Ιράν-“Αλ Φας”: Η νέα πυρηνική εγκατάσταση όπου μεταφέρθηκε το εμπλουτισμένο ουράνιο-Πιο προστατευμένη από το “Φορντό”

Καθώς η διεθνής κοινότητα προσπαθεί να εκτιμήσει τον αντίκτυπο των πρόσφατων αμερικανικών αεροπορικών πληγμάτων στις πυρηνικές εγκαταστάσεις του Ιράν, νέες πληροφορίες προκαλούν αναστάτωση και έντονη ανησυχία στη Δύση. Παρά τις διαβεβαιώσεις από τον πρόεδρο των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, ότι η επιχείρηση «κατέστρεψε» το ιρανικό πρόγραμμα, δορυφορικά δεδομένα και κατασκοπευτικές εκθέσεις υποδεικνύουν ότι σημαντικό μέρος του εμπλουτισμένου ουρανίου πιθανόν μεταφέρθηκε πριν την επίθεση σε μία νέα και πιο καλά προφυλαγμένη υπόγεια εγκατάσταση. Πρόκειται για έναν νέο κόμβο που εδράζεται κοντά στο βουνό «Αλ-Φάς», μια τοποθεσία με χαρακτηριστικά που καθιστούν την ανίχνευσή της και την καταστροφή της σχεδόν αδύνατη.

Σπύρος Σιδέρης

Σύμφωνα με τη βρετανική εφημερίδα Telegraph, μόλις μία ημέρα πριν τις αμερικανικές επιδρομές, παρατηρήθηκε ασυνήθιστη κινητικότητα 16 φορτηγών έξω από την εγκατάσταση εμπλουτισμού Φορντό. Ένας ειδικός στο ιρανικό πυρηνικό πρόγραμμα υποστήριξε ότι μεγάλος όγκος του ουρανίου υψηλού εμπλουτισμού μεταφέρθηκε εκτός εγκατάστασης, πιθανώς προς το νέο υπόγειο καταφύγιο.

Αυτή η αποκάλυψη αποδυναμώνει τις εκτιμήσεις περί «πλήρους καταστροφής» των ιρανικών δυνατοτήτων και γεννά υποψίες ότι το Ιράν διατηρεί ενεργά το πρόγραμμά του, ενισχύοντας την ικανότητα απόκρυψης και επιβίωσης.

Το βουνό Αλ-Φάς, περίπου 145 χιλιόμετρα νότια της Φορντό και κοντά στην εγκατάσταση Νατάνζ στην επαρχία Ισφαχάν, εμφανίζεται ως ο νέος κρίκος στην αλυσίδα του ιρανικού πυρηνικού προγράμματος. Οι αναλύσεις δείχνουν ότι πρόκειται για μία βαθιά υπόγεια εγκατάσταση, περίπου 100 μέτρα κάτω από την επιφάνεια — βαθύτερη δηλαδή από τη Φορντό (60–90 μέτρα), και κατ’ επέκταση πιο ανθεκτική στις εναέριες επιθέσεις. Στοιχεία από δορυφορικές εικόνες αποκαλύπτουν τουλάχιστον τέσσερις εισόδους στο σύστημα σηράγγων, δύο στην ανατολική πλευρά και δύο στη δυτική, δημιουργώντας μια υποδομή με υψηλό βαθμό επιχειρησιακής ασφάλειας και πολλαπλές δυνατότητες διαφυγής ή εφοδιασμού.

Επιπλέον, τα τελευταία τέσσερα χρόνια, το Ιράν φαίνεται πως εργάστηκε εντατικά για την αθόρυβη ενίσχυση του σημείου. Σύμφωνα με την Telegraph, οι ιρανικές αρχές κατασκεύασαν σύνθετο δίκτυο υπόγειων σηράγγων, εγκατέστησαν τεχνολογίες αιχμής για την αποτροπή δορυφορικής παρακολούθησης και ενίσχυσαν τη θωράκιση του χώρου με γεωλογικά και τεχνολογικά μέσα. Τα νέα στοιχεία ενισχύουν την υπόθεση ότι η εγκατάσταση αυτή χρησιμοποιείται όχι μόνο για αποθήκευση, αλλά και για ενεργό εμπλουτισμό ουρανίου μέσω συσκευών φυγοκέντρησης, γεγονός που συνιστά σημαντικό βήμα προς μια ενδεχόμενη παραγωγή υλικού κατάλληλου για όπλα μαζικής καταστροφής.

Η αντίδραση της Διεθνούς Υπηρεσίας Ατομικής Ενέργειας (IAEA) υπήρξε συγκρατημένη, αν και αξιωματούχοι δεν απέκλεισαν την πιθανότητα μυστικών δραστηριοτήτων στον υπόγειο σταθμό. Το Ιράν από την πλευρά του αρνείται οποιαδήποτε παραβίαση, αλλά αρνείται επίσης να επιτρέψει επιτόπιες επιθεωρήσεις, επιτείνοντας τη διεθνή καχυποψία. Η κατάσταση αυτή θέτει σε κρίση τον ίδιο τον μηχανισμό επιτήρησης της IAEA και την αξιοπιστία του καθεστώτος μη διάδοσης, ειδικά από τη στιγμή που το Ιράν διατηρεί την τεχνογνωσία, το υλικό και τη βούληση να προχωρήσει το πυρηνικό του πρόγραμμα.

Σε αυτό το πλαίσιο, η πιθανή αποχώρηση της Τεχεράνης από τη Συνθήκη για τη Μη Διάδοση των Πυρηνικών Όπλων (NPT) αποτελεί το χειρότερο σενάριο, σύμφωνα με δηλώσεις του Γάλλου προέδρου Εμανουέλ Μακρόν. Μιλώντας στις Βρυξέλλες μετά τη Σύνοδο Κορυφής της Ε.Ε., ο Μακρόν ανέφερε πως μια τέτοια εξέλιξη θα αποτελούσε «συλλογική αποσταθεροποίηση» και θα άνοιγε τον δρόμο σε ένα νέο κύμα πυρηνικής κούρσας εξοπλισμών στην ευρύτερη Μέση Ανατολή. Παράλληλα, επεσήμανε την πρόθεσή του να κινητοποιήσει τους ηγέτες των πέντε μόνιμων μελών του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ, με πρώτο τον πρόεδρο Ντόναλντ Τραμπ, προκειμένου να διασωθεί η συνθήκη.

Η απάντηση της Ουάσινγκτον ωστόσο κινείται σε παράλληλο αλλά αυστηρό πλαίσιο. Ο πρόεδρος Τραμπ, που ανέλαβε καθήκοντα τον Ιανουάριο 2025, διαμήνυσε πως οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι έτοιμες να προβούν σε νέα στρατιωτική επέμβαση, αν το Ιράν επιχειρήσει επανέναρξη του εμπλουτισμού σε στρατιωτικό επίπεδο. Ταυτόχρονα, ο ίδιος άφησε ανοιχτό το ενδεχόμενο διπλωματικού διαλόγου, θέτοντας όμως σαφώς ότι οι ΗΠΑ «δεν θα ανεχθούν πυρηνική απειλή στο κατώφλι του Ισραήλ και των αμερικανικών συμφερόντων στην περιοχή».

Το ερώτημα πλέον δεν είναι αν το Ιράν έχει τη δυνατότητα να διατηρήσει το πυρηνικό του πρόγραμμα — αλλά κατά πόσο η διεθνής κοινότητα διαθέτει τους μηχανισμούς να το αποτρέψει. Με την αποκάλυψη της υπόγειας εγκατάστασης στον Αλ-Φάς, τον φόβο αποχώρησης από τη Συνθήκη Μη Διάδοσης και την επιφυλακτική στάση της IAEA, η ισορροπία μεταξύ στρατιωτικής αποτροπής, διπλωματικής διαχείρισης και θεσμικής εποπτείας μοιάζει εύθραυστη όσο ποτέ.