Αίγυπτος–Ισραήλ: Κλιμάκωση μετά το χτύπημα στη Ντόχα με υπονόμευση του ρόλου της μεσολάβησης

Η παραδοσιακά εύθραυστη ισορροπία στις σχέσεις Αιγύπτου – Ισραήλ εισέρχεται σε μια νέα περίοδο δοκιμασίας, με το κλίμα να επιβαρύνεται ύστερα από τις τελευταίες δηλώσεις του πρωθυπουργού του Ισραήλ, Μπενιαμίν Νετανιάχου, και την αιγυπτιακή προειδοποίηση προς τις Ηνωμένες Πολιτείες ότι δεν θα ανεχθεί καμία ισραηλινή επιχείρηση σε έδαφός της. Το φόντο της κλιμάκωσης είναι ο ισραηλινός βομβαρδισμός σε κατοικία στελεχών της Χαμάς στην Ντόχα, γεγονός που προκάλεσε έντονες αντιδράσεις όχι μόνο στο Κατάρ αλλά και στο Κάιρο, καθώς υπονομεύει τον ρόλο των μεσολαβητών στην επιδίωξη κατάπαυσης του πυρός στη Γάζα.

Σπύρος Σιδέρης

Η Αίγυπτος, που παραδοσιακά διατηρεί τον κεντρικό ρόλο στις διαπραγματεύσεις με τις παλαιστινιακές οργανώσεις, βλέπει πλέον την αμφισβήτηση των μεσολαβητικών της προσπαθειών να συνδέεται με μια επικίνδυνη δυναμική αντιπαράθεσης με το Ισραήλ, τη στιγμή που η περιοχή ολόκληρη βρίσκεται σε αναβρασμό και η Ουάσιγκτον αποφεύγει να τοποθετηθεί με σαφήνεια.

Το μήνυμα της Αιγύπτου

Η αιγυπτιακή κυβέρνηση, μέσω ανώτατων αξιωματούχων, έστειλε σαφές μήνυμα προς την Ουάσιγκτον ότι οποιαδήποτε ισραηλινή ενέργεια ανάλογη με αυτήν της Ντόχα, εφόσον εκδηλωθεί σε αιγυπτιακό έδαφος, θα επιφέρει «σοβαρές συνέπειες».

Η τοποθέτηση αυτή, που αποδόθηκε σε ανώνυμο Αιγύπτιο αξιωματούχο από το αμερικανικό δίκτυο CNN, ερμηνεύθηκε ως μια έμμεση αλλά ηχηρή προειδοποίηση προς το Ισραήλ να μην υπερβεί τις κόκκινες γραμμές.

Ο επικεφαλής της Αιγυπτιακής Αρχής Ενημέρωσης, Ντιαά Ρασουάν, ήταν ακόμη πιο σαφής: «Η απόσταση από την Αλ Αρίς μέχρι το Τελ Αβίβ δεν είναι μεγάλη». Με τη φράση αυτή, ο Ρασουάν θέλησε να καταδείξει ότι η Αίγυπτος διαθέτει αποτρεπτική ισχύ και δεν πρόκειται να παραμείνει παθητική απέναντι σε ενδεχόμενες προκλήσεις.

Η ρητορική Νετανιάχου

Από την πλευρά του, ο Νετανιάχου προειδοποίησε όλες τις χώρες που φιλοξενούν στελέχη της Χαμάς, φωτογραφίζοντας κυρίως το Κατάρ αλλά και την Αίγυπτο, ότι είτε θα τα εκδώσουν είτε θα αναλάβει δράση το Ισραήλ. Η απειλή αυτή εκλαμβάνεται από το Κάιρο ως πρόκληση, ιδίως μετά τα γεγονότα στη Ντόχα, όπου σκοτώθηκαν πέντε στελέχη της Χαμάς, ανάμεσά τους και ο Χαμμάμ, γιος του ανώτερου διαπραγματευτή Χαλίλ αλ-Χάγια, ενώ ο τελευταίος διέφυγε μαζί με άλλους ηγέτες της οργάνωσης.

Η ισραηλινή στάση συνδέεται και με τις πρόσφατες δηλώσεις του πρεσβευτή της χώρας στις Ηνωμένες Πολιτείες, Γεχιέλ Λάιτερ, ο οποίος προειδοποίησε ότι η επόμενη φορά «θα είναι πιο ακριβής» εάν κάποιοι στόχοι δεν επλήγησαν στην προηγούμενη επιχείρηση. Η ρητορική αυτή εντάσσεται στη στρατηγική Νετανιάχου να ενισχύσει το αίσθημα ασφάλειας στο εσωτερικό, μεταφέροντας την πίεση σε εξωτερικά μέτωπα.

Οι παλιές πληγές επανέρχονται

Το σκηνικό της έντασης δεν ξεκίνησε τώρα. Από τον Σεπτέμβριο, η αμφισβήτηση γύρω από τον έλεγχο του περάσματος της Ράφα και του διαδρόμου Φιλαδέλφεια είχε επαναφέρει σε πρώτο πλάνο τις διαφορές Καΐρου – Τελ Αβίβ. Η ισραηλινή κατάληψη του παλαιστινιακού μέρους του περάσματος, σε συνδυασμό με τις πιέσεις για μετακίνηση Παλαιστινίων προς την Αίγυπτο, δημιούργησαν ένα εκρηκτικό υπόβαθρο. Η απειλή του Νετανιάχου να διακόψει την παροχή φυσικού αερίου στην Αίγυπτο όξυνε περαιτέρω την αντιπαράθεση, με τον Ρασουάν να απαντά δημόσια πως «δεν μπορεί» να το κάνει χωρίς σοβαρές απώλειες και τονίζοντας ότι η Αίγυπτος έχει την ισχύ να απαντήσει.

Στρατιωτική διάσταση και αποτροπή

Η ισορροπία δυνάμεων είναι καθοριστικός παράγοντας. Η Αίγυπτος διαθέτει έναν από τους ισχυρότερους στρατούς της περιοχής και, όπως υπενθύμισε ο στρατηγός Σαμίρ Φαράγκ, οι συνεχιζόμενες πολυεθνικές ασκήσεις «Bright Star» στη δυτική χώρα με συμμετοχή 44 κρατών συνιστούν μήνυμα αποτροπής προς το Ισραήλ.

«Ο Νετανιάχου γνωρίζει πολύ καλά ότι δεν μπορεί να απειλήσει την Αίγυπτο. Πρόκειται για ρητορική που απευθύνεται κυρίως στο εσωτερικό του Ισραήλ», δήλωσε ο Φαράγκ.

Στο ίδιο μήκος κύματος, ο πρέσβης ε.τ. Ράχα Αχμέτ Χασάν εκτίμησε ότι το Τελ Αβίβ εκμεταλλεύεται την αμερικανική στήριξη για να ασκεί πιέσεις, ωστόσο χρειάζεται ενιαία αραβική στάση και διεθνείς μηχανισμοί κυρώσεων ώστε να σταματήσει η ισραηλινή προέλαση και να ανοίξει ο δρόμος για πολιτική λύση.

Η διάσταση της μεσολάβησης

Παρά τις εντάσεις, το Κάιρο δεν δείχνει διατεθειμένο να εγκαταλείψει τον ρόλο του. Ο Ρασουάν δήλωσε ότι η μεσολάβηση είναι «υποχρέωση» και ότι η Αίγυπτος θα συνεχίσει να εργάζεται, σε συνεργασία με το Κατάρ και τις Ηνωμένες Πολιτείες, για την επίτευξη συμφωνίας κατάπαυσης του πυρός. Η επίθεση στη Ντόχα θεωρείται από το Κάιρο πλήγμα όχι μόνο κατά της κυριαρχίας του Κατάρ αλλά και κατά των διεθνών προσπαθειών για τερματισμό της σύγκρουσης.

Η στάση αυτή ενισχύεται από το γεγονός ότι η Ουάσιγκτον δεν καταδίκασε ξεκάθαρα την ισραηλινή ενέργεια, αφήνοντας την Αίγυπτο να αναδειχθεί σε βασικό δίαυλο επικοινωνίας. Οι περισσότεροι αναλυτές εκτιμούν ότι, όσο οι Ηνωμένες Πολιτείες παραμένουν ασαφείς, τόσο το βάρος θα πέφτει στο Κάιρο να διατηρήσει ανοιχτές τις γέφυρες επικοινωνίας.

Ο αντίκτυπος του χτυπήματος στην Ντόχα

Το πλήγμα της Τρίτης στην Ντόχα είχε βαρύ απολογισμό. Εκτός από τα στελέχη της Χαμάς που σκοτώθηκαν, υπήρξε και θύμα από την πλευρά των καταριανών δυνάμεων ασφαλείας. Η εξέλιξη αυτή καθιστά πιο δύσκολη τη συνέχιση των διαπραγματεύσεων, ωστόσο η Αίγυπτος επαναλαμβάνει ότι θα παραμείνει στην πρώτη γραμμή. «Η μεσολάβηση δεν είναι επιλογή αλλά υποχρέωση», τόνισε χαρακτηριστικά ο Ρασουάν.

Αξιοσημείωτο είναι ότι η επίθεση συνέβη μόλις δύο ημέρες μετά τις δηλώσεις του προέδρου των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ, ο οποίος υποστήριξε ότι «όλοι θέλουν να επιστρέψουν οι όμηροι και να τελειώσει ο πόλεμος», σημειώνοντας ότι το Ισραήλ αποδέχθηκε τις προτάσεις του και ότι απομένει η Χαμάς να κάνει το ίδιο. Η χρονική αυτή συγκυρία εντείνει τις υποψίες ότι το Τελ Αβίβ επιχειρεί να εργαλειοποιήσει την πίεση στους μεσολαβητές.

Προοπτικές και αβεβαιότητες

Οι εξελίξεις αποδεικνύουν ότι το αιγυπτοϊσραηλινό πλαίσιο παραμένει εξαιρετικά εύθραυστο. Παρά την ειρηνευτική συνθήκη του Καμπ Ντέιβιντ, η οποία εδώ και τέσσερις δεκαετίες αποτελεί τον πυλώνα της σχετικής σταθερότητας, η τρέχουσα πραγματικότητα δείχνει ότι οι παλιές καχυποψίες επανέρχονται με ένταση. Οι διπλωματικές πηγές στην περιοχή προειδοποιούν ότι η αντιπαράθεση μπορεί να εξελιχθεί σε σοβαρή κρίση εάν δεν υπάρξει αυτοσυγκράτηση από το Τελ Αβίβ.

Από την άλλη πλευρά, η Αίγυπτος γνωρίζει ότι η εγκατάλειψη του ρόλου της στη μεσολάβηση θα άφηνε κενό ισχύος, το οποίο θα ήταν δύσκολο να καλυφθεί. Η Γάζα παραμένει θύλακας αστάθειας στα σύνορά της, ενώ η προοπτική μαζικής μετακίνησης Παλαιστινίων στο Σινά θεωρείται απειλή για την εθνική της ασφάλεια.

Ο νέος κύκλος εντάσεων δείχνει ότι η σχέση Αιγύπτου – Ισραήλ ισορροπεί σε λεπτή γραμμή μεταξύ συνεργασίας και αντιπαράθεσης. Η μεσολάβηση, αν και απαραίτητη, δοκιμάζεται σκληρά από τις τελευταίες εξελίξεις. Το Κάιρο, όμως, επιδιώκει να κρατήσει τον ρόλο του, γνωρίζοντας ότι η διεθνής κοινότητα και ιδίως οι Ηνωμένες Πολιτείες θα στηριχθούν σε αυτό για οποιαδήποτε συμφωνία.

Σε κάθε περίπτωση, οι δηλώσεις, οι στρατιωτικές κινήσεις και οι ενεργειακές απειλές συνθέτουν ένα εκρηκτικό σκηνικό. Το ερώτημα είναι εάν οι δύο πλευρές θα καταφέρουν να αποτρέψουν μια άμεση σύγκρουση και να διασώσουν τις γέφυρες που έχουν χτιστεί με κόπο τις προηγούμενες δεκαετίες.