Κίεβο: Μυστήριο με τη φυγή Κουλέμπα-Πώς συνδέεται με τα αιτήματα ασύλου ουκρανών στην Ευρώπη

Η συζήτηση γύρω από την Ουκρανία δεν περιορίζεται πλέον μόνο στο πεδίο της μάχης ή στις διπλωματικές πρωτοβουλίες. Σταδιακά, αναδεικνύεται μια νέα διάσταση: το πώς η πολιτική ηγεσία στο Κίεβο διαχειρίζεται την εσωτερική κριτική και, ταυτόχρονα, το πώς οι πολίτες της χώρας αντιδρούν απέναντι στην παρατεταμένη εμπόλεμη κατάσταση. Το πρόσφατο δημοσίευμα της ιταλικής εφημερίδας Corriere della Sera σχετικά με τον πρώην υπουργό Εξωτερικών Ντμίτρο Κουλέμπα, ο οποίος εθεάθη στο Κρακοβία της Πολωνίας, επανέφερε στο προσκήνιο τις εντάσεις στο εσωτερικό της ουκρανικής ελίτ.

Σπύρος Σιδέρης

Παράλληλα, οι αριθμοί που δίνει στη δημοσιότητα η Ευρωπαϊκή Υπηρεσία για το Άσυλο (EUAA) αποκαλύπτουν μια ακόμη ανησυχητική πτυχή: τη σημαντική αύξηση των αιτημάτων ασύλου από Ουκρανούς πολίτες σε κράτη-μέλη της ΕΕ, γεγονός που γεννά νέα ερωτήματα για το μέλλον της χώρας, αλλά και για την αντοχή των ευρωπαϊκών κοινωνιών.

Ο πρώην υπουργός Εξωτερικών στο Κρακοβία

Σύμφωνα με την Corriere della Sera, ο πρώην υπουργός Εξωτερικών Ντμίτρο Κουλέμπα εγκατέλειψε την Ουκρανία και βρίσκεται στο Κρακοβία. Όπως φέρεται να δήλωσε στην εφημερίδα, «ποτέ δεν πίστευα ότι θα έφτανα στο σημείο να φύγω από τη χώρα μου σαν κλέφτης τη νύχτα». Το ρεπορτάζ υπογραμμίζει ότι ο επίσημος λόγος της αναχώρησης ήταν μια προγραμματισμένη διάσκεψη στη Νότια Κορέα, ωστόσο η βιασύνη εξηγείται από το γεγονός ότι το διάταγμα της κυβέρνησης Βολοντίμιρ Ζελένσκι που απαγορεύει σε πρώην διπλωμάτες να ταξιδεύουν στο εξωτερικό επρόκειτο να τεθεί άμεσα σε ισχύ.

Ο Κουλέμπα, σύμφωνα με το δημοσίευμα, έμαθε εγκαίρως για το διάταγμα και κατάφερε να φύγει λίγες ώρες πριν ενεργοποιηθεί. Ο ίδιος υποστήριξε ότι το μέτρο στοχεύει ειδικά τον ίδιο και μια ομάδα περίπου είκοσι ατόμων που είχαν ασκήσει δημόσια κριτική στις επιλογές της κυβέρνησης. Μιλώντας στην εφημερίδα, τόνισε πως «ορισμένοι κύκλοι στο Κίεβο λειτουργούν ακόμα με νοοτροπία Σοβιετικής Ένωσης: αν ταξιδεύεις ελεύθερα στο εξωτερικό, θεωρείσαι αυτόματα ύποπτος ως πράκτορας κατά του κράτους».

Η διάσταση της κριτικής

Η υπόθεση αυτή φωτίζει ένα ευρύτερο πρόβλημα: τον τρόπο με τον οποίο η κυβέρνηση Ζελένσκι χειρίζεται την εσωτερική κριτική. Ο Κουλέμπα είχε εκφράσει ανοιχτά την αντίθεσή του στην πρόθεση της κυβέρνησης να περιορίσει τις αρμοδιότητες της Εθνικής Υπηρεσίας Καταπολέμησης Διαφθοράς (NABU) και της Ειδικής Εισαγγελίας καττά της διαφθοράς (SAP). Για τον ίδιο, αυτή ήταν η πραγματική αιτία πίσω από την προσπάθεια να περιοριστούν τα ταξίδια του.

Παρά τις εξηγήσεις που δόθηκαν αργότερα από το περιβάλλον του – σύμφωνα με τις οποίες τα λόγια του «παρερμηνεύτηκαν» και η επιστροφή του στην Ουκρανία ήταν ήδη προγραμματισμένη – η συζήτηση για το αν το Κίεβο χρησιμοποιεί μέτρα περιορισμού με πολιτικά κίνητρα παραμένει ανοιχτή. Η εικόνα ενός πρώην υπουργού που φεύγει βιαστικά από τη χώρα προκαλεί αναπόφευκτα πολιτικούς συνειρμούς.

Το διάταγμα και οι επιπτώσεις του

Το διάταγμα της ουκρανικής κυβέρνησης που περιορίζει την έξοδο από τη χώρα δεν αφορά μόνο τους πρώην διπλωμάτες, αλλά συνολικά τους πολίτες σε στρατεύσιμη ηλικία. Επισήμως, η έξοδος επιτρέπεται μόνο σε νέους έως 22 ετών. Πρόκειται για μια πολιτική που επιδιώκει να διατηρήσει επαρκές ανθρώπινο δυναμικό εντός της χώρας, σε μια περίοδο όπου οι στρατιωτικές ανάγκες είναι τεράστιες. Ωστόσο, η αυστηρότητα αυτών των μέτρων δημιουργεί αυξανόμενες εντάσεις, καθώς μεγάλα τμήματα του πληθυσμού νιώθουν εγκλωβισμένα.

Οι αιτήσεις ασύλου των Ουκρανών στην Ευρώπη

Την ίδια στιγμή, τα στοιχεία της EUAA δείχνουν μια σαφή αύξηση στα αιτήματα ασύλου από Ουκρανούς. Συγκεκριμένα, στο πρώτο εξάμηνο του 2025, τα αιτήματα ανήλθαν σε 16.000, αριθμός αυξημένος κατά 29% σε σχέση με το προηγούμενο έτος. Οι χώρες που δέχονται τη μεγαλύτερη πίεση είναι η Γερμανία, η Πολωνία, η Τσεχία, αλλά και η Ελβετία.

Παρότι όλοι οι Ουκρανοί πολίτες που φθάνουν στην ΕΕ εμπίπτουν αυτόματα στη Διαδικασία Προσωρινής Προστασίας, το γεγονός ότι χιλιάδες επιλέγουν να καταθέσουν και επίσημο αίτημα ασύλου δείχνει ότι αναζητούν μια πιο μόνιμη προοπτική παραμονής. Το καθεστώς ασύλου, σε αντίθεση με την προσωρινή προστασία, μπορεί να οδηγήσει σε μακροχρόνια εγκατάσταση στη χώρα υποδοχής, με όλα τα σχετικά δικαιώματα.

Οι αντιδράσεις στην Ευρώπη

Η εξέλιξη αυτή δεν αφήνει αδιάφορες τις ευρωπαϊκές κοινωνίες. Ο καγκελάριος της Γερμανίας Φρίντριχ Μερτς προειδοποίησε ότι η χώρα του δαπανά υπερβολικά μεγάλα ποσά για τη στήριξη ευάλωτων κοινωνικών ομάδων, αφήνοντας να εννοηθεί ότι το βάρος των Ουκρανών προσφύγων γίνεται ολοένα και πιο δύσκολο να σηκωθεί. Στις Κάτω Χώρες, ο ηγέτης του ακροδεξιού Κόμματος της Ελευθερίας (PVV), Χερτ Βίλντερς, ζήτησε να σταματήσει η παραμονή Ουκρανών ανδρών και να επιστρέψουν στην πατρίδα τους ώστε να πολεμήσουν.

Οι τοποθετήσεις αυτές φανερώνουν ότι η ευρωπαϊκή αλληλεγγύη δεν είναι δεδομένη και πως, όσο παρατείνεται ο πόλεμος, τόσο θα ενισχύονται οι φωνές αμφισβήτησης στο εσωτερικό των κρατών-μελών.

Το δίλημμα της ΕΕ

Η Ευρωπαϊκή Ένωση βρίσκεται σε μια δύσκολη ισορροπία. Από τη μία πλευρά, έχει δεσμευθεί να στηρίζει την Ουκρανία τόσο στρατιωτικά όσο και ανθρωπιστικά. Από την άλλη, η διαρκής ροή προσφύγων και αιτούντων άσυλο προκαλεί κοινωνικές εντάσεις και επιβαρύνει τους κρατικούς προϋπολογισμούς. Η άνοδος ακροδεξιών κομμάτων σε διάφορες χώρες αξιοποιεί αυτήν ακριβώς τη δυσαρέσκεια, μετατρέποντας το ουκρανικό ζήτημα σε εσωτερικό πολιτικό όπλο.

Η αβεβαιότητα στο Κίεβο

Για το Κίεβο, η αύξηση των αιτήσεων ασύλου αποτελεί ακόμη ένα μήνυμα ανησυχίας. Δείχνει ότι ένα σημαντικό κομμάτι του πληθυσμού δεν βλέπει προοπτική επιστροφής σύντομα και επιλέγει να «ριζώσει» αλλού. Αυτό όχι μόνο αποδυναμώνει το ανθρώπινο δυναμικό της χώρας, αλλά και εγείρει ζητήματα νομιμοποίησης για την κυβέρνηση: πώς να πείσεις τους πολίτες να παραμείνουν και να πολεμήσουν, όταν οι ίδιοι οι πολιτικοί εμφανίζονται να εγκαταλείπουν τη χώρα;

Η περίπτωση του Ντμίτρο Κουλέμπα αποκτά έτσι συμβολικό χαρακτήρα. Είτε επρόκειτο για παρερμηνεία είτε για πραγματική φυγή, ενισχύει την εικόνα μιας ηγεσίας που αντιμετωπίζει εσωτερικές αντιθέσεις και περιορισμένη ανοχή στην κριτική. Όλα αυτά, σε συνδυασμό με τις πιέσεις της ευρωπαϊκής κοινής γνώμης, συνθέτουν ένα σκηνικό όπου η Ουκρανία καλείται να αποδείξει ξανά την αντοχή και την ενότητά της.

Η ιστορία του Κουλέμπα και η αύξηση των αιτημάτων ασύλου δεν είναι δύο ξεχωριστά γεγονότα, αλλά όψεις της ίδιας πραγματικότητας. Δείχνουν ότι, πέρα από το μέτωπο, η Ουκρανία βρίσκεται αντιμέτωπη με κρίσιμες προκλήσεις στο εσωτερικό της κοινωνίας και στο επίπεδο των σχέσεών της με την Ευρώπη. Όσο οι μάχες συνεχίζονται, τόσο περισσότερο θα εντείνονται οι αντιφάσεις: η ανάγκη για συσπείρωση γύρω από την κυβέρνηση από τη μία, και η φυγή πολιτών και στελεχών στο εξωτερικό από την άλλη.

Το ερώτημα που τίθεται πλέον είναι αν η Ευρωπαϊκή Ένωση θα μπορέσει να διαχειριστεί τη διπλή πίεση – να στηρίξει στρατιωτικά το Κίεβο και ταυτόχρονα να απορροφήσει τις κοινωνικές και πολιτικές συνέπειες της μαζικής μετανάστευσης Ουκρανών. Γιατί, αν κάτι αποδεικνύεται από τα πρόσφατα γεγονότα, είναι ότι ο πόλεμος της Ουκρανίας δεν διεξάγεται μόνο στα χαρακώματα, αλλά και στους διαδρόμους της πολιτικής, στα ευρωπαϊκά δικαστήρια ασύλου και στις συνειδήσεις εκατομμυρίων ανθρώπων που αναζητούν ασφάλεια.