Ανάλυση: Διπλωματικό παιχνίδι Σαράα σε διπλό ταμπλό, με “καταλύτη” την Άγκυρα

Σε ένα νέο γεωπολιτικό τοπίο που διαμορφώνεται στη Μέση Ανατολή, η Συρία και το Ισραήλ βρίσκονται σε απευθείας επαφή, με στόχο την αποκλιμάκωση και την αποφυγή περαιτέρω συγκρούσεων στα σύνορα. Η αλλαγή στην ηγεσία της Συρίας και η πρόσφατη συνάντηση του Ντόναλντ Τραμπ με τον Άχμαντ αλ Σαράα στο Ριάντ λειτουργούν ως καταλύτες μιας συντονισμένης αναδιάταξης δυνάμεων, ενώ η Τουρκία διαδραματίζει ενεργό ρόλο ως μεσολαβητής ανάμεσα στη Δαμασκό και τη Μόσχα.

Σπύρος Σιδέρης

Η Ρωσία επιχειρεί να αναδιατάξει την επιρροή της μέσω διπλωματικών ελιγμών και κρίσιμων προσκλήσεων, σε μια περίοδο όπου τα αμερικανικά σήματα αλλάζουν τον συσχετισμό των δυνάμεων στην περιοχή.

Απευθείας επαφές Συρίας–Ισραήλ με φόντο την ασφάλεια

Για πρώτη φορά εδώ και χρόνια, η Συρία και το Ισραήλ διεξάγουν πρόσωπο με πρόσωπο συνομιλίες, όχι για εξομάλυνση σχέσεων, αλλά για ζητήματα ασφάλειας. Των επαφών από συριακής πλευράς ηγείται ο Αχμέντ Νταλάτι, ανώτερος αξιωματούχος ασφαλείας, διορισμένος μετά την ανατροπή του Μπασάρ αλ Άσαντ τον Δεκέμβριο.

Σύμφωνα με αποκαλύψεις του Reuters, οι συναντήσεις πραγματοποιήθηκαν σε συνοριακές περιοχές, περιλαμβανομένων εδαφών που ελέγχει το Ισραήλ στα Υψίπεδα του Γκολάν. Η επιλογή να γίνουν συνομιλίες σε αμφισβητούμενα εδάφη υποδηλώνει μια ελεγχόμενη αλλά τολμηρή διπλωματική δοκιμή.

Οι συζητήσεις επικεντρώνονται στην αποτροπή συγκρούσεων, την αποφυγή παρερμηνειών στα στρατιωτικά μέτωπα και τη σταθεροποίηση της περιοχής της Σουέιντα, με βασικό άξονα την προστασία της μειονότητας των Δρούζων.

Η συνάντηση Τραμπ–Σαράα και η στροφή της Ουάσινγκτον

Το κομβικό σημείο στις εξελίξεις ήταν η συνάντηση Τραμπ–Σαράα στο Ριάντ στις 14 Μαΐου. Εκεί, ο πρόεδρος των ΗΠΑ σηματοδότησε μια ριζική αλλαγή της αμερικανικής πολιτικής απέναντι στη νέα ηγεσία της Συρίας, επιτρέποντας στο Ισραήλ να χαμηλώσει τον τόνο και να επιδιώξει συνομιλίες. Ο Τραμπ χαρακτήρισε τον αλ Σαράα «ανοιχτό στην εξομάλυνση με το Ισραήλ», αν και «θα χρειαστεί χρόνος».

Ο ίδιος ο Σαράα, ωστόσο, διατύπωσε στήριξη στην επιστροφή στη Συμφωνία Κατάπαυσης του 1974, προτείνοντας μια προσέγγιση διπλωματικής σταθερότητας και αποτροπής, χωρίς ωστόσο να προχωρήσει σε αναγνώριση.

Η νέα κυβέρνηση της Συρίας έχει αποστείλει μηνύματα καλής θέλησης, όπως η παράδοση αντικειμένων του Ισραηλινού κατασκόπου Eli Cohen και η σύλληψη στελεχών της Ισλαμικής Τζιχάντ που ενεπλάκησαν στις επιθέσεις της 7ης Οκτωβρίου 2023.

Ο ρόλος της Τουρκίας στη διασύνδεση Δαμασκού–Μόσχας

Μέσα σε αυτό το πλαίσιο αναδιάταξης, η Τουρκία εμφανίζεται ως κομβικός διαμεσολαβητής ανάμεσα στη νέα συριακή κυβέρνηση και τη Ρωσία.

Ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών Χακάν Φιντάν δήλωσε πως η Άγκυρα εργάζεται ενεργά για την προστασία της εδαφικής ενότητας της Συρίας, αλλά και για τη βελτίωση των ρωσοσυριακών σχέσεων, αναλαμβάνοντας πρωτοβουλίες σε όλα τα επίπεδα.

Κατόπιν «γενναιόδωρης πρότασης» του Φιντάν, ο Ρώσος ομόλογός του Σεργκέι Λαβρόφ προσκάλεσε επισήμως τον Σύρο ΥΠΕΞ Ασαάντ αλ Σιμπάνι στη Μόσχα. Η κίνηση αυτή, που ήρθε λίγες μέρες μετά από σοβαρή επίθεση στη ρωσική βάση Hmeimim, έχει έντονο συμβολισμό: η Μόσχα δείχνει πρόθεση να διατηρήσει τη διπλωματική και στρατιωτική της παρουσία, παρά τις δυτικές πιέσεις και τις παρασκηνιακές επαφές της Δαμασκού με τη Δύση.

Η Ρωσία επιδιώκει επαναπροσδιορισμό της επιρροής της

Η Μόσχα παρακολουθεί στενά τις διπλωματικές κινήσεις της νέας συριακής ηγεσίας, ιδίως μετά την επίσκεψη του αλ Σαράα στη Γαλλία και τις συνομιλίες του με τον Τραμπ.

Σύμφωνα με αναλυτές στη Μόσχα, η Ρωσία ανησυχεί ότι αν η Συρία κινηθεί γρήγορα προς δυτική εξομάλυνση, αυτό θα αποδυναμώσει τη θέση της Μόσχας στις διαπραγματεύσεις για τη στρατιωτική της παρουσία.

Ο Λαβρόφ είχε επιτεθεί πρόσφατα στη συριακή κυβέρνηση για αδράνεια απέναντι σε εθνοκαθάρσεις και είχε κατηγορήσει τη Δύση ότι αγνοεί εγκλήματα όταν αυτά εξυπηρετούν τη γεωπολιτική της. Η παράλληλη ρητορική επίθεσης και προσέγγισης δείχνει πως η Ρωσία επιδιώκει να οριοθετήσει επιρροή, να κρατήσει τη Συρία στην σφαίρα επιρροής της και να προλάβει δυτική διείσδυση.

Σταυροδρόμι επιλογών για τη Δαμασκό

Η νέα ηγεσία της Συρίας επιχειρεί να κινηθεί ευέλικτα: να δείξει στο Ισραήλ ότι δεν αποτελεί απειλή, να διατηρήσει τη ρωσική στήριξη, αλλά και να κερδίσει περιφερειακή αναγνώριση. Οι συναντήσεις με μέλη της εβραϊκής κοινότητας και η επιστολή προς το Στέιτ Ντιπάρτμεντ, στην οποία αναφέρεται ρητά ότι «η Συρία δεν επιθυμεί να απειλήσει κανέναν», είναι μέρος αυτής της στρατηγικής.

Το ίδιο ισχύει και για τις προσπάθειες σταθεροποίησης στη Σουέιντα, όπου το Ισραήλ φαίνεται να ασκεί παρασκηνιακή επιρροή στους Δρούζους, ενώ η νέα κυβέρνηση επιχειρεί να απομονώσει ριζοσπαστικά στοιχεία και να δημιουργήσει μια εικόνα προβλεψιμότητας και μετριοπάθειας.

Επιφυλακτικές ελπίδες για ειρήνη – χωρίς εξομάλυνση

Οι τρέχουσες επαφές δεν αποτελούν διαδικασία ειρηνευτικής εξομάλυνσης, αλλά εστιάζουν σε τεχνικά ζητήματα ασφάλειας και διαχείρισης συγκρούσεων. Όμως, όπως επισημαίνουν οι πηγές, οι συνομιλίες μπορεί να ανοίξουν «παράθυρο ευρύτερων πολιτικών συνεννοήσεων». Η αναγνώριση του status quo, με επιστροφή στους όρους της συμφωνίας του 1974, ίσως αποτελέσει τη βάση για πιο δομημένες διαπραγματεύσεις στο μέλλον.

Παρά τα παρασκηνιακά σήματα αισιοδοξίας, παραμένουν κρίσιμα εμπόδια: η παρουσία του Ιράν στη Συρία, οι εσωτερικές έριδες στο συριακό στρατόπεδο και η αστάθεια στα νότια σύνορα με τη Συρία παραμένουν ανοιχτές πληγές. Ωστόσο, η τουρκική μεσολάβηση, η ρωσική κινητικότητα και η αμερικανική στροφή δημιουργούν τις προϋποθέσεις για ένα νέο πολυκεντρικό παίγνιο, στο οποίο η Συρία καλείται να επιλέξει συμμαχίες με βάση τη ρεαλιστική της επιβίωση.

Με τις επαφές να εντείνονται και τις ισορροπίες να αναδιαμορφώνονται, η Συρία βρίσκεται πλέον στο επίκεντρο μιας νέας πολυμερούς διπλωματίας, όπου Τουρκία, Ρωσία, ΗΠΑ και Ισραήλ αναζητούν τρόπους να επανακαθορίσουν τη θέση τους στη μεταπολεμική Μέση Ανατολή.