Ανάλυση: Το σκηνικό μετά την πρόταση Πούτιν για απευθείας διαπραγματεύσεις με Ουκρανία-Ο ρόλος Τραμπ-Ερντογάν

Η διελκυστίνδα των ειρηνευτικών προτάσεων για την Ουκρανία εισέρχεται σε ένα νέο, ιδιαίτερα κρίσιμο στάδιο, καθώς η πρωτοβουλία του Ρώσου προέδρου Βλαντίμιρ Πούτιν για απευθείας διαπραγματεύσεις στην Κωνσταντινούπολη στις 15 Μαΐου, αποκτά αναπάντεχη δυναμική με την επίσημη στήριξη του Αμερικανού προέδρου Ντόναλντ Τραμπ. Την ίδια στιγμή, η ουκρανική πλευρά με επικεφαλής τον Βολοντίμιρ Ζελένσκι, διατηρεί μια διφορούμενη στάση, υποβάλλοντας αίτημα για 30ήμερη κατάπαυση του πυρός πριν την έναρξη συνομιλιών.

Σπύρος Σιδέρης

Σε αυτή την ιδιαίτερα σύνθετη εξίσωση, η Τουρκία του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν διεκδικεί ρόλο κεντρικού διαμεσολαβητή, επαναφέροντας την Κωνσταντινούπολη ως πλατφόρμα ειρήνης και αναβαθμίζοντας τη γεωπολιτική της θέση. Οι εξελίξεις προοιωνίζονται όχι μόνο μια κρίσιμη διπλωματική αναμέτρηση, αλλά και μια στρατηγική αναδιάταξη των συμμαχιών και των στόχων στο ουκρανικό μέτωπο.

Η πρόταση Πούτιν και η επιλογή Τραμπ

Ο Βλαντίμιρ Πούτιν πρότεινε την επανεκκίνηση των απευθείας διαπραγματεύσεων μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας χωρίς όρους, στις 15 Μαΐου, στην Κωνσταντινούπολη.

Η πρότασή του υποστηρίχθηκε αμέσως από τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, ο οποίος δεσμεύθηκε ότι η Τουρκία θα προσφέρει πλήρη διευκόλυνση στη διοργάνωση και φιλοξενία των συνομιλιών.

Σε μια κίνηση με βαρύ διπλωματικό φορτίο, ο Ντόναλντ Τραμπ τάχθηκε ανοιχτά υπέρ της ρωσικής πρότασης, καλώντας τον Ζελένσκι να αποδεχθεί αμέσως τις συνομιλίες, σημειώνοντας ότι είναι “ο μόνος τρόπος να διαπιστωθεί αν μπορεί να υπάρξει συμφωνία”.

Η στάση Τραμπ, στηρίζοντας ανοιχτά την πρωτοβουλία Πούτιν, συνιστά σαφές άδειασμα τόσο της πρότασης του Ζελένσκι για προκαταρκτική εκεχειρία 30 ημερών, όσο και της ευρωπαϊκής γραμμής που ευνοεί άμεση κατάπαυση του πυρός με πρωτοβουλία Κιέβου.

Οι αντιφάσεις της ουκρανικής πλευράς

Ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι, ανταποκρινόμενος στην πίεση Τραμπ, δήλωσε ότι θα περιμένει τον Πούτιν στην Κωνσταντινούπολη, αλλά μόνο εφόσον υπάρξει άμεση κατάπαυση του πυρός από τις 14 Μαΐου. Ωστόσο, ο ίδιος είναι δεσμευμένος από προεδρικό διάταγμα του 2022, το οποίο απαγορεύει επίσημα κάθε διαπραγμάτευση με τον Πούτιν.

Το γεγονός αυτό δημιουργεί νομικά και πολιτικά ζητήματα, αφού ακόμη και σε περίπτωση προόδου, η Ουκρανία ενδέχεται να μην μπορεί να εφαρμόσει αποτελέσματα συνομιλιών που συνάπτονται με βάση μια τέτοια συνταγματικά απαγορευμένη επαφή.

Η Ουκρανική Προεδρία έχει υποστηρίξει ότι το διάταγμα επιδέχεται ερμηνεία, επιτρέποντας συνομιλίες με εξουσιοδοτημένους εκπροσώπους. Ωστόσο, καμία τέτοια εξαίρεση δεν υπάρχει στο επίσημο κείμενο, και πιθανή άρση του θα σηματοδοτήσει πολιτική μετατόπιση, αλλά και παραδοχή ήττας στην αφήγηση περί απόλυτης απομόνωσης του Πούτιν.

Η τουρκική σκακιέρα και η ενεργή μεσολάβηση

Ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν αναδεικνύεται σε ρυθμιστή της επόμενης φάσης της κρίσης. Μετά την ενεργό του μεσολάβηση το 2022, όπου οι διαπραγματεύσεις Ρωσίας–Ουκρανίας στην Κωνσταντινούπολη είχαν οδηγήσει σε μια προσωρινή αποκλιμάκωση, η νέα πρωτοβουλία επανεπιβεβαιώνει την τουρκική φιλοδοξία να καταστεί μόνιμος διαμεσολαβητής σε διεθνείς συγκρούσεις.

Η επιλογή της Τουρκίας από το Κρεμλίνο, αλλά και η αποδοχή από την Ουάσιγκτον (μέσω Τραμπ), ενισχύει την περιφερειακή βαρύτητα της Άγκυρας, ενώ περιορίζει τον ρόλο της Ευρώπης ως ειρηνευτικού παράγοντα.

Παιχνίδι τακτικής ή βήμα προς λύση;

Το ποια πλευρά επιθυμεί πραγματικά την ειρήνη, παραμένει ανοικτό ερώτημα. Σύμφωνα με διπλωματικούς παρατηρητές, αν και τόσο το Κίεβο όσο και η Μόσχα ισχυρίζονται ότι είναι “υπέρ της ειρήνης”, στην πράξη υιοθετούν στάσεις που προκαλούν τον αντίπαλο να απορρίψει την πρόταση, ώστε να επωμιστεί το πολιτικό κόστος.

Το τελεσίγραφο Ζελένσκι για 30ήμερη εκεχειρία απορρίφθηκε από τη Ρωσία ως προσχηματικό, ενώ η πρόταση Πούτιν για συνομιλίες χωρίς εκεχειρία απορρίφθηκε από την Ουκρανία ως επικοινωνιακή παγίδα.

Το μόνο βέβαιο είναι ότι η εβδομάδα που ξεκινά είναι κρίσιμη: είτε θα επιβεβαιωθεί το τέλμα, είτε θα καταγραφεί μια απρόσμενη διπλωματική πρόοδος, με πρωταγωνιστές τον Πούτιν, τον Τραμπ και τον Ερντογάν.

Η σύγκρουση στην Ουκρανία εισέρχεται σε νέα φάση, όπου η διπλωματία επιστρέφει στο προσκήνιο, αλλά υπό ασύμμετρους και πολιτικά ρευστούς όρους. Η στήριξη Τραμπ στην πρόταση Πούτιν, η ενεργοποίηση της Τουρκίας, και η αμφιταλαντευόμενη στάση της Ουκρανίας, συνθέτουν ένα περίπλοκο σκηνικό, στο οποίο η κατάπαυση του πυρός ίσως να είναι λιγότερο πιθανή από όσο φαινόταν. Το αν αυτή η νέα διπλωματική φάση οδηγήσει σε βιώσιμη ειρήνη ή απλώς σε παράταση της αιματοχυσίας με άλλοθι τις διαπραγματεύσεις, μένει να αποδειχθεί.