Ρούμπιο τόνισε ότι «έρχεται η ανοικοδόμηση — μια σταθερή, ασφαλής Γάζα όπου δεν θα επαναληφθούν γεγονότα όπως της 7ης Οκτωβρίου», ενώ προειδοποίησε το Ισραήλ να αποφύγει μονομερείς κινήσεις, όπως τα νομοσχέδια προσάρτησης στη Δυτική Όχθη, που «θα μπορούσαν να υπονομεύσουν τη συνολική διαδικασία σταθεροποίησης».

Στο Ισραήλ, οι αντιδράσεις είναι έντονες. Ο Νετανιάχου φέρεται να προσπαθεί να κρατήσει ισορροπίες, αποτρέποντας εσωτερικές αντιδράσεις εντός της Κνεσέτ και διαβεβαιώνοντας τους συμμάχους του ότι «το Ισραήλ παραμένει ανεξάρτητο κράτος, αλλά επιθυμεί συντονισμό».

Η δήλωσή του μετά τη συνάντηση με τον Ρούμπιο ήταν χαρακτηριστική: «Η συνεργασία με τους συμμάχους μας αποτελεί τεράστια ευλογία, αλλά η ασφάλεια του Ισραήλ θα καθορίζεται πάντα από το Ισραήλ».

Ένα νέο μεταπολεμικό τοπίο

Το στοίχημα της Γάζας είναι πολύ μεγαλύτερο από μια ειρηνευτική αποστολή. Πρόκειται για την αναδιαμόρφωση του γεωπολιτικού χάρτη της Ανατολικής Μεσογείου, με το βλέμμα στραμμένο όχι μόνο στη Γάζα, αλλά και στη Δυτική Όχθη, την Ιορδανία και τη Σαουδική Αραβία.

Η συμμετοχή της Τουρκίας, αν τελικά επιβεβαιωθεί, θα επιφέρει ριζική ανατροπή στις ισορροπίες, επαναφέροντας μια Άγκυρα με στρατιωτική παρουσία στα νότια σύνορα του Ισραήλ και ενισχύοντας τον ρόλο της ως παίκτη ανάμεσα στη Μόσχα, την Ουάσιγκτον και τον αραβικό κόσμο.

Το ζητούμενο για όλους — Αμερικανούς, Ισραηλινούς και Τούρκους — είναι ποιος θα κρατά το κλειδί της ασφάλειας στην πιο πυκνοκατοικημένη και ασταθή λωρίδα γης του πλανήτη. Και προς το παρόν, η απάντηση παραμένει θαμμένη κάτω από τα συντρίμμια της Γάζας.