Ανάλυση: Τι ακολουθεί μετά το “πολεμικό” μήνυμα Πούτιν με τα drones μέσα στην Πολωνία

Η αιφνίδια παραβίαση του πολωνικού εναέριου χώρου από 19 ρωσικά drones άνοιξε νέο κεφάλαιο ανησυχίας για την πορεία του πολέμου στην Ουκρανία και για την ασφάλεια του ΝΑΤΟ. Τέσσερα από τα drones καταρρίφθηκαν από δυνάμεις της Συμμαχίας, ενώ τα υπόλοιπα έπεσαν σε αγροτικές εκτάσεις, χωρίς να υπάρξουν θύματα. Το γεγονός αυτό, που έρχεται μετά από εβδομάδες εντατικών ρωσικών επιθέσεων σε ουκρανικές πόλεις, φέρνει στο προσκήνιο κρίσιμα ερωτήματα: ήταν ένα ατύχημα λόγω παρεμβολών συστημάτων ηλεκτρονικού πολέμου ή μια σκόπιμη πρόκληση της Μόσχας για να «τεστάρει» τα αντανακλαστικά της Δύσης;

Σπύρος Σιδέρης

Και κυρίως, ποιες μπορεί να είναι οι επιπτώσεις για τη συλλογική ασφάλεια της Ευρώπης και τη στρατηγική του Ντόναλντ Τραμπ, ο οποίος καλείται να ισορροπήσει ανάμεσα σε πίεση για σκληρή στάση απέναντι στη Ρωσία και στην επιθυμία του να οδηγήσει τον πόλεμο σε συμβιβασμό;

Οι αντιδράσεις της Βαρσοβίας

Η κυβέρνηση της Πολωνίας χαρακτήρισε το περιστατικό «εχθρική ενέργεια» και κάλεσε τον Ρώσο επιτετραμμένο για εξηγήσεις, ενώ ενεργοποίησε διαβουλεύσεις στο πλαίσιο του ΝΑΤΟ.

Παράλληλα, φωτογραφίες που κυκλοφόρησαν στα πολωνικά μέσα έδειχναν συντρίμμια μη επανδρωμένων αεροσκαφών τύπου «Gerbera», τα οποία χρησιμοποιούνται κυρίως ως drones-δολώματα και όχι ως επιθετικά όπλα.

Η απουσία ενδείξεων ισχυρών εκρήξεων ενισχύει την υπόθεση ότι οι εισβολές στον εναέριο χώρο δεν είχαν στόχο να προκαλέσουν άμεσες απώλειες, αλλά να στείλουν πολιτικό μήνυμα.

Η αντίδραση του ΝΑΤΟ

Ο Γενικός Γραμματέας του ΝΑΤΟ δήλωσε ότι η Συμμαχία «εκπλήρωσε τις υποχρεώσεις της» εξουδετερώνοντας την απειλή, χωρίς όμως να χαρακτηρίσει την ενέργεια της Ρωσίας ως σκόπιμη επίθεση.

Οι πρώτες αναφορές από τις Βρυξέλλες και τη Λιθουανία δείχνουν ότι οι περισσότεροι Ευρωπαίοι εταίροι δεν επιθυμούν να θεωρηθεί το επεισόδιο casus belli, κάτι που θα οδηγούσε σε επικίνδυνη κλιμάκωση.

Παράλληλα, το πρακτορείο Reuters μετέδωσε ότι στο εσωτερικό του ΝΑΤΟ επικρατεί η εκτίμηση πως πρόκειται για «περιστατικό που δεν συνιστά άμεση επίθεση» σε κράτος-μέλος.

Η εκδοχή της Λευκορωσίας

Το Μινσκ παρουσίασε διαφορετική εκδοχή: σύμφωνα με τις λευκορωσικές αρχές, τα drones βγήκαν εκτός πορείας λόγω ηλεκτρονικών παρεμβολών (ΡΕΒ) που προήλθαν από ουκρανικά και δυτικά συστήματα. Όπως ανέφεραν, αρκετά UAV κατέληξαν και στο λευκορωσικό έδαφος, όπου επίσης καταρρίφθηκαν.

Ο λευκορωσικός στρατός υποστήριξε ότι είχε ενημερώσει την Πολωνία για την πορεία των drones, άρα δεν μπορεί να θεωρηθεί ότι υπήρξε προμελέτη από ρωσικής πλευράς. Η θέση αυτή βρήκε απήχηση και σε ρωσικά στρατιωτικά κανάλια, που έκαναν λόγο για «παράπλευρη συνέπεια» των μαζικών επιθέσεων στην Ουκρανία.

Τα επιχειρήματα υπέρ της πρόκλησης

Ωστόσο, αρκετοί αναλυτές στη Δύση και στην Ουκρανία θεωρούν ότι η είσοδος 19 drones στον εναέριο χώρο της Πολωνίας δύσκολα μπορεί να αποδοθεί σε «τεχνικό λάθος». Υποστηρίζουν ότι η Μόσχα ίσως επιδίωξε να:

• Δοκιμάσει την ετοιμότητα του ΝΑΤΟ και την ικανότητά του να καταρρίπτει εισερχόμενες απειλές.
• Χαρτογραφήσει την αντίδραση της πολωνικής αντιαεροπορικής άμυνας.
• Στείλει προειδοποιητικό μήνυμα στην Ευρώπη, ότι ο πόλεμος μπορεί εύκολα να επεκταθεί και να προκαλέσει ρήγματα στη Συμμαχία.

Αν και τα drones ήταν πιθανότατα μη οπλισμένα ή δολώματα, η χρήση τους για αναγνωριστικούς σκοπούς θεωρείται ρεαλιστικό σενάριο.

Ο ρόλος των ΗΠΑ και η στάση Τραμπ

Η Ουάσιγκτον απέφυγε αρχικά να σχολιάσει εκτενώς το περιστατικό. Μόνο ένας εκπρόσωπος της αποστολής των ΗΠΑ στο ΝΑΤΟ επανέλαβε μέσω Χ ότι «οι Ηνωμένες Πολιτείες θα υπερασπιστούν κάθε σύμμαχο». Η καθυστέρηση στην αμερικανική αντίδραση ερμηνεύεται ως προσπάθεια του Λευκού Οίκου να μην ανατινάξει την ήδη εύθραυστη διαδικασία αναζήτησης λύσης στον πόλεμο.

Στο πολιτικό σκηνικό των ΗΠΑ, η υπόθεση αποκτά πρόσθετη σημασία. Σύμφωνα με αναλυτές, κύκλοι που επιθυμούν να πιέσουν τον Ντόναλντ Τραμπ σε πιο σκληρή στάση απέναντι στη Ρωσία αξιοποιούν το περιστατικό, ώστε να μπλοκάρουν κάθε απόπειρα για διαπραγμάτευση με τον Βλαντίμιρ Πούτιν. Υπενθυμίζεται ότι, σύμφωνα με δημοσιεύματα, στην πρόσφατη συνάντηση στην Αλάσκα, ο Τραμπ φέρεται να έδειξε διάθεση να δεχθεί έναν συμβιβασμό που θα περιλαμβάνει τον τερματισμό της ουκρανικής παρουσίας σε τμήματα του Ντονμπάς.

Εσωτερικές αντιδράσεις στην Πολωνία

Στην ίδια την Πολωνία, το επεισόδιο ενίσχυσε τον πολιτικό διάλογο γύρω από την εθνική ασφάλεια. Η Βαρσοβία, που ήδη επενδύει μαζικά σε νέα εξοπλιστικά προγράμματα, εμφανίζεται αποφασισμένη να αναβαθμίσει περαιτέρω την αεράμυνά της και να ζητήσει από το ΝΑΤΟ περισσότερες εγγυήσεις προστασίας. Ταυτόχρονα, η πολωνική κυβέρνηση πρέπει να διαχειριστεί την ανησυχία των πολιτών, οι οποίοι είδαν για πρώτη φορά ρωσικά UAV να πέφτουν σε χωράφια λίγα χιλιόμετρα από τα σπίτια τους.

Διεθνής προβληματισμός

Η Ευρώπη βρίσκεται πλέον αντιμέτωπη με μια δύσκολη εξίσωση:

• Από τη μια, η ενεργοποίηση του Άρθρου 5 (περί συλλογικής άμυνας) θεωρείται υπερβολική για ένα επεισόδιο χωρίς θύματα.
• Από την άλλη, η μη αυστηρή αντίδραση μπορεί να ερμηνευθεί από τη Μόσχα ως αδυναμία, ενθαρρύνοντας περαιτέρω δοκιμές.

Ο Ούγγρος πρωθυπουργός Βίκτορ Όρμπαν ήδη τόνισε ότι τέτοια περιστατικά θα πρέπει να οδηγήσουν σε περισσότερες πιέσεις για ειρηνευτική διευθέτηση, ώστε να αποφευχθεί το σενάριο μιας άμεσης σύγκρουσης ΝΑΤΟ–Ρωσίας.

Τι σημαίνει για την πορεία του πολέμου

Η παραβίαση του πολωνικού εναέριου χώρου με ρωσικά drones μπορεί να μην οδήγησε σε τραγωδία, αλλά ανέδειξε τους τεράστιους κινδύνους που κρύβει η τρέχουσα σύγκρουση. Η τεχνολογία των UAV, φθηνή και ευέλικτη, έχει καταστήσει τον πόλεμο στην Ουκρανία απρόβλεπτο και δυνητικά επεκτάσιμο εκτός των συνόρων της.

Για τη Ρωσία, ακόμα και αν το περιστατικό δεν ήταν προμελετημένο, λειτουργεί ως υπενθύμιση ότι μπορεί να «αγγίζει» τα σύνορα του ΝΑΤΟ. Για την Ουκρανία, προσφέρει επιχειρήματα υπέρ μιας πιο άμεσης εμπλοκής της Δύσης. Για το ΝΑΤΟ, αποτελεί προειδοποίηση ότι η γραμμή ανάμεσα στην άμυνα και την κλιμάκωση είναι πιο λεπτή από ποτέ.

Το επεισόδιο με τα ρωσικά drones στην Πολωνία δεν είναι απλώς μια «τεχνική ανωμαλία» ούτε αποκλειστικά μια «προβοκάτσια». Είναι κυρίως ένα καμπανάκι για τις ισορροπίες ασφαλείας στην Ευρώπη. Είτε προέκυψε από παράπλευρη επίδραση ηλεκτρονικού πολέμου είτε από δοκιμαστική πρόκληση, δείχνει πόσο εύθραυστη είναι η γραμμή ανάμεσα σε ένα μεμονωμένο περιστατικό και σε μια γενικευμένη κρίση.

Η στάση του Ντόναλντ Τραμπ θα αποδειχθεί καθοριστική: αν ενδώσει στις πιέσεις για σκληρότερη στάση, η αντιπαράθεση με τη Ρωσία θα κλιμακωθεί. Αν επιμείνει στη λογική του συμβιβασμού, θα ενταθούν οι επικρίσεις ότι υπονομεύει την ασφάλεια των συμμάχων.

Σε κάθε περίπτωση, η «υπόθεση των drones» υπενθυμίζει ότι ο πόλεμος στην Ουκρανία μπορεί ανά πάσα στιγμή να ξεφύγει από τον έλεγχο, με ανυπολόγιστες συνέπειες για την Ευρώπη και τον κόσμο.