Ιράν: Ειδικοί επιμένουν για κρυφές πυρηνικές εγκαταστάσεις- Πρώτες δορυφορικές εικόνες από τα πλήγματα

Περίπου στις 2:10 τα ξημερώματα της Κυριακής (τοπική ώρα), ένα αμερικανικό βομβαρδιστικό stealth B-2 έριξε τις πρώτες δύο βόμβες διάτρησης τύπου MOP (Massive Ordnance Penetrators) στις «οχυρωμένες» υπόγειες εγκαταστάσεις εμπλουτισμού ουρανίου στο Φορντό, σύμφωνα με τον στρατηγό Νταν Κέιν, πρόεδρο του Μεικτού Επιτελείου Ενόπλων Δυνάμεων των ΗΠΑ. Οι βόμβες MOP, 13,6 τόνων, είναι σχεδιασμένες για την καταστροφή υπόγειων στόχων. Συνολικά επτά βομβαρδιστικά B-2 εξαπέλυσαν 14 τέτοιες βόμβες στο Φορντό και στο Νατάνζ, όπως ανέφεραν Αμερικανοί αξιωματούχοι.

Παράλληλα, ένα αμερικανικό υποβρύχιο εκτόξευσε περισσότερους από 24 πυραύλους Tomahawk εναντίον «κομβικών υποδομών» στο Ισφαχάν, σύμφωνα με τον Κέιν. Οι επιθέσεις αυτές αποτέλεσαν το τελευταίο στάδιο της επιχείρησης και ολοκληρώθηκαν περίπου στις 2:35 τα ξημερώματα.

Ισραηλινός αξιωματούχος που μίλησε στη Washington Post τόνισε πως οι πρώτες εκτιμήσεις «δείχνουν» πως το κέντρο στο Ισφαχάν «εξαϋλώθηκε», ενώ στις εγκαταστάσεις του Φορντό και του Νατάνζ προκλήθηκαν «σοβαρές ζημιές». Ο ίδιος μίλησε υπό καθεστώς ανωνυμίας λόγω της φύσης των πληροφοριών.

Ειδικοί προειδοποιούν πάντως ότι είναι νωρίς για ασφαλή συμπεράσματα, καθώς η αποτελεσματικότητα των πληγμάτων σε υπόγειες εγκαταστάσεις εξαρτάται από το βάθος, τη γεωλογική σύσταση και ενδεχόμενες δευτερογενείς εκρήξεις λόγω εύφλεκτων υλικών.

Ωστόσο, οι δορυφορικές εικόνες προσφέρουν σημαντικά πρώιμα στοιχεία για τα πλήγματα.

ΦΟΡΝΤΟ

Εικόνες που ελήφθησαν το πρωί της Κυριακής δείχνουν έξι εμφανή σημεία εισόδου βομβών κατά μήκος της οροσειράς πάνω από το Φορντό. Η εγκατάσταση, χτισμένη σε βουνό 100 χλμ. νότια της Τεχεράνης, θεωρείτο μέχρι πρότινος άτρωτη, εκτός από περιπτώσεις χρήσης MOP.

Η συγκέντρωση πολλών βομβών γύρω από ένα σημείο πρόσκρουσης είναι συνήθης τακτική για την καταστροφή οχυρωμένων υποδομών, εξηγεί ο Γουές Μπράιαντ, πρώην επικεφαλής αξιολογήσεων κινδύνου στο Πεντάγωνο. Σε τέτοιες επιθέσεις, πολλές βόμβες μπορεί να διεισδύσουν από το ίδιο άνοιγμα.

Σύμφωνα με ειδικούς, οι επιθέσεις στόχευσαν τμήμα 250 μέτρων που στεγάζει φυγοκεντρητές εμπλουτισμού ουρανίου. Η τύχη του εξοπλισμού παραμένει άγνωστη, καθώς βρίσκεται εκατοντάδες μέτρα κάτω από το έδαφος.

Λίγες μέρες πριν την επίθεση, δορυφορικές εικόνες κατέγραφαν «ασυνήθιστη κινητικότητα οχημάτων» στο Φορντό, με 16 φορτηγά κατά μήκος του δρόμου που οδηγούσε στην εγκατάσταση. Την επόμενη μέρα, τα περισσότερα είχαν μετακινηθεί περίπου 800 μέτρα βορειοδυτικά.

Ο ερευνητής Σπένσερ Φαραγκάσο υποθέτει πως ίσως έγινε επιχωμάτωση των σηράγγων για να περιοριστεί πιθανή διαρροή επικίνδυνων υλικών. «Αν έγινε απομάκρυνση εξοπλισμού, θα ολοκληρώθηκε πριν το γέμισμα των σηράγγων», δήλωσε ο Φαραγκάσο, κάνοντας ξεχωριστή μνεία στην πρόκληση που συνιστά ο χειρισμός και η μεταφορά του ουρανίου και των φυγοκεντρητών, στους οποίους χρησιμοποιούνται επικίνδυνα χημικά και μπορούν εύκολα να καταστραφούν. «Θα ήταν ένα μεγάλο και περίπλοκο εγχείρημα», προσθέτει.

Τα σημεία εισόδου των σηράγγων φαίνονται πλέον καλυμμένα με χώμα — είτε από το ωστικό κύμα των επιθέσεων είτε λόγω ιρανικής προετοιμασίας.

ΙΣΦΑΧΑΝ

Περίπου 350 χλμ. νότια της Τεχεράνης, το Κέντρο Πυρηνικής Τεχνολογίας Ισφαχάν —η μεγαλύτερη ερευνητική πυρηνική μονάδα του Ιράν— είχε δεχθεί ισραηλινά πλήγματα νωρίτερα μέσα στον μήνα. Σύμφωνα με τον Διεθνή Οργανισμό Ατομικής Ενέργειας, τουλάχιστον 10 κτίρια υπέστησαν ζημιές, ανάμεσά τους το κεντρικό χημικό εργαστήριο, ένα εργοστάσιο κατασκευής καυσίμων και αποθήκες πυρηνικών υλικών.

Η μονάδα μετέτρεπε ουράνιο σε μορφή που μπορούσε στη συνέχεια να εμπλουτιστεί στο Νατάνζ ή στο Φορντό. Νεότερες δορυφορικές εικόνες δείχνουν καταστροφές και συντρίμμια στο συγκρότημα. Η κύρια μονάδα μετατροπής ουρανίου «υπέστη σοβαρές ζημιές», σύμφωνα με τον Φαραγκάσο, «και τέθηκε εκτός λειτουργίας».

Η IAEA επιβεβαιώνει ότι επλήγησαν και είσοδοι υπόγειου συγκροτήματος σηράγγων, όπου πιστεύεται ότι φυλάσσεται εμπλουτισμένο ουράνιο. Η τύχη των σχεδόν 400 κιλών υψηλά εμπλουτισμένου ουρανίου του Ιράν παραμένει άγνωστη.

Οπως στο Φορντό, έτσι και στο Ισφαχάν είχαν καταγραφεί βαρέα οχήματα κοντά στις εισόδους σηράγγων πριν τις επιθέσεις, οι οποίες επιχωματώθηκαν. Η προετοιμασία αυτή δείχνει ότι το Ιράν είχε ειδοποιηθεί εγκαίρως, σύμφωνα με τον ειδικό Τζέφρι Λιούις.

«Η καταστροφή του Ισφαχάν θα επιβραδύνει το πρόγραμμα, αλλά μέρος του εξοπλισμού έχει πιθανότατα μεταφερθεί», σημείωσε ο αναλυτής Ντέκερ Εβελεθ.

ΝΑΤΑΝΖ

Η Νατάνζ, περίπου 225 χλμ. νότια της Τεχεράνης, αποτελεί την κύρια εγκατάσταση εμπλουτισμού με δύο εργοστάσια: ένα στην επιφάνεια και ένα υπόγειο. Σε ένα τρίτο, νεότερο τμήμα, που βρίσκεται σε μεγάλο βάθος κατασκευάζονται φυγοκεντρητές.

Οι ισραηλινές επιδρομές της 13ης Ιουνίου κατέστρεψαν την ηλεκτροδοτική υποδομή και κτίρια στην επιφάνεια, προκαλώντας σημαντικές ζημιές και σε υπόγειες εγκαταστάσεις, σύμφωνα με την IAEA.

Δορυφορικές εικόνες μετά την αμερικανική επίθεση δείχνουν τουλάχιστον ένα άνοιγμα από διατρητική βόμβα MOP (τύπου GBU-57) πάνω από το υπόγειο εργοστάσιο. Δεν διακρίνονται σημαντικές νέες ζημιές στα κτίρια στην επιφάνεια.

Σύμφωνα με τους Λιούις και Φαραγκάσο, η υπόγεια εγκατάσταση πιθανότατα καταστράφηκε λόγω της ισχύος της βόμβας και του σχετικά μικρού βάθους. Ο ειδικός Τζορτζ Χέρμπερτ εκτιμά ότι η ενέργεια της έκρηξης ήταν αρκετή για να καταστρέψει τον εξοπλισμό, αλλά όχι και για να προκαλέσει κατάρρευση της υποδομής. Ωστόσο, από τις εικόνες δεν προκύπτει ότι το τρίτο εργοστάσιο, για την κατασκευή φυγοκεντρητών, επλήγη κατά την επίθεση της Κυριακής.

Θεωρίες για απομάκρυνση του ουρανίου και για κρυφές εγκαταστάσεις

Αξιωματούχοι και ειδικοί σε θέματα ασφαλείας προειδοποιούν πάντως ότι μπορεί να μην έχουν εξαλειφθεί ή να υπάρχουν άλλες κρυφές πυρηνικές εγκαταστάσεις.

Το αληθινό μέγεθος της ζημιάς θα φανεί μετά από μήνες, όταν γίνουν έρευνες από τη ΔΟΑΕ (Διεθνής Οργανισμός Ατομικής Ενέργειας). Μέχρι τότε, οι οποιεσδήποτε αναφορές δεν θα στηρίζονται σε χειροπιαστά στοιχεία.

Επίσης, η απομάκρυνση του ουρανίου -υλικού που απαιτείται για την κατασκευή πυρηνικής βόμβας- ενισχύει τους ισχυρισμούς για κρυφές πυρηνικές εγκαταστάσεις, οι οποίοι έχουν διατυπωθεί από Ιρανούς, αλλά και ξένους αξιωματούχους.

Ο Μοχαμάντ Εσλάμι, επικεφαλής του ιρανικού Οργανισμού Ατομικής Ενέργειας , υποστήριξε νωρίτερα αυτόν τον μήνα ότι το Ιράν διαθέτει έναν χώρο εμπλουτισμού που βρίσκεται σε «ασφαλή και άτρωτη τοποθεσία». 

Ο Ντέιβιντ Ολμπράιτ, πρόεδρος του Ινστιτούτου Επιστήμης και Διεθνούς Ασφάλειας, είπε στη New York Post ότι μια κρυφή πυρηνική εγκατάσταση θα μπορούσε να είναι μια μυστήρια περιοχή που εντόπισε η ομάδα του το 2022. Τότε, είχε δημοσιεύσει έκθεση με δορυφορικές εικόνες και υποστήριζε ότι το Ιράν κατασκευάζει ένα μυστικό πυρηνικό σταθμό «που δεν θα θέσει σε λειτουργία, παρά αν καταστεί ανάγκη».

Βασιζόμενος σε αναφορές της ΔΟΑΕ για μεταφορά εξοπλισμού πυρηνικών σε απόρρητες τοποθεσίες, η έκθεση υποστήριξε ότι κατασκευάστηκε πυρηνική εγκατάσταση στην επαρχία Marivan που βρίσκεται στα σύνορα με το Ιράκ.

Επίσημα, ο χώρος χρησίμευε ως πεδίο βολής του ιρανικού στρατού, οπότε αναγκαστικά οι οποιεσδήποτε κινήσεις θα γινόντουσαν μυστικά και με ασφάλεια. Επιπλέον, λόγω της γειτνίασης με το Ιράκ που έχει αποκαταστήσει τις σχέσεις με τις ΗΠΑ, κανείς δεν θα περίμενε εκεί μια πυρηνική εγκατάσταση.

«Τα στοιχεία δείχνουν ότι οι εκρήξεις δεν ήταν τυχαίες δοκιμές… Μελετώντας το μοτίβο, φαίνεται ότι το έδαφος που σκάφτηκε από την εκρηκτική ύλη, θα μπορούσε να εξυπηρετεί τη δημιουργία μιας εγκατάστασης», έγραφε η αναφορά που δημοσιεύτηκε το 2022, υποστηρίζοντας πως οι εργασίες ξεκίνησαν το 2006.

Ο Jeffrey Lewis, καθηγητής στο Middlebury Institute of International Studies, δήλωσε ότι το Ιράν μπορεί εύκολα να έχει πολλές υπόγειες πυρηνικές εγκαταστάσεις που είναι μερικώς κατασκευασμένες, αλλά έτοιμες να λειτουργήσουν.

«Πάω στοίχημα ότι έσκαψαν πολλές εγκαταστάσεις και δεν έβαλαν τίποτα σε αυτές. Τις κρατούν άδειες για να μεταφέρουν εκεί το ουράνιο και να φτιάξουν γρήγορα ένα πυρηνικό όπλο χωρίς να τραβήξουν την προσοχή», είπε ο καθηγητής.

Η Emily Harding, διευθύντρια του Intelligence and National Security and Technology Project, είπε ότι «το Ιράν συνεχώς διαφημίζει το πυρηνικό του πρόγραμμα και διατυμπανίζει τον εμπλουτισμό ουρανίου για λόγους εσωτερικής κατανάλωσης. Αυτό δεν σημαίνει όμως, ότι δεν το κάνει και στην πράξη. Η ηγεσία του Ιράν ψάχνει πάντα τρόπους να κρατάει όλα τα ενδεχόμενα ανοιχτά, όσο κι αν αυτό εκνευρίζει τη Δύση που θεωρεί πως έχει εύκολα το πάνω χέρι».