Ο Μανώλης Φάμελλος μιλά στο libre για το νέο μίνι άλμπουμ που έγραψε για τη Νατάσα Μποφίλιου “Όλα είναι μπροστά” και δηλώνει: Απ’ όπου και να μας πιάσουμε, είμαστε προϊόντα κάποιας συλλογικότητας

Ο Μανώλης Φάμελλος δεν είναι απλώς ένας τραγουδοποιός· είναι ένας ποιητικός στοχαστής της καθημερινότητας, ένας δημιουργός που βλέπει τον κόσμο με μάτια στραμμένα τόσο προς τα μέσα όσο και προς το συλλογικό. Με αφορμή την κυκλοφορία του νέου single «Όλα είναι μπροστά», σε συνεργασία με τη Νατάσσα Μποφίλιου, αλλά και την ομώνυμη συλλογή επτά τραγουδιών, ο Φάμελλος μιλά για τη μουσική ως προσωπική και πολιτική πράξη, για τη συνύπαρξη, τη μνήμη και τον ρόλο του καλλιτέχνη σε έναν κόσμο ρευστό και συχνά αντιφατικό.

Με λόγο ειλικρινή, συχνά υπαινικτικό και βαθιά υπαρξιακό, αποτυπώνει την πολυπλοκότητα της δημιουργίας αλλά και την απλότητα του μοιράσματος. Μιλά για την Ελλάδα του σήμερα, τη νέα γενιά των καλλιτεχνών, την εμπειρία της ακρόασης που αλλάζει, την τεχνητή νοημοσύνη, τη χαμένη διάρκεια, μα και για το ραδιόφωνο και το θέατρο ως άλλες διαδρομές προσωπικής έκφρασης.

Σε αυτή τη συνέντευξη, ο Μανώλης Φάμελλος δεν απαντά απλώς σε ερωτήσεις· ανοίγει διαλόγους — με τον εαυτό του, με εμάς και με το «όλον» που πάντα τον υπερβαίνει.

Συνέντευξη

Χρόνης Διαμαντόπουλος

–Πρόσφατα κυκλοφορήσατε το single «Όλα είναι μπροστά» μαζί με τη Νατάσσα Μποφίλιου. Πώς προέκυψε αυτή η συνεργασία και τι σημαίνει για εσάς το τραγούδι αυτό;

Ναι, και εν τω μεταξύ, έχει ήδη κυκλοφορήσει μια ομώνυμη συλλογή επτά τραγουδιών. Δεν θα πω εγώ αν και τα εφτά είναι υπέροχα, αλλά μόνο πως άξιζαν τον κόπο και την αναμονή.

Απ’ όπου και να μας πιάσουμε, είμαστε προϊόντα κάποιας συλλογικότητας. Ακόμα και όταν μιλάμε αυστηρά για τον εαυτό μας, αποτελούμε οι ίδιοι κοινωνικά και πολιτικά ζητήματα

Το συζητούσαμε θεωρητικά για πολύ καιρό και μεσολάβησαν τόσοι δισταγμοί και στεναγμοί και αναλογισμοί και κύκλοι γύρω από τον εαυτό μας, αλλά όλως αιφνιδίως, μέσα σε δύο μήνες, με ένα άλμα προς τα εμπρός, το ολοκληρώσαμε.

Το αστείο με την Νατάσσα είναι πως ιδιοσυγκρασιακά, τουλάχιστον, αυτά που μας χωρίζουν είναι εκείνα που μας ενώνουν κιόλας. Και αυτό το τραγούδι το φαντάστηκα για εκείνη, αλλά προς το τέλος, έβαλε και η ίδια τη φαντασία της μέσα στη δική μου κι έτσι όλο αυτό έγινε πραγματικότητα.

–Η μουσική σας συχνά αγγίζει κοινωνικά και πολιτικά ζητήματα. Πώς βλέπετε τον ρόλο του καλλιτέχνη σήμερα σε μια εποχή έντονης κοινωνικής αναταραχής;

Εγώ όλα ως τέτοια ζητήματα τα βλέπω. Όλο τον εαυτό μας, την αντίληψη που έχουμε για τον κόσμο, την ευαισθησία μας, αλλά και τις σκιές που μας κατατρέχουν, τα χρωστάμε σε ένα γίγνεσθαι που έχουμε κληρονομήσει. Στις πληγές και στις ανεπάρκειές μας, αλλά και στη δυνατότητά μας να συνυπάρχουμε, να συνδεόμαστε με κάτι που μας υπερβαίνει έστω κι αν το αμφισβητούμε ή ιδιαίτερα εάν το αμφισβητούμε, θα έλεγε κανείς.

Απ’ όπου και να μας πιάσουμε, είμαστε προϊόντα κάποιας συλλογικότητας. Ακόμα και όταν μιλάμε αυστηρά για τον εαυτό μας, αποτελούμε οι ίδιοι κοινωνικά και πολιτικά ζητήματα.

Είμαστε ο καθένας και όλοι μαζί ως καλλιτέχνες ή και μη, παλλόμενοι δεκτές και πομποί και μεταφέρουμε το μήνυμα από τη μία όχθη στην άλλη, προτείνοντας ο καθένας τη δική του σημασία, αλλά και ουσία.

Όσα συμβαίνουν πλέον δίπλα μας σήμερα μού φαντάζουν πια σαν ένας θαυμαστός καινούριος κόσμος και προσπαθώ να τα βλέπω σαν νεοφερμένος εδώ

Ίσως όχι κάτω από μία σημαία -στην περίπτωσή μου τουλάχιστον- άλλα στο όνομα εκείνου του όλου, που είναι μεγαλύτερο από εμάς όπως έλεγα παραπάνω. Εκείνου που μας ξεπερνά.

–Τι σας εμπνέει αυτή τη στιγμή στην Ελλάδα και πώς αυτό αντανακλάται στη μουσική σας;

Βεβαίως, όσα συμβαίνουν εδώ τα αντιλαμβάνομαι σε ένα μεγαλύτερο βάθος και με όλες τις αισθήσεις μου. Ακόμα και εκείνα που αποστρέφομαι επειδή μοιραία τα αισθήματά μου συνομιλούν περισσότερο με τα πράγματα τριγύρω μου.

Μιλάω, λοιπόν, για όλο αυτό και το πώς διαπερνά, αλλά από τη φύση μου, εκφράζομαι κάπως έμμεσα. Υπάρχουν παραστάσεις που με φωτίζουν και άλλες που με κατατρέχουν σαν φαντάσματα. Νομίζω πως οι πρώτες είναι πιο διακριτές στη μουσική μου και οι δεύτερες κρύβονται (ίσως όχι και τόσο επιμελώς) μέσα στα λόγια μου.

–Ποια είναι η δική σας διαδικασία δημιουργίας όταν γράφετε τραγούδια; Υπάρχει κάτι που σας βοηθά να μπείτε σε αυτή τη δημιουργική «ροή»;

Ψάχνω για κάτι κι εγώ, όπως όλοι, να βρω. Κάποιες φορές σκαλίζω και το παρελθόν, όταν δεν υπάρχει κάτι που να με ερεθίζει αρκετά τριγύρω. Πάνω στα περασμένα, βρίσκω συνήθως κάτι σημερινό να πω.

Είναι πάρα πολλές οι περιπτώσεις (καλλιτεχνών) που, όχι απλά ακούω ευχάριστα, αλλά παρακολουθώ σχολαστικά (πολλές φορές, και εκ του σύνεγγυς) και που δυστυχώς συνωστίζονται σε μια τόση δα σκηνή

Άλλα και όσα συμβαίνουν πλέον δίπλα μας σήμερα μού φαντάζουν πια σαν ένας θαυμαστός καινούριος κόσμος και προσπαθώ να τα βλέπω σαν νεοφερμένος εδώ, παρά σαν κάποιος τακτοποιημένος σε ένα σύστημα που όλα του κακοφαίνονται και τον ξεβολεύουν. Χωρίς να τα καταφέρνω πάντα, οφείλω να ομολογήσω.

–Πώς βλέπετε το νέο κύμα νέων καλλιτεχνών στην Ελλάδα; Υπάρχει κάποιος ή κάποια που ξεχωρίζετε ή σας έχει επηρεάσει πρόσφατα;

Δεν θέλω να ξεχωρίσω κάτι. Πολλές φορές, αυτό που μου ταιριάζει μπορεί να είναι μια περίπτωση που έχει τα ίδια κλινικά χαρακτηριστικά με εμένα! (αστειεύομαι). Και πού ξέρεις, ίσως και να μην είναι προς όφελος του καλλιτέχνη!

Είναι πάρα πολλές οι περιπτώσεις που, όχι απλά ακούω ευχάριστα, αλλά παρακολουθώ σχολαστικά (πολλές φορές, και εκ του σύνεγγυς) και που δυστυχώς συνωστίζονται σε μια τόση δα σκηνή διεκδικώντας την προσοχή ενός κοινού, που όλο και συρρικνώνεται.

–Ποιο είναι το μήνυμα που θα θέλατε να περάσετε μέσα από τη μουσική σας στους νέους ανθρώπους σήμερα;

Δεν ξέρω αν όλο αυτό που προσπαθώ να πω συμπυκνώνεται σε κάτι. Νομίζω είμαστε όλοι ενεργοί παίκτες σε αυτό που συμβαίνει και αναπλάθοντας τον εαυτό μας, διαμορφώνουμε ξανά και το τοπίο. Η αλήθεια είναι πως εγώ περισσότερο αναζητώ τα μηνύματα από τους νέους ανθρώπους, άλλα και κάποιες οδηγίες χρήσης για να ανταπεξέλθω στη σύγχρονη ψηφιακή πραγματικότητα.

–Πόσο έχει αλλάξει η ελληνική μουσική σκηνή από την αρχή της καριέρας σας μέχρι σήμερα; Τι σας χαροποιεί και τι σας ανησυχεί;

Η επιρροή των δισκογραφικών εταιρειών τουλάχιστον μέσα από το μοντέλο που γνωρίζαμε παραδοσιακά έχει υποχωρήσει αρκετά- ακόμα και σε βαθμό εξαφάνισης θα έλεγε κανείς-δυστυχώς όμως ο κόσμος της μουσικής δεν έγινε πιο δίκαιος.

Μας έχουν, βλέπετε, προκύψει άλλοι παγκόσμιοι διαμεσολαβητές στον τομέα της διανομής και εσχάτως της τεχνητής νοημοσύνης, που ρυθμίζουν τις εξελίξεις προς όφελος ούτε του κοινού και ούτε των μουσικών, αλλά αποκλειστικά δικό τους.

Προσπαθώ να πω κάτι απλό και όμορφο, κάτι που να είναι δικό μου και ταυτόχρονα να μπορούν να το κάνουν και άλλοι δικό τους

Εγώ πάντοτε συνομιλούσα με τις περιπτώσεις εκείνες, για τις οποίες η μουσική ήταν μια πολύ σοβαρή υπόθεση, χωρίς να παύει βέβαια να είναι και παιχνίδι.

Η εμπειρία της ακρόασης, όμως, έχει αλλάξει αρκετά και η διαλογική σχέση του μουσικού με το ακροατήριο ή τον ακροατή, ενώ διευκολύνεται από τις τεχνολογικές εξελίξεις στην ουσία έχει υποβαθμιστεί. Δεν έχει πια διάρκεια και εμπλοκή σε βάθος. Υπάρχει όλο και περισσότερο παντού μέσα στο χώρο, αλλά με μια τάση να γίνει διακοσμητική.

–Πώς συνδυάζετε τις πολιτικές και κοινωνικές σας ανησυχίες με την καλλιτεχνική έκφραση, χωρίς να χάσετε την αυθεντικότητά σας;

Μα νομίζω πως θα την έχανα αν τις άφηνα απέξω. Από την άλλη, όμως, δεν ξέρω τι ακριβώς σημαίνει αυθεντικός — πάντα μου ακουγόταν ύποπτη αυτή η λέξη στην καθομιλουμένη. Μου αρέσει η χαϊντεγκεριανή ερμηνεία, το αυθεντικό δηλαδή όχι ως κάτι γνήσιο και απαλλαγμένο από προσμείξεις, αλλά σαν μια διαρκή προσπάθεια, μέσα στο κάθε εδώ και τώρα, να κάνουμε πράξη τον εαυτό μας και να αναλαμβάνουμε κάθε φορά τις ευθύνες της ύπαρξής μας απέναντι σε εμάς και στους άλλους.

Παράλληλα, μαζεύω τα κομμάτια μου — στην κυριολεξία — ξεκινώντας να ηχογραφώ τον επόμενο μου δίσκο

Όχι όμως στατικά και ανελαστικά, αλλά μέσα σε ένα δυναμικό πλαίσιο όπου διαρκώς προστίθενται μεταβλητές.

Καλύτερα ας το θέσω πιο απλά: μπορείτε να ξεχάσετε όλα τα παραπάνω… Προσπαθώ να πω κάτι απλό και όμορφο, κάτι που να είναι δικό μου και ταυτόχρονα να μπορούν να το κάνουν και άλλοι δικό τους — κι έτσι να μοιραστώ κι εγώ, με τη σειρά μου, κάτι από εκείνους.

–Εκτός από τη μουσική, υπάρχει κάτι άλλο που σας εκφράζει ή σας απασχολεί δημιουργικά αυτή την περίοδο;

Ναι, συνεχίζεται πάντα το «κοσμικό» μου ταξίδι με το ραδιόφωνο, που βεβαίως έχει ως όχημα (ή μάλλον ως σκάφος) τη μουσική, αλλά δεν περιορίζεται εκεί, επειδή παράλληλα, στα ενδιάμεσα διαλείμματα του λόγου, προσπαθώ να βάλω μέσα σε προτάσεις που να βγάζουν ένα νόημα, όσα γυρίζουν μέσα στο κεφάλι μου και δεν χωράνε μέσα στα τραγούδια μου.

–Τι σχεδιάζετε για το μέλλον; Υπάρχουν νέα projects, συνεργασίες ή άλλα σχέδια που θα μπορούσατε να μοιραστείτε μαζί μας;

Αυτές τις μέρες κυκλοφορεί το «Κουκλόσπιτο» του Ίψεν– η μουσική που έγραψα για την ομώνυμη παράσταση των Χορευτών του Βορρά, σε χορογραφία της Τατιάνας Παπαδοπούλου, όπου για πρώτη φορά στα χρονικά μου υπογράφω μουσική χωρίς λόγια, πάνω σε κάτι που φαντάστηκα πως θα μπορούσε να είναι και μια βωβή ταινία.
Παράλληλα, μαζεύω τα κομμάτια μου — στην κυριολεξία — ξεκινώντας να ηχογραφώ τον επόμενο μου δίσκο.