Άρση μονιμότητας στο Δημόσιο, μύθοι και πραγματικότητες

Η στήλη “δανείζεται” το άρθρο ίσως του πλέον ειδικού σε θέματα που αφορούν την λειτουργία του Δημοσίου, του Παναγιώτη Καρκατσούλη (βραβευθείς προ 10αετίας και ως “ο δημόσιος λειτουργός της χρονιάς”), σχετικά με τη συζήτηση περί άρσης της μονιμότητας στο Δημόσιο, θέμα που έβαλε στη δημόσια συζήτηση ο ίδιος ο πρωθυπουργός, και που θα προκαλέσει αντιπαραθέσεις ενόψει της συνταγματικής αναθεώρησης.

Το άρθρο του κ.Καρκατσούλη δημοσιεύτηκε στην ενημερωτική επιθεώρηση KREPORT:

Μύθος πρώτος: Η μονιμότητα θεσπίστηκε για να «βολεύει»/«τακτοποιεί» τους δημοσίους υπαλλήλους, μεταξύ των οποίων και οι «ημέτεροι» .

Το αληθές: Σκοπός της μονιμότητας που αποτελεί μια από τις θεμελιώδεις αρχές του γραφειοκρατικού μοντέλου οργάνωσης και λειτουργίας των δημοσίων υπηρεσιών, ήταν η παρεμπόδιση των πελατειακών σχέσεων, η ρύθμιση της σταδιοδρομίας των υπαλλήλων με αντικειμενικά κριτήρια και, εν τέλει, η παροχή καλύτερων υπηρεσιών στον πολίτη.

Κατά τη μεταφορά της αρχής της μονιμότητας, παρ’ ημίν, η ratio της διαστράφηκε πλήρως. Η εφαρμογή της επεκτάθηκε σχεδόν σε όλους τους δημοσίους υπαλλήλους ανεξαρτήτως κλάδου/ειδικότητας είτε ευθέως είτε μέσω μεθοδεύσεων στις οποίες μετείχαν αιρετοί, συνδικαλιστές και εργαζόμενοι. Η πιο γνωστή εξ αυτών ήταν η μονιμοποίηση υπαλλήλων μέσω της μετατροπής των συμβάσεων ορισμένου χρόνου σε αορίστου με πρόσχημα την κάλυψη «πάγιων και διαρκών αναγκών».

Μύθος δεύτερος: Μόνο με την άρση της μονιμότητας θα απαλλαγούμε από υπαλλήλους που «δεν κάνουν τίποτα» σε «άχρηστες» υπηρεσίες.

Το αληθές:  Το άρθρο 103 παράγραφος 4 του Συντάγματος ορίζει ρητώς ότι «οι δημόσιοι υπάλληλοι που κατέχουν οργανικές θέσεις είναι μόνιμοι εφόσον αυτές οι θέσεις υπάρχουν».  Έχει υποστηριχθεί από πολλούς ότι οι υπάλληλοι που κατέχουν θέσεις που καταργούνται (πρέπει να) αποχωρούν. Όσον δε αφορά τις «άχρηστες υπηρεσίες» ακόμη και σήμερα υπάρχουν νομικά πρόσωπα που δημιουργούνται για «ειδικό σκοπό» τον οποίο ουδείς παρακολουθεί για να διακριβώσει εάν εξακολουθεί να υφίσταται και να δικαιολογεί τις θέσεις εργασίας.

Μύθος τρίτος: Μόνο με την άρση της μονιμότητας θα απαλλαγούμε από υπαλλήλους που έχουν υποπέσει σε πειθαρχικά αδικήματα.

Το αληθές: Στο ισχύον πειθαρχικό δίκαιο προβλέπεται πλειάδα αδικημάτων τα οποία τιμωρούνται με την ποινή της «οριστικής παύσης». Μεταξύ αυτών συγκαταλέγονται:

• Η άσκηση εργασίας ή έργου με αμοιβή χωρίς προηγούμενη άδεια της υπηρεσίας ή άσκηση έργων ασυμβίβαστων με την ιδιότητα του δημοσίου υπαλλήλου
• Η κατάθεση, χρήση, συμπερίληψη και διατήρηση στον ατομικό υπηρεσιακό φάκελο υπαλλήλου, πλαστού, νοθευμένου ή παραποιημένου πιστοποιητικού ή τίτλου ή βεβαιώσεως
• Οποιασδήποτε πράξη κατά της γενετήσιας ελευθερίας, καθώς και ειδικότερα της προσβολής της γενετήσιας αξιοπρέπειας άλλου προσώπου ή και οποιασδήποτε πράξης οικονομικής εκμετάλλευσης της γενετήσιας ζωής, εντός και εκτός υπηρεσίας
• Η απόκτηση οικονομικού οφέλους ή ανταλλάγματος προς όφελος του ιδίου του υπαλλήλου ή τρίτου προσώπου κατά την άσκηση των καθηκόντων του ή εξ αφορμής αυτών
• Η χαρακτηριστικώς αναξιοπρεπής ή ανάξια για υπάλληλο διαγωγή εντός ή εκτός υπηρεσίας,
• Η παράβαση της υποχρέωσης εχεμύθειας
• Η αδικαιολόγητη αποχή από την εκτέλεση των υπηρεσιακών καθηκόντων πάνω από είκοσι δύο (22) εργάσιμες ημέρες συνεχώς ή πάνω από τριάντα (30) εργάσιμες ημέρες σε διάστημα ενός (1) έτους ή πάνω από πενήντα (50) εργάσιμες ημέρες εντός μίας διετίας.

Η μη εφαρμογή των κειμένων διατάξεων προδήλως δεν παραπέμπει στους δημοσίους υπαλλήλους αλλά στους πολιτικούς προϊσταμένους τους.

Η ατολμία των περισσότερων κυβερνήσεων να εφαρμόσουν τις κείμενες διατάξεις και ταυτόχρονα να ομνύουν και να ξιφουλκούν εναντίον της μονιμότητας δεν είναι παρά ένα ακόμη σύμπτωμα του πραγματικού βασικού προβλήματος της ελληνικής δημόσιας διοίκησης, του πελατειασμού. Γνωρίζουμε, εδώ και τρεις δεκαετίες, από την εποχή της εφαρμογής των μεγάλων οριζόντιων μεταρρυθμίσεων στην  οργάνωση και λειτουργία των δημοσίων υπηρεσιών, ότι ο πελατειασμός αντιμετωπίζεται μόνον με αντιπελατειακές μεταρρυθμίσεις. Τέτοιες είναι η    στοχοθεσία και η επί τη βάσει αυτής αξιολόγηση, ο εσωτερικός έλεγχος, η πολυεπίπεδη διακυβέρνηση, η καλή νομοθέτηση και τα μέτρα βελτίωσης της παραγωγικότητας που μένουν στα χαρτιά.

Εάν όλες αυτές εφαρμόζονταν, τότε οι ανακοινώσεις περί της άρσης της μονιμότητας που παρουσιάζεται ως Σιλωάμ όλων των αμαρτιών του Δημοσίου θα ήταν απλώς περιττές.