Το λανθασμένο κοινωνικό μήνυμα των Πανελλαδικών… Μιλά στο libre η ψυχολόγος Έλενα Όλγα Χρηστίδη

Στο διδαγμένο κείμενο των Αρχαίων Ελληνικών στις Πανελλήνιες εξετάσεις της Δευτέρας οι υποψήφιοι και οι υποψήφιες κλήθηκαν να απαντήσουν στο Β3 ζήτημα συμπληρώνοντας φράσεις με ουσιαστικά ετυμολογικά συγγενή της μετοχής “φέροντας” ωστε να ολοκληρωθεί σωστά η φράση. Η πέμπτη από τις φράσεις (μέσα σε εισαγωγικά μάλιστα) είναι η εξής:  “Δεν ντρέπεσαι που επαναλαμβάνεις ο,τι σου λέει η γυναίκα σου; Κατάντησες…. της”. Οι μαθητές και οι μαθήτριες έπρεπε να συμπληρώσουν τη φράση με το ουσιαστικό “φερέφωνο”.

Νίκος Γιαννόπουλος

Αλλά τα πρόβλημα, όπως μπορείς κανείς να κατανοήσει, δεν είναι αυτό. Εχει να κάνει με το σεξιστικό υπόβαθρο της φράσης. Κάποιος, άντρας προφανώς, παρουσιάζεται ως “φερέφωνο” γιατί απλά αναπαράγει αυτά που του λέει η σύζυγός του. Μάλιστα εν συνεχεία χρησιμοποιείται το ρήμα “κατάντησες” για να δοθεί ακόμη μεγαλύτερη έμφαση.

Είναι όμως πράγματι σεξιστική φράση; Και αν η απάντηση είναι καταφατική, τι προβλήματα αυτό δημιουργεί και τι είδους μηνύματα στέλνει σε παιδιά 18 χρονών (χιλιάδες μάλιστα σε όλη την Ελλάδα);

“Η φράση αυτή στα θέματα των πανελληνίων εξετάσεων μας υπενθυμίζει τι σημαίνει ο διάχυτος, κανονικοποιημένος σεξισμός, που εκφράζεται με γενικές θέσεις και αντιλήψεις που αναπαράγουν γνώριμα έμφυλα στερεότυπα” τονίζει αρχικά στο Libre η Ελενα Ολγα Χρηστίδη, Ψυχολόγος, Υπ. Δρ. Τμήματος Εκπαίδευσης και Αγωγής Προσχολικής Ηλικίας στο ΕΚΠΑ.

“Εδώ συγκεκριμένα αναπαράγεται η ιδέα ότι μια γυναίκα, αντίθετα με τον ρόλο που ορίζει η έμφυλη θέση της, επιβάλει τις απόψεις της στον άνδρα της που γίνεται φερέφωνό της. Αν τυχόν μάλιστα ο ίδιος συμφωνεί με τη γνώμη της πρέπει επιπλέον και να ντρέπεται -αφού εγκαταλείπει τη θέση του ισχυρού αρσενικού στην οικογένεια που έχει πάντοτε αυτόνομη άποψη για τα πράγματα, και που είναι φυσικά προτιμότερο ο ίδιος να επηρεάζει τους άλλους ως προς την άποψη αυτή και όχι το αντίθετο” συνεχίζει η κα Χρηστίδη.

Γίνεται έτσι φανερό ότι ο διάβολος των διακρίσεων κρύβεται τις περισσότερες στις λεπτομέρειες, σε εκφάνσεις της καθημερινότητάς μας και της ρουτίνας μας. Σημειώνει σχετικά η συνομιλήτριά μας: “Ο σεξισμός ξέρουμε ότι δεν εκφράζεται μόνο μέσα από απόψεις άμεσα υποτιμητικές ή ακραίες. Αντίθετα είναι αυτές οι κανονικοποιημένες εκδοχές του, στις οποίες δεν υπάρχουν πάντα έντονες αντιδράσεις, που συχνά έχουν μεγαλύτερη επίπτωση στη διαμόρφωση απόψεων και αντανακλαστικών, ειδικά παιδιών και νέων ατόμων”.

Μήπως όμως θα μπορούσε να ισχυριστεί κανείς ότι εδώ δεν έχουμε να κάνουμε με σεξιστικό φαινόμενο αφού η φράση δεν ήταν τίποτα άλλο από ένα θέμα εξετάσεων, δεν ειπώθηκε από κάποιον στην πραγματικότητα, ήταν μόνο ένα γραμματικό παράδειγμα για να συμπληρωθεί ένα κενό;

Η Ελενα Ολγα Χρηστίδη διαφωνεί: “Τα σχολικά εγχειρίδια, τα θέματα των εξετάσεων και ο λόγος που εκφράζεται εντός του σχολικού περιβάλλοντος παίζουν κρίσιμο ρόλο προς την καταπολέμηση ή την ενίσχυση των έμφυλων στερεοτύπων και της πατριαρχίας -και για αυτό το να βλέπουμε ένα τέτοιο θέμα σε εξετάσεις το 2025 μας υπενθυμίζει πόσο δρόμο έχουμε να κάνουμε ακόμα”.

Προφανώς, στο περιστατικό της Δευτέρας έλειψε η στοιχειώδης ενσυναίσθηση από όσους/όσες επέλεξαν τη συγκεκριμένη φράση. Η επιτροπή θεμάτων βέβαια αποτελείται συνήθως από ανθρώπους μάλλον συντηρητικούς και σχετικά μεγάλους στην ηλικία χωρίς την απαραίτητη κοινωνική γείωση με τη νέα γενιά.

Ομως οι επιλογές της, ακόμα και σε φαινομενικά “αθώα” παραδείγμα, έχουν τελικά πολύ μεγάλη σημασία γιατί η διαδικασία είναι πανελλήνια και οι όποιες “ανορθογραφίες” έχουν πολύ πιο σημαντικό αντίκτυπο.

Κατά τα άλλα πάντως οι Πανελλήνιες εξετάσεις κυλούν, μέχρι στιγμής, χωρίς άλλα προβλήματα.