Ιράν: Οι “μνηστήρες” στο υποθετικό σενάριο ανατροπής του θεοκρατικού καθεστώτος

Ρεπορτάζ του Guardian στην Τεχεράνη καταγράφει την αγωνία, τον πανικό και την οργή ενός λαού που βλέπει την καθημερινότητά του να διαλύεται, στη σκιά της σύγκρουσης με το Ισραήλ. Την Κυριακή, κάτοικοι της ιρανικής πρωτεύουσας άρχισαν να εγκαταλείπουν την πόλη και να κατευθύνονται προς την ύπαιθρο, καθώς οι ισραηλινές επιθέσεις στην ιρανική πρωτεύουσα εντάθηκαν, με βόμβες να πέφτουν τόσο σε κατοικημένες περιοχές όσο και σε κυβερνητικά κτίρια.

Οι Αρχές δεν έδωσαν επίσημο απολογισμό νεκρών, αλλά τουλάχιστον 138 άνθρωποι έχουν σκοτωθεί και εκατοντάδες έχουν τραυματιστεί από τις επιθέσεις στο Ιράν από την Παρασκευή.

Πέραν της επίσημης αιτιολογίας των επιθέσεων για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν, τα χτυπήματα στην Τεχεράνη δείχνουν και κάτι άλλο: ότι στόχος είναι αποσταθεροποίηση του καθεστώτος της Τεχεράνης.

Η εκπεφρασμένη βούληση Νετανιάχου είναι η ανατροπή του θεοκρατικού καθεστώτος στο Ιράν καλώντας τον λαό να επαναστατήσει. Οι φήμες δε των τελευταίων ωρών ότι θα μπορούσε να δολοφονήσει τον θρησκευτικό ηγέτη Χαμενέι, κάτι που δεν συνέβη, φέρνουν στην επιφάνεια σενάρια για την επόμενη μέρα σε περίπτωση ενός τέτοιου ενδεχόμενου.

Ο πρόεδρος του Δημοτικού Συμβουλίου της Τεχεράνης, Μεχντί Τσεμράν, σχολίασε την ετοιμότητα του εσωτερικού μετώπου και παραδέχτηκε ότι η πρωτεύουσα δεν είναι επαρκώς προετοιμασμένη για αεροπορικές επιθέσεις.

Εκτός από την έλλειψη στέγης, οι κάτοικοι της Τεχεράνης αντιμετωπίζουν επίσης σοβαρές διαταραχές στα ΑΤΜ. Σύμφωνα με το Iran International TV, πολλά ΑΤΜ σε όλη την πρωτεύουσα είναι αποσυνδεδεμένα από το διαδίκτυο, γεγονός που δυσχεραίνει την ανάληψη μετρητών. Μεγάλες ουρές και παράπονα για έλλειψη χρημάτων έχουν αναφερθεί σε διάφορες περιοχές.

Εν τω μεταξύ, την Κυριακή, οι Ισραηλινές Αμυντικές Δυνάμεις (IDF) εξέδωσαν δημόσιο μήνυμα προς τους Ιρανούς πολίτες στα περσικά, καλώντας τους να εγκαταλείψουν αμέσως τυχόν περιοχές κοντά σε εργοστάσια όπλων ή εγκαταστάσεις στρατιωτικής υποστήριξης.

Πολλοί κατευθύνονται βόρεια προς τη θάλασσα, όπου το έδαφος είναι πιο αγροτικό και απομονωμένο. Ωστόσο, οι κάτοικοι δήλωσαν στο CNN ότι οι δρόμοι είναι τόσο φραγμένοι που η μετακίνηση είναι δύσκολη.

H κατάσταση αυτή εντείνει την ανασφάλεια σε μια ήδη διαταραγμένη εθνικοπολιτικά κοινωνία.

Σύμφωνα με την Δρ. Fariba Parsa, Ιρανή ακαδημαϊκό με ειδίκευση στον πολιτικό Ισλάμ, τη δημοκρατία και τα ανθρώπινα δικαιώματα, το Ιράν σήμερα έχει πολλά εσωτερικά ρήγματα. Η Δρ. Fariba Parsa, Ιρανή ακαδημαϊκός με ειδίκευση στον πολιτικό Ισλάμ, τη δημοκρατία και τα ανθρώπινα δικαιώματα

Μια έρευνα του 2022 από την Ομάδα Ανάλυσης και Μέτρησης Στάσεων στο Ιράν GAMAAN διαπίστωσε ότι σχεδόν το 90% των Ιρανών δεν υποστηρίζουν την Ισλαμική Δημοκρατία ως σύστημα διακυβέρνησης. Επιπλέον, το 73% των ερωτηθέντων τάσσεται υπέρ του διαχωρισμού της θρησκείας από την πολιτική, αντιτιθέμενοι άμεσα στα θεοκρατικά θεμέλια του καθεστώτος. Οι εκκλήσεις για κοσμική δημοκρατία και σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων υπερβαίνουν τα ιδεολογικά όρια.

Η αντιπολίτευση προέρχεται από ένα ευρύ φάσμα κοινωνικών ομάδων: ακτιβίστριες για τα δικαιώματα των γυναικών, φοιτητές, εργάτες, εθνοτικές μειονότητες, μοναρχικοί, κοσμικοί ρεπουμπλικάνοι και ακόμη και παραδοσιακές θρησκευτικές ομάδες.

Αξίζει επίσης να σημειωθεί ότι η συμμετοχή στις εκλογές, όσο περιορισμένη και αν είναι, έχει επίσης μειωθεί δραματικά. Στις προεδρικές εκλογές του 2021, η επίσημη συμμετοχή έπεσε στο 48% — το χαμηλότερο ποσοστό από το 1979 — με πολλούς ψηφοφόρους να ρίχνουν άκυρο σε ένδειξη διαμαρτυρίας.

Σύμφωνα με την Δρ. Parsa, ανεξάρτητες έρευνες υποδηλώνουν ότι η πραγματική συμμετοχή μπορεί να ήταν πιο κοντά στο 20%. «Χρόνια αυστηρά ελεγχόμενων εκλογών, στις οποίες μπορούν να υποβληθούν μόνο υποψήφιοι εγκεκριμένοι από το καθεστώς, έχουν καταστήσει την ψήφο άνευ νοήματος για τους περισσότερους πολίτες. Κάθε εκλογικός κύκλος ενισχύει πλέον τον κυνισμό αντί για την ελπίδα. Αυτό που απομένει είναι ένα καθεστώς χωρίς αξιόπιστη δημοκρατική εντολή και μια ηγετική δομή που δεν εμπνέει ούτε εμπιστοσύνη ούτε σεβασμό», λέει, σύμφωνα με το eurasiantimes.com.

Σε αυτό το πλαίσιο, η τελευταία σειρά επιθέσεων, που ακολούθησε την αποδυνάμωση/κατάρρευση των πληρεξουσίων – δορυφόρων του Ιράν, όπως η Χαμάς στη Γάζα και η Χεζμπολάχ στο Λίβανο, που μέχρι τώρα ήταν ο μεγαλύτερος μη κρατικός στρατός στον κόσμο, καθώς και η πτώση του Μπασάρ αλ-Άσαντ στη Συρία, δεν θα μπορούσε να έρθει σε χειρότερη στιγμή για το ιρανικό καθεστώς.

• Τα τελευταία τριάντα χρόνια έχουν εντοπιστεί τρεις κύριες ιρανικές ομάδες που έχουν επιχειρήσει να αλλάξουν το καθεστώς των μουλάδων στην Τεχεράνη.

Η μία είναι η Λαϊκή ομάδα Μουτζαχεντίν, γνωστή και ως Μοτζαχεντίν-ε-Χαλκ -Mojahedin-e-Khalq (MEK) ή Λαϊκή Οργάνωση Μουτζαχεντίν του Ιράν – People’s Mojahedin Organization of Iran (PMOI), η οποία έχει την έδρα της κυρίως στην εξορία. Ξεκίνησε τη δεκαετία του 1960 ως ισλαμιστική-μαρξιστική φοιτητική πολιτοφυλακή, η οποία διαδραμάτισε καθοριστικό ρόλο στην ανατροπή του Σάχη κατά τη διάρκεια της ιρανικής επανάστασης του 1979.

Αντικαπιταλιστές, αντιιμπεριαλιστές και αντιαμερικανοί, οι μαχητές της MEK σκότωσαν δεκάδες αστυνομικούς του Σάχη σε μάχες στους δρόμους κατά τη δεκαετία του 1970. Η ομάδα έβαλε στο στόχαστρο ξενοδοχεία, αεροπορικές εταιρείες και πετρελαϊκές εταιρείες που ανήκαν στις ΗΠΑ και ήταν υπεύθυνη για το θάνατο έξι Αμερικανών στο Ιράν.

Τέτοιες επιθέσεις βοήθησαν να προετοιμαστεί το έδαφος για την επιστροφή του εξόριστου Αγιατολάχ Ρουχόλα Χομεϊνί, ο οποίος όμως γρήγορα αναγνώρισε τη ΜΕΚ ως σοβαρή απειλή για το σχέδιό του να μετατρέψει το Ιράν σε ισλαμική δημοκρατία υπό τον έλεγχο του κλήρου.

Οι καλά οπλισμένοι αντάρτες της μεσαίας τάξης, αν και δημοφιλείς μεταξύ των θρησκευτικών φοιτητών και των διανοουμένων, αποδείχθηκαν ανίκανοι να αντισταθούν στην οργάνωση και τη σκληρότητα του Χομεϊνί.

Ο Χομεϊνί χρησιμοποίησε τις υπηρεσίες ασφαλείας, τα δικαστήρια και τα μέσα ενημέρωσης για να αποκόψει την πολιτική υποστήριξη της MEK και στη συνέχεια να την συντρίψει εντελώς. Αφού αντεπιτέθηκε, σκοτώνοντας περισσότερους από 70 ανώτερους ηγέτες της Ισλαμικής Δημοκρατίας σε τολμηρές βομβιστικές επιθέσεις, ο Χομεϊνί διέταξε βίαιη καταστολή των μελών και των συμπαθούντων της MEK. Οι επιζώντες εγκατέλειψαν τη χώρα.

Για σχεδόν δύο δεκαετίες, υπό την ηγεσία του πικραμένου ηγέτη τους Μασούντ Ρατζάβι, η MEK πραγματοποίησε επιθέσεις εναντίον πολιτικών και στρατιωτικών στόχων πέρα από τα σύνορα του Ιράν και βοήθησε τον Σαντάμ να καταστείλει τους εγχώριους εχθρούς του. Ωστόσο, μετά τη συμμαχία της με τον Σαντάμ, ο οποίος βομβάρδισε αδιακρίτως ιρανικές πόλεις και χρησιμοποίησε συστηματικά χημικά όπλα σε έναν πόλεμο που στοίχισε τη ζωή ενός εκατομμυρίου ανθρώπων, η MEK έχασε σχεδόν όλη την υποστήριξη που είχε διατηρήσει στο Ιράν.

Μετά την αμερικανική εισβολή στο Ιράκ, η MEK ξεκίνησε μια πολυδάπανη εκστρατεία λόμπινγκ για να ανατρέψει τον χαρακτηρισμό της ως τρομοκρατικής οργάνωσης, παρά τις αναφορές που την εμπλέκουν σε δολοφονίες Ιρανών πυρηνικών επιστημόνων το 2012. Το 2009, το Ηνωμένο Βασίλειο αφαίρεσε τη MEK από τον κατάλογο των τρομοκρατικών οργανώσεων. Η κυβέρνηση Ομπάμα αφαίρεσε την οργάνωση από τον αμερικανικό κατάλογο τρομοκρατικών οργανώσεων το 2012 και αργότερα βοήθησε στις διαπραγματεύσεις για τη μετεγκατάστασή της στην Αλβανία. Ωστόσο, στην Αλβανία, η MEK αγωνίζεται να κρατήσει τα μέλη της, τα οποία έχουν αρχίσει να αποστατούν.

Κανένας στρατηγικός αναλυτής δεν πιστεύει ότι η MEK έχει την ικανότητα ή την υποστήριξη εντός του Ιράν για να ανατρέψει την Ισλαμική Δημοκρατία.

• Η δεύτερη ομάδα ήταν το Πράσινο Κίνημα που εμφανίστηκε κατά τη διάρκεια των αμφισβητούμενων προεδρικών εκλογών του 2009, οι οποίες κατέληξαν με την παράνομη επανεκλογή του σκληροπυρηνικού Μαχμούντ Αχμαντινετζάντ.

Το κίνημα, που χαρακτηριζόταν από ειρηνικές διαδηλώσεις και έμφαση στις δημοκρατικές μεταρρυθμίσεις, είχε ως στόχο να αμφισβητήσει το ιρανικό καθεστώς και να υποστηρίξει μεγαλύτερες ελευθερίες και ανθρώπινα δικαιώματα.

Το Πράσινο Κίνημα προχώρησε με γοργούς ρυθμούς με μαζικές διαδηλώσεις και πολιτική ανυπακοή μέχρι τις 14 Φεβρουαρίου 2010, όταν η απόπειρά του να οργανώσει μια συγκέντρωση υποστήριξης των αναδυόμενων αραβικών επαναστάσεων κατεστάλη βίαια.

Οι ηγέτες του συνελήφθηαν, υποβλήθηκαν σε παράνομες δίκες και φυλακίστηκαν. Ωστόσο, ο Μιρ Χοσεΐν Μουσαβί, ο οποίος αναγνωρίστηκε παγκοσμίως ως ο ηγέτης – σύμβολο του κινήματος, παρέμεινε γενναία στη θέση του και, σε μια σειρά δημόσιων δηλώσεων που κορυφώθηκαν με το Manshur-e Jonbesh-e Sabz [το Χάρτη του Πράσινου Κινήματος], ένωσε τον ιρανικό λαό για να γράψει ένα νέο κεφάλαιο στον μακρύ και ταραχώδη αγώνα του για τη δημοκρατία.

Ωστόσο, τέθηκε σε κατ’ οίκον περιορισμό και το κίνημα εξασθένησε με την πάροδο των ετών, με ορισμένους από τους υποστηρικτές του να δηλώνουν ότι είχαν πίστη στα θεσμικά θεμέλια της Ισλαμικής Δημοκρατίας και επιθυμούσαν μόνο δημοκρατικές μεταρρυθμίσεις.

Διευκρίνισαν επίσης ότι δεν υποστηρίζουν το δυτικό μοντέλο δημοκρατίας και δεν θα ανεχθούν ποτέ την παρέμβαση της Δύσης στην εσωτερική πολιτική του Ιράν.

• Τρίτον, υπάρχουν οι μοναρχικοί που εγκατέλειψαν τη χώρα κατά τη διάρκεια της επανάστασης του 1979.

Ένας από αυτούς είναι ο γιος του πρώην Σάχη του Ιράν, Ρεζά Παχλάβι, ο οποίος σήμερα ζει στις Ηνωμένες Πολιτείες και θεωρητικά θα μπορούσε να επιστρέψει στο Ιράν για να διεκδικήσει τον θρόνο του πατέρα του.

Τα μηνύματά του τις τελευταίες μέρες είναι διαρκή.

Μάλιστα, όταν ο Ντόναλντ Τραμπ κέρδισε για πρώτη φορά τις προεδρικές εκλογές το 2016, ο Ρεζά Παχλαβί του ζήτησε να συνεργαστεί με τις κοσμικές και δημοκρατικές δυνάμεις του Ιράν.

Λίγο μετά την επανεκλογή του Τραμπ πέρυσι, ο Παχλαβί έδωσε συνέντευξη στο περιοδικό Newsweek, σκιαγραφώντας το όραμά του για ένα δημοκρατικό Ιράν που θα ευημερούσε χάρη στις σχέσεις του με τη Δύση, θα ζούσε ειρηνικά με το Ισραήλ και θα βρισκόταν σε αρμονία με τους γείτονές του.

Σύμφωνα με τον ίδιο, το σημερινό καθεστώς στην Τεχεράνη είναι μισητό από τουλάχιστον το 80% του πληθυσμού, ο οποίος όχι μόνο θα προτιμούσε τις ελευθερίες δυτικού τύπου, αλλά και κοιτάζει προς χώρες όπως τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και βλέπει την ευημερία που έχει στερηθεί.

Πιστεύει επίσης ότι, μόλις ο λαός εξεγερθεί, υπό τις κατάλληλες συνθήκες, θα ενωθούν μαζί του και βασικά μέλη του καθεστώτος, όχι μόνο ο στρατός, αλλά και, κυρίως, ορισμένα τμήματα του Σώματος των Φρουρών της Ισλαμικής Επανάστασης – ένα είδος πανίσχυρης πραιτοριανής φρουράς με ισχυρή παρουσία στην οικονομία, την οποία χαρακτήρισε διεφθαρμένη.