Όλα όσα πρέπει να γνωρίζουμε για τη διάγνωση των στρεπτοκοκκικών λοιμώξεων

Ο Στρεπτόκοκκος ομάδας Α είναι ένα κοινό βακτήριο που, στις περισσότερες περιπτώσεις, προκαλεί ήπιες λοιμώξεις όπως φαρυγγίτιδα ή δερματικές φλεγμονές. Ωστόσο, σε σπάνιες αλλά εξαιρετικά επικίνδυνες περιπτώσεις, μπορεί να εξελιχθεί σε εισβολική νόσο, πλήττοντας ζωτικά όργανα και οδηγώντας σε σοβαρές επιπλοκές, ακόμη και σε θάνατο. 

Ρούλα Σκουρογιάννη

Το 2023, η Ευρώπη θρήνησε αρκετά παιδιά εξαιτίας αυτής της επιθετικής μορφής του βακτηρίου, ενώ και στην Ελλάδα καταγράφηκαν περιπτώσεις που προκάλεσαν ανησυχία στους υγειονομικούς φορείς και κινητοποίησαν τους επιστήμονες. Οι ειδικοί κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου και τονίζουν τη σημασία της έγκαιρης και αξιόπιστης διάγνωσης.

Ο πυογόνος στρεπτόκοκκος της ομάδας Α (Streptococcus pyogenes) αποτελεί κοινή αιτία φαρυγγίτιδας και δερματικών λοιμώξεων, επιβαρύνοντας το 20–30% των περιπτώσεων φαρυγγίτιδας σε παιδιά και το 5–15% σε ενήλικες. Παράλληλα, περίπου 10–15% των παιδιών φέρουν τον μικροοργανισμό ασυμπτωματικά στον λαιμό τους. Σπανιότερα, όμως, το βακτήριο μπορεί να εισχωρήσει βαθιά, προκαλώντας βαριές επιπλοκές όπως διάχυτο τοξικό σοκ, σηψαιμία και νεκρωτική φασίτιδα, με υψηλά ποσοστά θνητότητας .

Τεχνικές διάγνωσης: από το γρήγορο τεστ μέχρι την αργή καλλιέργεια

Ο Πανελλήνιος Ιατρικός Σύλλογος ενημερώνει για δύο βασικές μεθόδους εργαστηριακής διάγνωσης:

1.     Rapid Strep Test

o    Ανιχνεύει αντιγόνα του στρεπτόκοκκου μέσα σε 5–10 λεπτά, με ειδικότητα 95–99% και ευαισθησία 70–94% ανάλογα με την τεχνολογία.

o    Η ταχεία αυτή μέθοδος βοηθά σε άμεση θεραπεία. Σε παιδιά, όμως, ένα αρνητικό αποτέλεσμα πρέπει να επιβεβαιώνεται με καλλιέργεια, λόγω πιθανών ψευδών αρνητικών σε έως και 35% των περιπτώσεων .

2.     Καλλιέργεια φαρυγγικού επιχρίσματος

o    Θεωρείται «gold standard» και παρέχει αποτελέσματα σε 24–48 ώρες, συνοδευόμενα από αντιβιόγραμμα .

o    Είναι απαραίτητη σε παιδιά με αρνητικό rapid test ή ύπαρξη συμπτωμάτων – πυρετός, διογκωμένοι τραχηλικοί αδένες – για την ακριβή διάγνωση και αποφυγή επιπλοκών όπως ρευματικός πυρετός ή γλομερουλονεφρίτιδα .

Ισορροπία μεταξύ ταχύτητας και αξιοπιστίας

Η χρήση του rapid test έχει μειώσει την αλόγιστη χρήση αντιβιοτικών, αλλά ενδέχεται να οδηγήσει σε υποδιάγνωση όταν βασιζόμαστε αποκλειστικά σε αυτό. Από την άλλη πλευρά, η καλλιέργεια, παρά την αξιοπιστία της, καθυστερεί αρκετά .

Οι διεθνείς οδηγίες – όπως αυτές από τον CDC και τον IDSA – προτείνουν:

·         σε ενήλικες με αρνητικό rapid test να θεωρείται ως μη στρεπτοκοκκική η φαρυγγίτιδα,

·         σε παιδιά, να ακολουθείται με καλλιέργεια για ασφάλεια στη διάγνωση .

Επιπτώσεις και επιτήρηση της επιθετικής μορφής

Στις ΗΠΑ, οι επιθετικές λοιμώξεις από στρεπτόκοκκο ομάδας Α αυξάνονται διαδοχικά από το 2014, με 20–27 χιλιάδες ετήσιες περιπτώσεις και μέχρι 2.400 θανάτους, σύμφωνα με το cdc.gov. Το 2023 σημειώθηκε κορύφωση σε επίπεδα 20ετίας , ενώ διεθνή κρούσματα που καταγράφηκαν πρόσφατα στην Ευρώπη κυρίως σε παιδιά υπογραμμίζουν την ανάγκη στενής επιτήρησης .

Η Ελλάδα κινητοποιείται: γνώση, πρακτική και υπευθυνότητα

Στην Ελλάδα, ο ιατρικός κόσμος ενθαρρύνει:

·         στη χρήση του rapid test αποκλειστικά όταν υπάρχουν συμπτώματα,

·         στην επιβεβαίωση της διάγνωσης σε παιδιά με καλλιέργεια,

·         στην προσεκτική χρήση αντιβιοτικών για την αποφυγή της μικροβιακής αντοχής – δεδομένου ότι η πενικιλίνη παραμένει αποτελεσματική, αλλά υπάρχει αυξανόμενη αντοχή σε μακρολίδες και κλίνδαμυκίνη.

Ισορροπία ανάμεσα σε ταχύτητα και εγκυρότητα

Η διάγνωση των στρεπτοκοκκικών λοιμώξεων απαιτεί ευαίσθητη ισορροπία:

·         γρήγορη ανταπόκριση με rapid test για άμεση αντιμετώπιση,

·         εργαστηριακή υποστήριξη με καλλιέργεια για παιδιατρικές περιπτώσεις,

·         επιτήρηση των σοβαρών λοιμώξεων, ιδίως σε περιοχές και εκστρατείες με αυξημένο κίνδυνο.

Έτσι διασφαλίζεται η προστασία της δημόσιας υγείας, ορθολογική χρήση αντιβιοτικών και αποτελεσματική πρόληψη.