“Τόμαχοκ” στην Ουκρανία: Το ρίσκο Τραμπ, η αντίδραση της Μόσχας, η νέα φάση του πολέμου

Ενώ η Ουκρανία συνεχίζει να ζητά στρατιωτική υποστήριξη από τη Δύση και οι συγκρούσεις στο μέτωπο διαρκούν για τρίτο χρόνο, η πιθανότητα μεταφοράς αμερικανικών πυραύλων “Τόμαχοκ” στην κυβέρνηση του Κιέβου ανοίγει μια νέα συζήτηση για το μέλλον του πολέμου. Ο Λευκός Οίκος επιβεβαίωσε ότι ο Ντόναλντ Τραμπ εξετάζει σοβαρά την αποστολή αυτών των μακράς εμβέλειας πυραύλων cruise, κάτι που θα μπορούσε να αλλάξει τα δεδομένα στο πεδίο.

Σπύρος Σιδέρης

Η συζήτηση αυτή δεν αφορά μόνο την Ουκρανία, αλλά αγγίζει την καρδιά της στρατηγικής ισορροπίας ΗΠΑ–Ρωσίας, προκαλώντας ανησυχίες για ευρύτερη σύγκρουση στην Ευρώπη.

Τι είναι οι “Τόμαχοκ” και τι μπορούν να προσφέρουν στην Ουκρανία

Οι “Τόμαχοκ” είναι αμερικανικοί πύραυλοι cruise μεγάλης εμβέλειας, σχεδιασμένοι για χτυπήματα κατά χερσαίων και θαλάσσιων στόχων. Η εμβέλειά τους φτάνει τα 1.500–2.500 χιλιόμετρα, με χαμηλή τροχιά πτήσης που δυσκολεύει τον εντοπισμό τους. Παρά το γεγονός ότι είναι υποηχητικοί και όχι νέας τεχνολογίας – βρίσκονται σε υπηρεσία από τη δεκαετία του 1980 – εξακολουθούν να αποτελούν αξιόπιστο όπλο πλήγματος.

Η ομοιότητα με τους ρωσικούς “Κάλιμπρ” είναι εμφανής: και οι δύο είναι πύραυλοι cruise μεγάλης εμβέλειας, που εκτοξεύονται κυρίως από ναυτικές πλατφόρμες. Στην πράξη, όμως, η ουκρανική αντιαεροπορική άμυνα έχει καταφέρει να καταρρίψει αρκετούς “Κάλιμπρ”, ακόμη και με τα παλαιότερα συστήματα S-300. Σήμερα, με την ενίσχυση της Ουκρανίας από δυτικά αντιαεροπορικά συστήματα, θεωρείται πιθανό ότι ένα μεγάλο μέρος των “Τόμαχωκ” θα έχει παρόμοια τύχη.

Ωστόσο, η σημασία τους δεν βρίσκεται μόνο στον αριθμό που μπορεί να καταρριφθεί, αλλά στο γεγονός ότι ακόμη και ένας πύραυλος που θα φτάσει στον στόχο μπορεί να προκαλέσει τεράστια ζημιά.

Η πολεμική τους κεφαλή φτάνει τα 450 κιλά εκρηκτικών, διπλάσια από εκείνη των ATACMS που χρησιμοποιεί ήδη η Ουκρανία. Αυτό σημαίνει ότι μπορούν να πλήξουν όχι μόνο μικρές στρατιωτικές εγκαταστάσεις, αλλά και κρίσιμες βιομηχανικές μονάδες, υποδομές ενέργειας και μεγάλες πόλεις.

Οι ρωσικοί φόβοι και η ιστορική προετοιμασία

Η Ρωσία έχει προετοιμαστεί για την αντιμετώπιση “Τόμαχωκ” ήδη από τη σοβιετική εποχή. Η δημιουργία συστημάτων όπως το S-300 και αργότερα το S-400 σχεδιάστηκε ακριβώς για να εξουδετερώνει τέτοιες απειλές. Ωστόσο, το γεγονός ότι με την ανάπτυξή τους θα μπαίνουν στο βεληνεκές ολόκληρη η ευρωπαϊκή Ρωσία, συμπεριλαμβανομένων της Μόσχας και της Αγίας Πετρούπολης, δημιουργεί μια νέα στρατηγική πίεση για το Κρεμλίνο.

Ακόμη και η πιθανότητα ψυχολογικού πολέμου είναι καθοριστική: το να δει η ρωσική κοινωνία ότι οι αμερικανικοί πύραυλοι μπορούν να πλήξουν την καρδιά της χώρας μπορεί να υπονομεύσει την εμπιστοσύνη προς την κυβέρνηση. Αντίθετα, υπάρχει και το σενάριο ότι θα ενισχυθούν οι φωνές υπέρ μιας σκληρής απάντησης, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για την κλιμάκωση του πολέμου.

Από πού θα εκτοξευθούν οι πύραυλοι;

Το μεγάλο ερώτημα είναι από ποια πλατφόρμα θα μπορούσαν να εκτοξευθούν οι “Τόμαχοκ”. Παραδοσιακά χρησιμοποιούνται από πολεμικά πλοία και υποβρύχια των ΗΠΑ και του ΝΑΤΟ. Η Ουκρανία, φυσικά, δεν διαθέτει τέτοια μέσα, ούτε είναι πιθανό να της παραδοθούν. Ακόμη και αν παραχωρηθεί πλοίο-φορέας, θα αποτελέσει εύκολο στόχο για ρωσικά drones και βαλλιστικούς πυραύλους στη Μαύρη Θάλασσα.

Η πιο ρεαλιστική επιλογή είναι ο επίγειος εκτοξευτής “Typhon”, που αναπτύχθηκε από τις ΗΠΑ μετά την αποχώρησή τους από τη Συνθήκη INF το 2019. Η πλατφόρμα αυτή επιτρέπει εκτόξευση “Τόμαχωκ” από κινητές μονάδες ξηράς. Ωστόσο, υπάρχουν σοβαρά τεχνικά προβλήματα: το σύστημα θεωρείται ογκώδες, δύσχρηστο και ευάλωτο στον εντοπισμό. Μέχρι σήμερα έχουν εγκατασταθεί ελάχιστες μονάδες, κυρίως στις Φιλιππίνες και σε ασκήσεις στην Αυστραλία, ενώ σχεδιάζεται παράδοση στη Γερμανία το 2026.

Αν τελικά παραδοθούν τέτοιοι εκτοξευτές στην Ουκρανία, θα είναι αναπόφευκτο ότι η χρήση τους θα γίνεται υπό τον αυστηρό έλεγχο των ΗΠΑ. Η Μόσχα έχει ήδη δηλώσει ότι κάθε χτύπημα με αμερικανικούς πυραύλους που εκτοξεύεται από ουκρανικό έδαφος θα θεωρείται επίθεση των ΗΠΑ.

Οι κίνδυνοι της κλιμάκωσης

Το σενάριο μεταφοράς “Τόμαχωκ” στην Ουκρανία εγείρει σοβαρά ερωτήματα για τη διεθνή ασφάλεια. Η Ρωσία έχει προσαρμόσει τη πυρηνική της στρατηγική, ώστε να αντιμετωπίζει πλήγματα με δυτικά όπλα μεγάλης εμβέλειας ως επιθέσεις από την εκάστοτε χώρα που τα παρέχει. Αυτό σημαίνει ότι η χρήση “Τόμαχωκ” μπορεί να θεωρηθεί από τη Μόσχα ως άμεση εμπλοκή των ΗΠΑ στον πόλεμο.

Η απάντηση μπορεί να περιλαμβάνει κλιμάκωση από σφοδρά πλήγματα κατά της Ουκρανίας μέχρι στοχευμένες επιθέσεις σε δυτικούς στόχους, με ανυπολόγιστες συνέπειες για την Ευρώπη και τον κόσμο. Ορισμένοι αναλυτές μιλούν ακόμη και για τον κίνδυνο χρήσης τακτικών πυρηνικών όπλων, σε περίπτωση που οι “Τόμαχωκ” πλήξουν κρίσιμες ρωσικές εγκαταστάσεις.

Η θέση του Τραμπ και οι γεωπολιτικοί υπολογισμοί

Ο Ντόναλντ Τραμπ, παρά την πρόσφατη αντιρωσική ρητορική του, εμφανίζεται απρόθυμος να οδηγήσει τις ΗΠΑ σε άμεση σύγκρουση με τη Ρωσία. Η στρατηγική του βασίζεται στη μεταφορά του κόστους στήριξης της Ουκρανίας στην Ευρώπη, ενώ επιδιώκει να μειώσει την εξάρτηση της ΕΕ από τους ρωσικούς ενεργειακούς πόρους.

Η παράδοση “Τόμαχωκ” στην Ουκρανία θα μπορούσε να τινάξει στον αέρα αυτήν την ισορροπία, φέρνοντας τις ΗΠΑ αντιμέτωπες με την κατηγορία ότι εμπλέκονται άμεσα στον πόλεμο. Για τον Τραμπ, το δίλημμα είναι σαφές: θα ρισκάρει μια ευθεία αντιπαράθεση με τη Μόσχα, ή θα συνεχίσει να προωθεί μια περιορισμένη στρατηγική υποστήριξης, που εστιάζει κυρίως στη διπλωματική πίεση προς την Ευρώπη;

Η ενδεχόμενη αποστολή “Τόμαχωκ” στην Ουκρανία ανοίγει ένα νέο κεφάλαιο στον πόλεμο. Από τη μία πλευρά, θα έδινε στο Κίεβο τη δυνατότητα να πλήξει στόχους βαθιά μέσα στη Ρωσία, ενισχύοντας την αποτρεπτική του ικανότητα. Από την άλλη, όμως, θα έφερνε τις ΗΠΑ σε άμεση σύγκρουση με τη Μόσχα, με κίνδυνο γενικευμένης ανάφλεξης.

Η τελική απόφαση του Ντόναλντ Τραμπ δεν θα καθορίσει μόνο την ισορροπία δυνάμεων στο ουκρανικό πεδίο μάχης, αλλά και το αν ο κόσμος θα εισέλθει σε μια νέα φάση Ψυχρού Πολέμου ή σε μια ακόμη πιο επικίνδυνη πραγματικότητα, όπου η χρήση στρατηγικών όπλων θα πάψει να είναι απλώς θεωρητικό σενάριο.