Συμφωνία της Γάζας: Το 2026 γίνεται ο νέος “ορίζοντας” – Παράταση χρόνου ή προαναγγελία εκτροχιασμού;

Η ώρα για το πέρασμα στη δεύτερη φάση της κατάπαυσης του πυρός στη Γάζα κυλά βασανιστικά αργά. Η «Συμφωνία της Γάζας», που παρουσιάστηκε ως ο οδικός χάρτης για την επόμενη μέρα του πολέμου, δείχνει ήδη να υστερεί σε σχέση με το αρχικό χρονοδιάγραμμα: η συγκρότηση του «Συμβουλίου Ειρήνης», η ανάπτυξη της διεθνούς «Δύναμης Σταθερότητας», η δημιουργία Επιτροπής Διαχείρισης του Τομέα και η σταδιακή ισραηλινή αποχώριση από τη Γάζα μετατίθενται – επισήμως πλέον – για το 2026. Μερικές εβδομάδες πριν αλλάξει το ημερολόγιο, η αίσθηση είναι πως η συμφωνία γλιστρά σε μια επικίνδυνη «γκρίζα ζώνη»: τυπικά βρίσκεται σε ισχύ, πρακτικά όμως παραμένει ανολοκλήρωτη, εκτεθειμένη σε ισραηλινές παρελκυστικές τακτικές, αμερικανικούς υπολογισμούς και έναν πυκνό ιστό περιφερειακών παρεμβάσεων.

Σπύρος Σιδέρης

Κι ενώ ο Ντόναλντ Τραμπ μιλά για επικείμενη ανακοίνωση του «Συμβουλίου Ειρήνης» και της «Δύναμης Σταθερότητας» στις αρχές του νέου έτους, η πραγματικότητα στο πεδίο και στα διπλωματικά παρασκήνια δείχνει κάτι πολύ πιο εύθραυστο: μια συμφωνία που ισορροπεί ανάμεσα στην ευκαιρία για νέες συνεννοήσεις και στον κίνδυνο ενός παρατεταμένου βαλτώματος.

Η αμερικανική απόφαση να μεταφέρει την πλήρη υλοποίηση των βασικών όρων στο 2026 αντιμετωπίζεται από αναλυτές τόσο ως παράθυρο χρόνου όσο και ως καμπανάκι κινδύνου. Από τη μία πλευρά δίνει στους μεσολαβητές περιθώριο να καταλήξουν σε πιο στέρεες διευθετήσεις. Από την άλλη, όσο η εφαρμογή των δεσμεύσεων απομακρύνεται, τόσο ισχυροποιείται το ενδεχόμενο να μετατραπεί η αναβολή σε προθάλαμο κατάρρευσης της συμφωνίας – ειδικά αν η Ουάσιγκτον δεν ασκήσει πραγματική πίεση στο Ισραήλ.

Το «Συμβούλιο Ειρήνης» που μένει στον αέρα

Στις πρόσφατες δηλώσεις του, ο Ντόναλντ Τραμπ διαβεβαίωσε ότι το «Συμβούλιο Ειρήνης στη Γάζα» θα ανακοινωθεί στις αρχές του επόμενου έτους, αφήνοντας να εννοηθεί πως «ηγέτες σημαντικών κρατών» θέλουν να συμμετάσχουν. Το συμβούλιο αυτό αποτελεί κεντρικό πυλώνα του σχεδίου των 20 σημείων για τη Γάζα που έχει εγκριθεί από το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ. Η αποστολή του: να διαχειρίζεται για δύο χρόνια τις υποθέσεις του τομέα, μέσα από μια παλαιστινιακή τεχνοκρατική επιτροπή, με στήριξη διεθνούς δύναμης και παλαιστινιακής αστυνομίας εκπαιδευμένης από την Αίγυπτο και την Ιορδανία, ενώ παράλληλα θα εποπτεύει τον αφοπλισμό της Χαμάς και άλλων οργανώσεων.

Στα χαρτιά, το πλαίσιο μοιάζει φιλόδοξο. Στην πράξη, η μεταφορά της εφαρμογής του στο 2026 δείχνει ότι βρισκόμαστε ακόμη μακριά από ένα ουσιαστικό πολιτικό σχήμα διακυβέρνησης στη Γάζα. Γνώστες του φακέλου επισημαίνουν ότι η ρητορική Τραμπ «προδίδει ένα τυπικό αλλά υπαρκτό αδιέξοδο: όλοι αγοράζουν χρόνο, μεταθέτουν υποχρεώσεις, περιμένουν την κίνηση του άλλου», ενώ την ίδια στιγμή το Ισραήλ επιχειρεί να διευρύνει τον έλεγχό του στο έδαφος, υπονομεύοντας στην πράξη τη μετάβαση στη δεύτερη φάση της συμφωνίας.

Η «Δύναμη Σταθερότητας» και το νέο όριο στις επιχειρήσεις

Παρόμοια εικόνα επικρατεί και γύρω από τη σχεδιαζόμενη «Διεθνή Δύναμη Σταθερότητας». Σύμφωνα με ισραηλινές πηγές, η Ουάσιγκτον είχε θέσει ως στόχο την έναρξη της ανάπτυξής της στα μέσα Ιανουαρίου και την ολοκλήρωση της διαδικασίας αφοπλισμού μέχρι τα τέλη Απριλίου. Πλέον, ακόμη και μέσα στο ίδιο το Ισραήλ, σχολιάζεται ότι αυτά τα χρονοδιαγράμματα είναι περισσότερο «ευσεβείς πόθοι» παρά ρεαλιστικά ορόσημα.

Την ίδια στιγμή, ο πρωθυπουργός Μπενιαμίν Νετανιάχου μιλά για «προσέγγιση της δεύτερης φάσης» του σχεδίου, ενώ ο αρχηγός του Γενικού Επιτελείου Έγιαλ Ζαμίρ περιγράφει μια νέα «κίτρινη γραμμή» μέσα στη Γάζα ως ντε φάκτο νέα συνοριακή γραμμή. Με άλλα λόγια, την ώρα που η διεθνής ρητορική κάνει λόγο για σταθεροποίηση και πολιτική μετάβαση, το στρατιωτικό και εδαφικό αποτύπωμα δείχνει προς μια παγίωση τετελεσμένων.

Σύμφωνα με παλαιστίνιους και διεθνείς αναλυτές, η στάση της Ουάσιγκτον μοιάζει περισσότερο με διαχείριση χρόνου παρά με αποφασιστική προσπάθεια για νέες συνεννοήσεις. «Δεν μιλάμε πια για λίγες εβδομάδες∙ μιλάμε για μήνες, ίσως και περισσότερο, με κρίσιμα κεφάλαια ανοιχτά: τη Δύναμη Σταθερότητας, την Επιτροπή Διαχείρισης της Γάζας, τον ίδιο τον χάρτη της ασφάλειας και διοίκησης στον τομέα», σημειώνουν, υπογραμμίζοντας ότι ο βασικός παράγοντας ακινησίας παραμένει το Ισραήλ, με τις ΗΠΑ να περιορίζονται σε μια σιωπηρή ανοχή.

Το αγκάθι της ανοικοδόμησης

Μέσα σε αυτό το περιβάλλον στασιμότητας, το ζήτημα της ανασυγκρότησης της Γάζας – ένας από τους πιο ευαίσθητους άξονες της συμφωνίας – παραμένει επίσης σε αναμονή. Η αναβολή της διεθνούς διάσκεψης για την ανοικοδόμηση στα τέλη Νοεμβρίου άφησε ακόμη ένα κενό. Η αιγυπτιακή διπλωματία κάνει λόγο για συνεχείς διαβουλεύσεις με τις ΗΠΑ και ευρωπαϊκούς εταίρους, με στόχο μια κοινή προεδρία του συνεδρίου και γρήγορο ορισμό ημερομηνίας, ωστόσο προς το παρόν οι εξαγγελίες δεν μεταφράζονται σε χειροπιαστό χρονοδιάγραμμα.

Ειδικοί εκτιμούν ότι η ανοικοδόμηση κινδυνεύει να γίνει ένα ακόμη πεδίο ισραηλινής παρεμπόδισης, με στόχο να νομιμοποιηθεί στην πράξη μια διαιρεμένη Γάζα και να μετατραπεί η συμφωνία σε εργαλείο γεωπολιτικού κατακερματισμού. Όσο η ανασυγκρότηση μετατίθεται, τόσο η συμφωνία διολισθαίνει σε ένα πλέγμα αναβολών χωρίς ορίζοντα.

Οι μεσολαβητές, οι προειδοποιήσεις και το χαρτί Τραμπ – Νετανιάχου

Στο άλλο στρατόπεδο, οι μεσολαβητές προσπαθούν να δείξουν ότι η συμφωνία παραμένει ζωντανή, διατυπώνοντας παράλληλα ξεκάθαρες προειδοποιήσεις. Ο πρόεδρος της Αιγύπτου Άμπντελ Φατάχ αλ-Σίσι και ο βασιλιάς του Μπαχρέιν Χάμαντ μπιν Ίσα αλ-Χαλίφα υπογράμμισαν σε πρόσφατη τηλεφωνική επικοινωνία την ανάγκη για πλήρη εφαρμογή της κατάπαυσης του πυρός και άμεση, ανεμπόδιστη ροή ανθρωπιστικής βοήθειας, αλλά και για έναρξη της ανασυγκρότησης χωρίς άλλες καθυστερήσεις.

Παράλληλα, το Κάιρο φιλοξένησε συνάντηση μεσολαβητών και εγγυητών, με τη συμμετοχή ανώτερων υπηρεσιακών παραγόντων από Αίγυπτο, Κατάρ και Τουρκία, με στόχο να περιοριστούν τα κενά εφαρμογής και να διασωθεί όσο γίνεται η σταθερότητα της κατάπαυσης. Κι όμως, ακόμη και από το Κατάρ, ο τόνος δεν είναι καθησυχαστικός: γίνεται λόγος για το ότι «δεν μπορούμε να μιλάμε για πραγματική κατάπαυση του πυρός» όσο οι ισραηλινές δυνάμεις παραμένουν μέσα στη Γάζα και συνεχίζονται οι παραβιάσεις, προειδοποίηση πως αυτό μπορεί να οδηγήσει σε νέα κλιμάκωση.

Όλα τα βλέμματα στρέφονται τώρα στην προγραμματισμένη συνάντηση Τραμπ – Νετανιάχου στην Ουάσιγκτον στα τέλη Δεκεμβρίου, την οποία διπλωματικοί κύκλοι περιγράφουν ως «οριακό τεστ» για το μέλλον της συμφωνίας: από εκεί μπορεί να προκύψει είτε μια επανεκκίνηση των διαδικασιών – ακόμη και με πρόταση παράτασης του χρονοδιαγράμματος αφοπλισμού της Χαμάς – είτε ένα νέο κύμα κωλυσιεργίας που θα νομιμοποιήσει την ισραηλινή στρατηγική τεμαχισμού και ελέγχου του τομέα.

Σύμφωνα με διεθνείς παρατηρητές, το ραντεβού αυτό θα δείξει αν οι όροι της «Συμφωνίας της Γάζας» θα μπουν σε τροχιά επιτάχυνσης ή αν η υλοποίησή τους θα συνεχίσει να σέρνεται, προς όφελος ενός σχεδίου μόνιμης ισραηλινής διείσδυσης και de facto διαίρεσης του παλαιστινιακού εδάφους.