Παλαιστινιακό: Πρωτοβουλίες Αμπάς για Σύνταγμα και εκλογές ενώ στη Γάζα συζητείται η εκεχειρία

Η αιματηρή σύγκρουση στη Γάζα μετά την 7η Οκτωβρίου 2023 έχει αφήσει πίσω της μια βαθιά ανθρωπιστική και πολιτική κρίση. Ωστόσο, τις τελευταίες ημέρες διαφαίνεται ένα νέο κύμα προσπαθειών για την επίτευξη εκεχειρίας, με την Χαμάς να ανακοινώνει ότι αποδέχεται μια πρόταση που βασίζεται σε προηγούμενο πλαίσιο, το οποίο είχε εγκρίνει και το Ισραήλ με πρωτοβουλία του Αμερικανού απεσταλμένου Στιβ Γουίτκοφ. Η κίνηση αυτή, σε συνδυασμό με τις εντατικές διαβουλεύσεις της Αιγύπτου με περιφερειακούς και διεθνείς εταίρους, δημιουργεί ελπίδες για μια τρίτη κατάπαυση του πυρός στη Γάζα μέσα σε λιγότερο από έναν χρόνο πολέμου.

Σπύρος Σιδέρης

Παράλληλα, στο εσωτερικό της παλαιστινιακής πολιτικής σκηνής, ο πρόεδρος Μαχμούντ Αμπάς δρομολογεί μια ιστορική πρωτοβουλία: τη συγκρότηση επιτροπής για τη σύνταξη προσωρινού Συντάγματος, με στόχο την προετοιμασία εκλογών και τη μετάβαση από την Παλαιστινιακή Αρχή σε ένα καθεστώς που θα προσεγγίζει περισσότερο τα χαρακτηριστικά ενός κράτους.

Οι εξελίξεις αυτές, αν και συνδέονται με διαφορετικά επίπεδα – στρατιωτικό, πολιτικό και διπλωματικό – συνθέτουν μια νέα πραγματικότητα που ίσως καθορίσει τη μελλοντική πορεία του παλαιστινιακού ζητήματος.

Οι διαπραγματεύσεις για την εκεχειρία

Η αποδοχή της πρότασης εκ μέρους της Χαμάς θεωρείται κομβική, καθώς στηρίζεται σε ένα πλαίσιο που είχε ήδη βρει κοινό έδαφος με την ισραηλινή πλευρά. Ωστόσο, το εάν θα προχωρήσει η συμφωνία εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τις αμερικανικές πιέσεις προς την κυβέρνηση του Μπέντζαμιν Νετανιάχου.

Σύμφωνα με διπλωματικές πηγές, αν η Ουάσιγκτον επιμείνει, το Ισραήλ ίσως αναγκαστεί να μετριάσει τις απαιτήσεις του, όπως την αξίωση για μια ολική συμφωνία που θα περιλαμβάνει όλα τα ζητήματα ή την άρνηση για απελευθέρωση συγκεκριμένων Παλαιστινίων κρατουμένων. Επίσης, αμφιλεγόμενο παραμένει το θέμα των χαρτών αποχώρησης, τους οποίους η παλαιστινιακή πλευρά θεωρεί «απαράδεκτους» σε αρκετές από τις ισραηλινές εκδοχές.

Η Αίγυπτος, που από την πρώτη στιγμή διαδραματίζει ρόλο διαμεσολαβητή, εντείνει τις επαφές της με στόχο να διασφαλίσει τη στήριξη των αραβικών χωρών αλλά και τη συναίνεση της διεθνούς κοινότητας. Αν επιτευχθεί συμφωνία, θα πρόκειται για την τρίτη κατάπαυση του πυρός στη Γάζα από την έναρξη του πολέμου, γεγονός που δείχνει πόσο δύσκολο είναι να διατηρηθεί η ηρεμία στην περιοχή.

Η κίνηση Αμπάς: Σύνταγμα και εκλογές

Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, ο Μαχμούντ Αμπάς προχώρησε σε μια σημαντική πολιτική πρωτοβουλία: την έκδοση προεδρικού διατάγματος για τη σύσταση Επιτροπής Σύνταξης Προσωρινού Συντάγματος, που θα προετοιμάσει τη μετάβαση από την Παλαιστινιακή Αρχή στο πλαίσιο ενός κράτους.

Ο ίδιος έχει δηλώσει ότι το βήμα αυτό εντάσσεται στην προετοιμασία για γενικές εκλογές αμέσως μετά τον τερματισμό του πολέμου και την αποχώρηση των ισραηλινών δυνάμεων από τη Γάζα, αλλά και στην ευρύτερη πορεία προς την υλοποίηση της λύσης των δύο κρατών.

Το Σύνταγμα θα βασιστεί στη Διακήρυξη Ανεξαρτησίας του 1988 που υιοθετήθηκε στο Αλγέρι, καθώς και στις αρχές του διεθνούς δικαίου και των σχετικών συμβάσεων ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Στόχος είναι να τεθούν τα θεμέλια ενός δημοκρατικού πολιτικού συστήματος, με σαφή διάκριση εξουσιών, προστασία των δικαιωμάτων και ελευθεριών και κατοχύρωση της ειρηνικής εναλλαγής εξουσίας.

Η σύνθεση της επιτροπής και ο ρόλος Κάσιμ

Επικεφαλής της επιτροπής τοποθετήθηκε ο Μοχάμεντ αλ-Χατζ Κάσιμ, νομικός και πανεπιστημιακός από την Τουλκαρέμ, ο οποίος είχε υπηρετήσει ως πρόεδρος του Ανώτατου Συνταγματικού Δικαστηρίου.

Ο Κάσιμ είχε πάρει την ιστορική απόφαση για τη διάλυση του Παλαιστινιακού Νομοθετικού Συμβουλίου το 2018, γεγονός που τον καθιστά ιδιαίτερα έμπειρο στα ζητήματα θεσμικής οργάνωσης. Στην επιτροπή συμμετέχουν, μεταξύ άλλων, ο σύμβουλος του προέδρου Μαχμούντ αλ-Χαμπάς, ο πρώην αντιπρόεδρος της κυβέρνησης Ζιγιάντ Αμπού Αμρ, καθώς και νομικοί, ακαδημαϊκοί και εκπρόσωποι της κοινωνίας των πολιτών.

Παρά τη διεύρυνση σε 18 μέλη, παρατηρήθηκε η απουσία εκπροσώπων από οργανώσεις όπως το Λαϊκό και το Δημοκρατικό Μέτωπο, δύο ιστορικές συνιστώσες του Οργανισμού για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης (ΟΑΠ). Η παράλειψη αυτή έχει ήδη προκαλέσει ερωτήματα για το εάν η επιτροπή θα καταφέρει να έχει ευρεία αποδοχή ή αν θα εκληφθεί ως πρωτοβουλία κυρίως της Φατάχ.

Ο πολιτικός και συμβολικός αντίκτυπος

Η συγκρότηση επιτροπής για Σύνταγμα έχει τόσο πρακτική όσο και συμβολική σημασία. Από τη μια, προετοιμάζει το έδαφος για εκλογές και ενισχύει την εικόνα της Παλαιστινιακής Αρχής ως δυνητικού κρατικού μηχανισμού. Από την άλλη, στέλνει μήνυμα προς τη διεθνή κοινότητα ότι οι Παλαιστίνιοι είναι έτοιμοι να μεταβούν από την προσωρινή αυτοδιοίκηση σε ένα κυρίαρχο κράτος.

Η πρωτοβουλία Αμπάς συνδέεται επίσης με τις διεθνείς πιέσεις για μεταρρυθμίσεις εντός της Παλαιστινιακής Αρχής, ώστε να καταστεί πιο αξιόπιστη στα μάτια των δυτικών και αραβικών εταίρων. Η πρόσφατη τοποθέτηση του Χουσεΐν αλ-Σέιχ στη θέση του αντιπροέδρου, κατόπιν αιτήματος αραβικών χωρών, δείχνει την προσπάθεια ανανέωσης της ηγεσίας και ενίσχυσης της νομιμοποίησης του συστήματος.

Ο ρόλος της Αιγύπτου και το ενδεχόμενο παλαιστινιακής ενότητας

Παράλληλα, το Κάιρο επιδιώκει να διαμορφώσει μια μεταβατική διοικητική επιτροπή που θα αναλάβει τη διαχείριση της Γάζας μετά την εκεχειρία. Παρά την έντονη αντίθεση του Ισραήλ, οι συζητήσεις με τη Χαμάς και τη Φατάχ φαίνεται να προχωρούν, με την πρόταση να τοποθετηθεί υπουργός από τη Γάζα στην κυβέρνηση του Μοχάμεντ Μουστάφα, η οποία θα αναλάβει την εποπτεία του τομέα. Η Χαμάς επιμένει στη διεξαγωγή εκλογών μέσα σε έξι έως δώδεκα μήνες, κάτι που η Φατάχ δέχτηκε με επιφυλάξεις αλλά τελικά συναίνεσε υπό την αιγυπτιακή πίεση.

Ταυτόχρονα, διεξάγεται ένας νέος παλαιστινιακός διάλογος στο Κάιρο, με συμμετοχή της Χαμάς, της Ισλαμικής Τζιχάντ και των μετώπων, με σκοπό τη σύγκληση πανεθνικής συνάντησης που θα καθορίσει μια ενιαία στρατηγική απέναντι στις ισραηλινές επιθέσεις και θα θέσει τις βάσεις για την πολυπόθητη εθνική ενότητα.

Τι σημαίνουν όλα αυτά;

Οι τρέχουσες εξελίξεις δείχνουν μια διπλή κατεύθυνση: από τη μία πλευρά, η προσπάθεια για άμεση εκεχειρία και ανακούφιση του πληθυσμού της Γάζας· από την άλλη, μια μακροπρόθεσμη πολιτική διαδικασία που θα μπορούσε να οδηγήσει σε εκλογές και στη θεσμοθέτηση ενός παλαιστινιακού κράτους.

Η πρωτοβουλία Αμπάς για Σύνταγμα δεν είναι απλώς γραφειοκρατική· αποτελεί στρατηγικό εργαλείο για να δείξει στον κόσμο ότι οι Παλαιστίνιοι μπορούν να οργανώσουν ένα δημοκρατικό σύστημα με κανόνες και θεσμούς.

Αν αυτή η πορεία ευοδωθεί, τότε η Παλαιστίνη θα κάνει το πρώτο βήμα προς την κατοχύρωση της κρατικής της υπόστασης και ίσως κερδίσει περισσότερη διεθνή στήριξη στην πορεία προς τη λύση των δύο κρατών.

Ωστόσο, οι δυσκολίες είναι τεράστιες: η ισραηλινή αντίσταση, οι εσωτερικές παλαιστινιακές διαιρέσεις και η εξάρτηση από τη διεθνή διπλωματία μπορούν ανά πάσα στιγμή να ανατρέψουν τα σχέδια. Παρ’ όλα αυτά, για πρώτη φορά εδώ και καιρό, φαίνεται να διαμορφώνεται μια συνολική προοπτική που συνδυάζει την παύση της βίας με ένα νέο πολιτικό όραμα για το μέλλον της Παλαιστίνης.