Ουκρανία: Επανεκκίνηση διαπραγματεύσεων Κορυφής ή σκηνικό ψευδούς ελπίδας;

Η Ουκρανία και η Ρωσία ετοιμάζονται, φαινομενικά, για ένα νέο γύρο διαπραγματεύσεων στην Κωνσταντινούπολη, αλλά πίσω από τα φώτα των ειδήσεων το σκηνικό μοιάζει πιο θολό από ποτέ. Ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι ανακοίνωσε ότι ο νέος γραμματέας του Συμβουλίου Ασφαλείας Ρουστέμ Ουμέροφ πρότεινε στη Μόσχα την επανέναρξη συνομιλιών μέσα στην εβδομάδα. Προτεραιότητα: οι ανταλλαγές αιχμαλώτων και η πολυαναμενόμενη, αλλά αμφίβολη, συνάντηση κορυφής Ζελένσκι–Βλαντίμιρ Πούτιν. Την ίδια ώρα, τα τουρκικά μέσα μεταδίδουν ως πιθανές ημερομηνίες το διήμερο 23-24 Ιουλίου, ενώ πηγές από το Κρεμλίνο μιλούν για «συζητήσεις χωρίς ορισμό ημερομηνίας».

Σπύρος Σιδέρης

Μέσα σε όλα, εμφανίζονται σενάρια για μια πρωτοφανή τριμερή συνάντηση Σι Τζινπίνγκ, Ντόναλντ Τραμπ και Πούτιν στο Πεκίνο τον Σεπτέμβριο, την ώρα που η εμπιστοσύνη στις διαπραγματευτικές προσπάθειες βρίσκεται στο ναδίρ.

Ο Ζελένσκι, σε βραδινό διάγγελμά του, παραδέχθηκε ότι η πρόταση για συνομιλίες περιλαμβάνει ως βασικά θέματα τις ανταλλαγές αιχμαλώτων, την επιστροφή παιδιών που απήχθησαν από τη Ρωσία και φυσικά την προετοιμασία συνάντησης κορυφής. Όμως ο ίδιος γνωρίζει ότι η κοινή γνώμη στην Ουκρανία έχει κουραστεί: από τον Μάρτιο, όταν οι δύο πλευρές αντάλλαξαν αμοιβαία απορριπτικές προτάσεις στην Κωνσταντινούπολη, το κλίμα έχει βαρύνει. Ακόμη και στο εσωτερικό της ρωσικής στρατιωτικής κοινότητας, όπως επισημαίνει ο αναλυτής Βαλερί Σιριάγεφ, «κανείς δεν πιστεύει πια σε άμεσο τέλος του πολέμου». Το αντίθετο: η αίσθηση είναι ότι η σύγκρουση θα κρατήσει χρόνια.

Σύμφωνα με ρωσικά και τουρκικά μέσα, το Κρεμλίνο, μέσω του εκπροσώπου Ντμίτρι Πεσκόφ, επιβεβαίωσε ότι «συζητούνται επαφές», αλλά αρνήθηκε να δώσει ημερομηνίες ή αλλαγές στη ρωσική ομάδα διαπραγμάτευσης. Παράλληλα, το Πεκίνο δηλώνει ότι δεν υπάρχει ακόμη σαφής σχεδιασμός για πιθανή παρουσία του Τραμπ στην κινεζική πρωτεύουσα τον Σεπτέμβριο, την περίοδο που ο Πούτιν σκοπεύει να παραστεί στις εκδηλώσεις για τα 80 χρόνια από το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Όμως δυτικά μέσα, όπως οι Times, εικάζουν ότι ο Τραμπ επιδιώκει να συνδυάσει εμπορικά ζητήματα με τη Σινοαμερικανική ατζέντα και δεν αποκλείεται να αξιοποιήσει την ευκαιρία για συνομιλίες και στο ουκρανικό μέτωπο.

Η ουσία, όμως, είναι ότι τόσο η Ουκρανία όσο και η Ρωσία έχουν χάσει το ενδιαφέρον για ουσιαστικές συνομιλίες. Όπως περιγράφει ο Σιριάγεφ, «μεταξύ πρώτου και δεύτερου γύρου εξαφανίστηκε κάθε συζήτηση για ειρηνικές προοπτικές. Έμεινε μόνο το αίσθημα ότι η σύγκρουση θα συνεχιστεί». Ακόμη και οι πιο αισιόδοξοι αναλυτές αναγνωρίζουν ότι στις σημερινές συνθήκες, το μέγιστο που μπορεί να συμφωνηθεί είναι τεχνικές διευθετήσεις: ανταλλαγές αιχμαλώτων, επαναπατρισμός σορών, ίσως κάποιες ανθρωπιστικές διευκολύνσεις. Το υπόλοιπο παραμένει ένα παιχνίδι εντυπώσεων.

Εδώ μπαίνει στη σκηνή ο Ντόναλντ Τραμπ. Όπως διαρρέουν πηγές από το Κίεβο, η επιμονή για συνέχιση των επαφών προέρχεται από τις πιέσεις της Ουάσιγκτον. Ο Τραμπ, παρά την επιθετική ρητορική απέναντι στη Ρωσία και τις δηλώσεις περί αποστολών όπλων, φέρεται να ζητάει από το Κίεβο «να κρατήσει ανοιχτό το κανάλι» για να αποδείξει ότι επιδιώκει την ειρήνη. Για τον Ζελένσκι, αυτό είναι ένα λεπτό ισοζύγιο: από τη μία δεν θέλει να δώσει στη Μόσχα το άλλοθι ότι το Κίεβο μπλοκάρει τη διαδικασία, από την άλλη φοβάται μήπως η Ουάσιγκτον αλλάξει στάση αν θεωρήσει ότι η Ουκρανία γίνεται υπερβολικά άκαμπτη.

Από την τουρκική πλευρά, οι πληροφορίες παραμένουν συγκεχυμένες. Το προεδρικό γραφείο στην Άγκυρα απαντά σε ερωτήσεις δημοσιογράφων ότι «δεν υπάρχει ακόμη επιβεβαιωμένη ημερομηνία», ενώ διπλωματικές πηγές αναφέρουν ότι «πιθανόν Τετάρτη ή Πέμπτη» να δούμε ξανά τις δύο αντιπροσωπείες στο τραπέζι της Κωνσταντινούπολης. Σημειώνεται ότι οι δύο προηγούμενες συναντήσεις στην Τουρκία είχαν καταλήξει σε ανταλλαγές αιχμαλώτων και παράδοση σορών στρατιωτών, αλλά καμία ουσιαστική πρόοδο.

Το ερώτημα που πλανάται, και στα ρωσικά και στα διεθνή ρεπορτάζ, είναι: υπάρχει ελπίδα για πραγματικές διαπραγματεύσεις ή απλώς παρατείνεται ένα σκηνικό προσχημάτων; Η Ουκρανία έχει καταθέσει μνημόνιο προτάσεων, όπως και η Ρωσία, αλλά οι δύο πλευρές φαίνονται να κινούνται σε εντελώς αντίθετες τροχιές. Όπως παρατηρούν αναλυτές, το ενδιαφέρον του Κρεμλίνου για συνομιλίες αφορά κυρίως το μήνυμα προς τον Τραμπ: «είμαστε έτοιμοι να κινηθούμε προς την ειρήνη». Στο Κίεβο, όμως, αυτό ερμηνεύεται ως επικοινωνιακό παιχνίδι για να αποφευχθούν σκληρότερα μέτρα από την Ουάσιγκτον.

Δεν είναι τυχαίο ότι ο Ουκρανός ΥΠΕΞ Αντρέι Σιμπίγκα πριν λίγες μέρες δήλωσε ανοιχτά ότι «δεν βλέπει νόημα στη συνέχιση των συνομιλιών στον παρόντα τύπο». Όμως οι συνθήκες αλλάζουν γρήγορα. Όπως σημειώνουν πηγές κοντά στην ουκρανική προεδρία, το Κίεβο αναγκάζεται να συμμετέχει ώστε να μην επιτρέψει στη Ρωσία να παρουσιάζεται ως ο «μοναδικός ειρηνοποιός». Παράλληλα, το επιτελείο του Ζελένσκι φοβάται ότι, παρά τα θερμά λόγια, η Ουάσιγκτον μπορεί ανά πάσα στιγμή να πιέσει το Κίεβο να δεχτεί ρωσικές αξιώσεις, προκειμένου να φανεί πρόοδος.

Μέσα σε αυτό το ρευστό τοπίο, οι εικασίες για μια τριμερή Σι-Τραμπ-Πούτιν στο Πεκίνο δίνουν και παίρνουν. Οι λόγοι είναι πολλοί: ο Σι θέλει να ενισχύσει το προφίλ του ως παγκόσμιου ηγέτη, ο Τραμπ να κλείσει μέτωπα στον εμπορικό τομέα, ο Πούτιν να δείξει ότι παραμένει ισότιμος συνομιλητής. Όμως οι πιθανότητες για μια τέτοια συνάντηση, προς το παρόν, παραμένουν εικασίες.

Συνοψίζοντας, το τοπίο μοιάζει με ένα περίπλοκο παζλ, όπου τα κομμάτια δεν ταιριάζουν εύκολα. Οι επόμενες εβδομάδες ίσως φέρουν τεχνικές συμφωνίες, αλλά όχι ειρηνευτική πρόοδο. Η διεθνής σκηνή παρακολουθεί με ενδιαφέρον — αλλά και δυσπιστία. Και ο μεγάλος κίνδυνος, όπως φοβούνται πολλοί, είναι να παγιωθεί η αίσθηση ότι ο πόλεμος στην Ουκρανία δεν είναι πια ένα πρόβλημα προς επίλυση, αλλά μια νέα κανονικότητα.