Ανάλυση: Τι σηματοδοτεί η στροφή Τραμπ έναντι του Πούτιν και πόσο κοντά είναι μετωπική σύγκρουση

Σε μία από τις πιο έντονες στιγμές της αμερικανορωσικής αντιπαράθεσης, ο Ντόναλντ Τραμπ πέρασε σε ένα νέο επίπεδο ρητορικής κλιμάκωσης απέναντι στον Βλαντίμιρ Πούτιν. Ο Αμερικανός Πρόεδρος χαρακτήρισε δημόσια τον Ρώσο ομόλογό του ως τον άνθρωπο που «δεν θέλει να σταματήσει τον πόλεμο» και ότι «μας πετάει μια στοίβα σκατά», αφήνοντας ανοικτό το ενδεχόμενο για νέες κυρώσεις κατά της Ρωσίας και υποσχόμενος την επανεκκίνηση των παραδόσεων όπλων στην Ουκρανία. Αυτές οι δηλώσεις, αν και σε πρώτο επίπεδο μπορεί να ερμηνευθούν ως μία ακόμη κίνηση πίεσης ή και παζαριού —όπως συχνά συμβαίνει με τον Τραμπ— σηματοδοτούν κάτι βαθύτερο: μια μετατόπιση στην αμερικανική στάση, που ίσως οδηγήσει σε μετωπική σύγκρουση με τη Μόσχα.

Σπύρος Σιδέρης

Πράγματι, οι επιλογές που έχει μπροστά του ο Τραμπ είναι τρεις: να εντείνει την πίεση στη Ρωσία ενισχύοντας την Ουκρανία, να πιέσει το Κίεβο για αποδοχή των ρωσικών όρων για ειρήνη, ή να αποσυρθεί πλήρως, αφήνοντας τη σύγκρουση να εξελιχθεί χωρίς αμερικανική εμπλοκή.

Η Μόσχα, όπως φαίνεται, ποντάρει στα δύο τελευταία σενάρια. Ωστόσο, οι ενδείξεις που σωρεύονται δείχνουν ότι ο Τραμπ γέρνει προς την πρώτη επιλογή: ένα μετωπικό σφυροκόπημα στη Ρωσία.

Το πρώτο στοιχείο είναι ο αυξανόμενος προσωπικός του εκνευρισμός απέναντι στον Πούτιν. Παρά τις πιέσεις, το Κίεβο έχει ήδη συμφωνήσει σε αρχές κατάπαυσης του πυρός, όμως η άρνηση της Μόσχας τοποθετεί στα μάτια του Τραμπ τη Ρωσία ως τον κύριο υπεύθυνο για τη συνέχιση της σύγκρουσης. Δεύτερον, στο εσωτερικό των ΗΠΑ οι φωνές υπέρ μίας ειρηνευτικής λύσης είναι περιορισμένες. Στην Ευρώπη κυριαρχεί η αντίληψη πως ένας μακροχρόνιος πόλεμος φθείρει τη Ρωσία και αποτρέπει πιθανές επιθέσεις σε χώρες του ΝΑΤΟ. Επιπλέον, στους Ρεπουμπλικανούς κυριαρχούν τα «γεράκια» του στρατιωτικού-ενεργειακού λόμπι, που βλέπουν τον πόλεμο ως ευκαιρία: η βιομηχανία όπλων αυξάνει τα συμβόλαια, ενώ το αμερικανικό πετρέλαιο και φυσικό αέριο αντικαθιστούν το ρωσικό στις διεθνείς αγορές.

Μέχρι πρόσφατα, ο Τραμπ αντιστεκόταν σε αυτή την πίεση. Ήθελε να κρατήσει τη Ρωσία μακριά από την Κίνα, να σταματήσει την αμερικανική αιμορραγία σε όπλα και δολάρια προς την Ουκρανία, και να επικεντρωθεί στον Ειρηνικό. Όμως η άρνηση του Πούτιν να υποχωρήσει, σε συνδυασμό με το παράδειγμα του Ιράν —όπου οι αμερικανοϊσραηλινές επιθέσεις έδειξαν «ποιος κάνει κουμάντο»— φαίνεται να αλλάζουν το σκηνικό. Στο περιβάλλον του Τραμπ πληθαίνουν οι φωνές που του λένε: ο Πούτιν σε θεωρεί αδύναμο, πρέπει να δείξεις δύναμη.

Το ερώτημα, όμως, είναι τι μπορεί πραγματικά να κάνει ο Τραμπ απέναντι στη Ρωσία. Ένα πρώτο βήμα είναι η ενίσχυση της Ουκρανίας με οπλισμό, ακόμη και με άρση περιορισμών στη χρήση του. Το πρόβλημα όμως είναι αν οι ΗΠΑ μπορούν να καλύψουν τις ανάγκες σε όγκο —και κυρίως, ποιος θα πληρώσει. Πιθανή λύση: οι ΗΠΑ στέλνουν τα όπλα, οι Ευρωπαίοι τα πληρώνουν.

Ένα δεύτερο βήμα είναι η παγκόσμια απομόνωση της Ρωσίας. Υπάρχουν ήδη σκέψεις για νομοσχέδιο που θα προβλέπει δασμούς 500% σε χώρες που αγοράζουν ρωσικά προϊόντα. Όμως η Κίνα δύσκολα θα συμμορφωθεί και ίσως απαντήσει με αντίποινα. Ο Τραμπ θυμάται καλά την εμπορική σύγκρουση με το Πεκίνο που ο ίδιος είχε ξεκινήσει και αναγκάστηκε να μαζέψει πίσω. Επιπλέον, το Πεκίνο έχει δείξει καθαρά πως δεν θα αφήσει τη Μόσχα να ηττηθεί.

Οι κυρώσεις, ακόμη κι αν αυστηροποιηθούν, δύσκολα θα ρίξουν τη ρωσική οικονομία. Προσπάθειες αποσταθεροποίησης σε χώρες όπως το Αζερμπαϊτζάν, το Καζακστάν ή ακόμα και η προσέγγιση με τον Λουκασένκο στη Λευκορωσία, έχουν περιορισμένο ορίζοντα, αφού αυτές οι χώρες εξαρτώνται στρατηγικά από τη Ρωσία.

Το τρίτο —και πιο επικίνδυνο— σενάριο είναι η προσπάθεια εσωτερικής αποσταθεροποίησης της Ρωσίας. Το 2023, όταν ο Γεβγκένι Πριγκόζιν ηγήθηκε της εξέγερσης, για λίγες ώρες φάνηκε ότι το Κρεμλίνο τρίζει. Όμως το πραξικόπημα απέτυχε, ο Πριγκόζιν σκοτώθηκε και σήμερα το εσωτερικό της Ρωσίας δείχνει σταθερό. Παρ’ όλα αυτά, ένας μακρύς πόλεμος κρύβει κινδύνους: μέχρι στιγμής πολεμούν εθελοντές και συμβασιούχοι, το βιοτικό επίπεδο, σε πολλές περιπτώσεις, έχει ανέβει λόγω του πολέμου. Αν όμως χρειαστεί γενική κινητοποίηση ή επιδεινωθεί η οικονομική κατάσταση, το κοινωνικό κλίμα μπορεί να ανατραπεί. Επιπλέον, οι εθνοτικές και θρησκευτικές εντάσεις, που πολλοί εκτός Ρωσίας ήδη υποδαυλίζουν, αποτελούν μακροπρόθεσμη βόμβα για το ρωσικό εσωτερικό.

Αν ο Τραμπ αποφασίσει τελικά να πιέσει, όλα αυτά τα αδύναμα σημεία θα μπουν στο στόχαστρο. Η Μόσχα, βέβαια, δεν θα μείνει αδρανής. Η αλυσίδα αμοιβαίων πιέσεων μπορεί να οδηγήσει, πολύ γρήγορα, σε κίνδυνο άμεσης σύγκρουσης Ρωσίας-ΗΠΑ και ΝΑΤΟ, με ορατή την απειλή πυρηνικού πολέμου. Σε εκείνο το σημείο ίσως όλοι επιχειρήσουν ξανά να διαπραγματευτούν. Το ερώτημα είναι αν τότε θα είναι πια πολύ αργά.

Το μόνο σίγουρο είναι πως ο κόσμος μπαίνει σε μια φάση όπου η αμερικανορωσική σύγκρουση παύει να είναι απλώς ένα περιφερειακό παίγνιο γύρω από την Ουκρανία. Γίνεται το κεντρικό γεωπολιτικό ζήτημα, με πιθανές αλυσιδωτές συνέπειες σε όλον τον πλανήτη. Και ο Τραμπ, με το γνώριμο στιλ του, μόλις άνοιξε το επόμενο κεφάλαιο.