Οι 9 πυρηνικές βόμβες του Ιράν και η απειλή για κλείσιμο των στενών του Ορμούζ

Για πόλεμο εβδομάδων ή και μηνών που θα προκαλέσει τεράστιο χάος στη Μέση Ανατολή αλλά και στις γεωπολιτικές ισορροπίες και την οικονομία παγκοσμίως, κάνουν λόγο οι αναλυτές σχετικά με την σύρραξη που ξεκίνησε μεταξύ Ιράν και Ισραήλ. Το επιχείρημα του Νετανιάχου είναι η “υπαρξιακή απειλή” που υφίσταται η χώρα του από το προωθημένο πυρηνικό πρόγραμμα της Τεχεράνης και η έκθεση της Διεθνούς Επιτροπής Ατομικής Ενέργειας προστέθηκε σε αυτό. Όπως αναφέρεται σχετικά το Ιράν έχει φτάσει στο 60% το πρόγραμμα εμπλουτισμού ουρανίου και ήδη έχει κατασκευάσει εννέα πυρηνικές βόμβες.

Ο στόχος του Ισραήλ ήταν να χτυπήσει την “ανθρώπινη αλυσίδα”, ήτοι τους ειδικούς του πυρηνικού προγράμματος του Ιράν και την ηγεσία των Φρουρών της Επανάστασης, καθώς οι πυρηνικές εγκαταστάσεις είναι σε υπόγειες, σε μεγάλο βάθος, και εξαιρετικά θωρακισμένες.

Το Ισραήλ, όπως αναφέρεται σε ανάλυση του Catham House, εξαπέλυσε επιθέσεις στις 12–13 Ιουνίου εναντίον σειράς στρατιωτικών και πυρηνικών εγκαταστάσεων του Ιράν, επιχειρώντας να ανακόψει την πρόοδο της Τεχεράνης προς την απόκτηση πυρηνικών όπλων. Στόχοι αποτέλεσαν βάσεις πυραύλων, πυρηνικές εγκαταστάσεις, επιστήμονες και στρατιωτικό προσωπικό – όλα κρίσιμα σημεία ενός ενδεχόμενου πυρηνικού προγράμματος όπλων. Η ιρανική αεράμυνα φάνηκε ανίκανη να αποτρέψει τις επιθέσεις.

Το Ισραήλ απειλεί εδώ και χρόνια με επίθεση στο πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν. Οι τελευταίες επιθέσεις σημειώθηκαν σε μια περίοδο που αναζωπυρώνονται οι διπλωματικές διεργασίες ανάμεσα στις ΗΠΑ και το Ιράν. Προηγήθηκε η ψηφοφορία του Διοικητικού Συμβουλίου της Διεθνούς Υπηρεσίας Ατομικής Ενέργειας (IAEA), που κατέληξε σε ψήφισμα σύμφωνα με το οποίο το Ιράν παραβιάζει τις υποχρεώσεις του για τη μη διάδοση των πυρηνικών. Αυτή την έκθεση επικαλούνται τόσο οι ΗΠΑ, όσο και ευρωπαίοι ηγέτες για να δικαιολογήσουν το χτύπημα του Ισραήλ που ανοίγει τον “χορό του διαβόλου” στη Μέση Ανατολή.

«Τους είχα δώσει διορία 60 ημερών, σήμερα είναι 61», είπε ο Τραμπ, που ήταν ενήμερος για την επίθεση και, όπως φαίνεται, η αντίθεσή του αγνοήθηκε από τον Μπ. Νετανιάχου. Στάρμερ, Μακρόν και ο Ολλανδός Σόουφ τηρούν ίσες αποστάσεις και συστήνουν αποκλιμάκωση, ο Μερτς δικαιολογεί την επίθεση λόγω έκθεσης της ΙΑΕΑ, η Σ. Αραβία καταδίκασε την ισραηλινή επίθεση. Η Κίνα δεν έχει αντιδράσει ενώ ο Πούτιν επικοινώνησε με Νετανιάχου και Πεζεσκιάν «με στόχο την επίλυση της επικίνδυνης κατάστασης για όλη την περιοχή».

Η έκθεση για τα πυρηνικά του Ιράν

Η IAEA εξέφρασε ανησυχία για μη δηλωμένα πυρηνικά υλικά στο Ιράν και για τη δυσκολία παρακολούθησης των δραστηριοτήτων εμπλουτισμού. Σύμφωνα με έκθεση της Υπηρεσίας πριν τη συνεδρίαση, το Ιράν διαθέτει επαρκές εμπλουτισμένο ουράνιο για την κατασκευή εννέα πυρηνικών όπλων. Με την έκθεση και το ψήφισμα, η IAEA ήθελε να αναδείξει τη σοβαρότητα της κατάστασης και να δημιουργήσει περιθώριο για επιστροφή του Ιράν σε πλήρεις επιθεωρήσεις.

Τα στενά του Ορμούζ

Το κρίσιμο τεστ των δυνατοτήτων του Ιράν είναι αν θα επιχειρήσει κι αν θα καταφέρει να κλείσει τα Στενά του Ορμούζ. Η διακοπή της ομαλής τροφοδοσίας με αργό και με φυσικό αέριο είναι η κορυφαία απειλή του Ιράν προς όλο τον κόσμο, μια απειλή για την οποία έχει ετοιμαστεί επιχειρησιακά με πολλούς τρόπους, επί πολύ χρόνο και με πολλές δυνάμεις. Κατά μία ανάλυση, αν δεν μπορέσει να τα κλείσει σημαίνει ότι το ιρανικό καθεστώς είναι σε δύσκολη κατάσταση, ίσως υπό κατάρρευση. Κατά μία άλλη, η Τεχεράνη θα επιχειρήσει να κλείσει τα στενά μόνο ως έσχατη αντίδραση, αν νιώσει ότι απειλείται το καθεστώς της. Τα χτυπήματα κατά στόχων που συνδέονται με το Ισραήλ στις πρωτεύουσες της Δύσης είναι ένας δεύτερος κίνδυνος, σε επόμενη φάση.

Διπλωματικό αδιέξοδο μετά τις επιθέσεις

Πόσο ανησυχητικές είναι οι ισραηλινές επιθέσεις στο Ιράν; Μέχρι πρόσφατα, οι διαπραγματεύσεις μεταξύ ΗΠΑ και Ιράν βρίσκονταν σε εξέλιξη, με νέα συνάντηση διπλωματών προγραμματισμένη για την Κυριακή. Ωστόσο, οι επιθέσεις του Ισραήλ οδήγησαν άμεσα στην ακύρωση των συνομιλιών από την πλευρά του Ιράν, διακόπτοντας προσωρινά κάθε ελπίδα διπλωματικής λύσης.

Οι ΗΠΑ δηλώνουν ότι δεν συμμετείχαν στις επιθέσεις, αλλά η απομάκρυνση των διπλωματών τους από την περιοχή μία ημέρα πριν δείχνει ότι γνώριζαν τις επικείμενες ενέργειες – χωρίς να τις αποτρέψουν. Ο πρώην πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ ισχυρίστηκε τώρα ότι οι ισραηλινές επιθέσεις αποτελούσαν μέρος μιας αμερικανικής στρατηγικής πίεσης προς το Ιράν για αποδοχή συμφωνίας.

Επιπτώσεις των ισραηλινών πληγμάτων

Το Ισραήλ έχει ξεκαθαρίσει εδώ και χρόνια πως δεν μπορεί να αποδεχτεί ένα ιρανικό πυρηνικό πρόγραμμα, το οποίο θεωρεί υπαρξιακή απειλή. Μετά την αποδυνάμωση της ιρανικής αεράμυνας από περσινά πλήγματα και με τη διπλωματία να κινείται αργά, το Τελ Αβίβ φαίνεται να θεώρησε ότι μια προληπτική επίθεση ήταν η καλύτερη επιλογή για να εμποδίσει την απόκτηση ιρανικής βόμβας.

Ωστόσο, αυτή η επίθεση ενδέχεται να έχει το αντίθετο αποτέλεσμα. Στην ιρανική κυβέρνηση ενισχύονται όσοι πιστεύουν ότι η χώρα χρειάζεται πυρηνικά όπλα για να αποτρέψει περαιτέρω ισραηλινές επιθέσεις και να αυξήσει τη διαπραγματευτική της ισχύ στη Μέση Ανατολή. Αν η απειλή από το Ισραήλ θεωρείται αυξανόμενη και η σταθερότητα στην περιοχή μειώνεται, οι σκληροπυρηνικοί έχουν πλέον ισχυρότερο επιχείρημα υπέρ της ταχείας ανάπτυξης πυρηνικού οπλοστασίου.

Το Ιράν, εδώ και χρόνια, διατηρεί μια στάση αναμονής σχετικά με τα πυρηνικά όπλα, καθώς διαφορετικές πολιτικές ομάδες στη χώρα διαφωνούν ως προς τους κινδύνους και τα οφέλη. Μέχρι σήμερα παρέμενε κάτω από το όριο της κατοχής βόμβας, δείχνοντας όμως ότι διαθέτει τη δυνατότητα κατασκευής της. Αυτό το στάδιο ίσως πλέον φτάνει στο τέλος του.

Κίνδυνοι και αβεβαιότητες στην περιοχή

Αν το Ισραήλ συνεχίσει να πλήττει στρατιωτικές και πυρηνικές υποδομές του Ιράν, εκθέτοντας επανειλημμένα τις αδυναμίες της συμβατικής αποτροπής της Τεχεράνης, τότε το Ιράν έχει ισχυρό κίνητρο να κατασκευάσει άμεσα μια στοιχειώδη πυρηνική βόμβα για να αποτρέψει περαιτέρω ζημιές – και να δείξει πως μπορεί να υπερασπιστεί την κυριαρχία του.

Αυτή η στρατηγική δεν είναι χωρίς κινδύνους. Σύμφωνα με τρέχουσες εκτιμήσεις πληροφοριών, το Ιράν διαθέτει υλικά για εννέα πυρηνικές βόμβες – αριθμός ανεπαρκής για ένα σοβαρό στρατηγικό οπλοστάσιο. Το εκτιμώμενο πυρηνικό οπλοστάσιο του Ισραήλ ξεπερνά κατά πολύ αυτό τον αριθμό.

Η ιρανική κυβέρνηση θα αντιμετωπίσει επίσης δύσκολες αποφάσεις σχετικά με τον τρόπο ανακοίνωσης μιας νέας πυρηνικής κατάστασης. Άλλες χώρες όπως η Βόρεια Κορέα χρησιμοποίησαν μία πυρηνική δοκιμή ως σαφές σήμα ότι διαθέτουν τέτοια δυνατότητα. Αν όμως το Ιράν μπορεί να κατασκευάσει μόνο εννέα βόμβες, είναι αβέβαιο αν θα “θυσιάσει” μία για δοκιμή – κάτι που θα εξαρτηθεί από το μέγεθος της απειλής, τον ρυθμό εμπλουτισμού υλικών και την ταχύτητα κατασκευής κεφαλών και βαλλιστικών πυραύλων.