Η “ξεχασμένη” ανθρωπιστική κρίση στο Σουδάν-Ο σκοτεινός ρόλος στον εμφύλιο του γερμανού πρέσβη Volker Perthes

Η διεθνής προσοχή παραμένει στραμμένη σχεδόν αποκλειστικά στη Γάζα και την Ουκρανία, η σουδανική τραγωδία εξελίσσεται στη σκιά της παγκόσμιας ειδησεογραφίας, με διαστάσεις που την καθιστούν τη μεγαλύτερη ανθρωπιστική κρίση της εποχής μας. Η χούντα του Ομάρ αλ Μπασίρ δημιούργησε δύo αντιμαχόμενες φράξιες οι οποίες τα τελευταία δύο χρόνια έχουν βυθίσει τον λαό του Σουδάν σε ένα αιματηρό εμφύλιο.

Τα στοιχεία είναι συγκλονιστικά: πάνω από 150.000 άνθρωποι έχουν χάσει τη ζωή τους άμεσα από τις συγκρούσεις, ενώ ο αριθμός των εκτοπισμένων ανέρχεται σε περίπου 13 εκατομμύρια – αριθμός ρεκόρ για τα παγκόσμια δεδομένα. Ακόμη πιο ανησυχητικό είναι το γεγονός ότι 44 εκατομμύρια άνθρωποι απειλούνται με σοβαρή πείνα, καθώς οι συγκρούσεις έχουν διαλύσει κάθε έννοια κοινωνικής πρόνοιας, υγειονομικής περίθαλψης και επισιτιστικής ασφάλειας.

Η καθημερινότητα στο Σουδάν είναι ένας συνεχής αγώνας για επιβίωση: τα νοσοκομεία έχουν καταρρεύσει, η πρόσβαση σε φαγητό και νερό είναι εξαιρετικά περιορισμένη, ενώ ο λιμός απειλεί εκατομμύρια ανθρώπους, ιδίως παιδιά. Περίπου 14 εκατομμύρια παιδιά χρειάζονται επειγόντως τρόφιμα, ενώ 19 εκατομμύρια έχουν εγκαταλείψει το σχολείο λόγω της σύρραξης. Παρά το μέγεθος της κρίσης, η διεθνής ανταπόκριση είναι ελάχιστη: μόλις το 5,8% των πόρων που ζητά ο ΟΗΕ για την αντιμετώπισή της έχει συγκεντρωθεί.

Η κρίση αν και συγκρίνεται σε ένταση και έκταση με αυτές της Γάζας και της Ουκρανίας, παραμένει «ξεχασμένη». Η χρήση βιασμών ως όπλο πολέμου, τα χημικά όπλα από τον στρατό, η κατάρρευση των κοινωνικών δομών και η γεωπολιτική εμπλοκή περιφερειακών και διεθνών δυνάμεων συνθέτουν ένα σκηνικό βιβλικής καταστροφής που, ωστόσο, δεν συγκινεί ούτε κινητοποιεί τη διεθνή κοινότητα στον βαθμό που θα αναμενόταν

Η UNICEF προειδοποιεί ότι εκατομμύρια παιδιά βρίσκονται σε άμεσο κίνδυνο λιμοκτονίας, ενώ η πρόσβαση σε καθαρό νερό και βασικές υπηρεσίες υγείας είναι σχεδόν ανύπαρκτη.

Παρά το μέγεθος της καταστροφής, το Σουδάν παραμένει ουσιαστικά αόρατο για τα διεθνή μέσα ενημέρωσης και τις μεγάλες ανθρωπιστικές κινητοποιήσεις. Ενώ η Γάζα και η Ουκρανία βρίσκονται διαρκώς στο επίκεντρο της προσοχής, με συνεχή ροή ενημέρωσης, κινητοποιήσεις αλληλεγγύης και γενναία ανθρωπιστική βοήθεια, το Σουδάν βιώνει μια «σιωπηλή γενοκτονία».

Η επιλεκτική ευαισθητοποίηση της παγκόσμιας κοινής γνώμης δεν είναι νέο φαινόμενο: ο πενταετής πόλεμος στη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό (1998-2003) με έξι εκατομμύρια θύματα, πέρασε σχεδόν απαρατήρητος εκτός Αφρικής, ενώ γεγονότα με πολύ λιγότερα θύματα, όπως το Κοσσυφοπέδιο ή η εισβολή στο Ιράκ, μονοπώλησαν τα διεθνή πρωτοσέλιδα.

Η υποβάθμιση της σουδανικής τραγωδίας σχετίζεται και με τη ρατσιστική ιεράρχηση της παγκόσμιας πληροφόρησης: οι πόλεμοι στους οποίους δεν εμπλέκονται λευκοί στρατιώτες ή μεγάλοι παίκτες του παγκόσμιου Βορρά, λαμβάνουν ελάχιστη προσοχή.

Στο Σουδάν, η σύγκρουση διεξάγεται μεταξύ τοπικών δυνάμεων – του τακτικού στρατού και των «Δυνάμεων Ταχείας Υποστήριξης» (RSF), με σκιώδη υποστήριξη από περιφερειακές δυνάμεις όπως τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και η Ρωσία. Τα Εμιράτα, σε συμμαχία με τη Μόσχα, διαδραματίζουν καθοριστικό ρόλο, όπως έπραξαν και στη Λιβύη με την υποστήριξη του Χαλίφα Χάφταρ. Η απουσία άμεσης δυτικής εμπλοκής εξηγεί, εν μέρει, τη διεθνή αδιαφορία. Η αποσταθεροποίηση απειλεί να επεκταθεί σε γειτονικές χώρες όπως η Αιθιοπία, το Τσαντ και η Αίγυπτος, εντείνοντας τις περιφερειακές εντάσεις.

Παρά την έλλειψη άμεσης στρατιωτικής εμπλοκής, οι δυτικές χώρες φέρουν σημαντική ευθύνη για την εξέλιξη της κρίσης. Ο ειδικός απεσταλμένος του ΟΗΕ, Volker Perthes, αντί να στηρίξει αποφασιστικά τη δημοκρατική μετάβαση μετά την επανάσταση του 2019, επέλεξε μια πολιτική «συμφιλίωσης» με τους πραξικοπηματίες του στρατού το 2021, ενθαρρύνοντάς τους να διατηρήσουν την εξουσία. Αυτή η στάση, σε συνδυασμό με την απουσία ουσιαστικών πιέσεων για επιστροφή στη δημοκρατική νομιμότητα, οδήγησε στη σημερινή αιματηρή σύγκρουση.

Η διεθνής αλληλεγγύη προς τον σουδανικό λαό είναι ανύπαρκτη. Ενώ το κίνημα αλληλεγγύης προς τον παλαιστινιακό λαό στη Γάζα έχει αποκτήσει παγκόσμιες διαστάσεις, το Σουδάν παραμένει στο περιθώριο, θύμα της αδιαφορίας και της μιντιακής σιωπής. Η ανάγκη για ένα μαζικό, παγκόσμιο κίνημα αλληλεγγύης προς τους Σουδανούς είναι πιο επείγουσα από ποτέ.

Η τραγωδία του Σουδάν βρίσκεται σε ένα κρίσιμο σταυροδρόμι: είτε η διεθνής κοινότητα, με πρωταγωνιστικό ρόλο του ΟΗΕ, θα αναλάβει δράση για την επιβολή κατάπαυσης του πυρός, τον αφοπλισμό των εμπόλεμων μερών και την επιστροφή στη δημοκρατική διαδικασία, είτε η χώρα θα οδηγηθεί σε περαιτέρω διχοτόμηση και εδραίωση της στρατιωτικής κυριαρχίας και των γενοκτονικών πρακτικών, ειδικά στο Νταρφούρ.