Γιατί το ιρανικό πυρηνικό πυρηνικό πρόγραμμα επανέρχεται ξαφνικά στο προσκήνιο- Σχέδια επίθεσης και διπλωματικά αδιέξοδα

Η σκιά μιας νέας μεγάλης κρίσης απλώνεται πάνω από τη Μέση Ανατολή, καθώς το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν επανέρχεται με ένταση στο προσκήνιο των διεθνών εξελίξεων. Το Ισραήλ εμφανίζεται αποφασισμένο να αξιοποιήσει τη συγκυρία, καταθέτοντας έναν εκτενή φάκελο πληροφοριών στον πρόεδρο των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, με στόχο να τον πείσει να προχωρήσει σε πιο επιθετικές ενέργειες κατά της Τεχεράνης, ακόμη και σε ένα νέο στρατιωτικό πλήγμα. Την ίδια ώρα, το Ιράν δηλώνει πρόθυμο να επιστρέψει στη διπλωματία, επιμένοντας ότι δεν επιδιώκει την απόκτηση πυρηνικού όπλου, ενώ διεθνείς οργανισμοί και αναλυτές προειδοποιούν ότι ο χρόνος και τα περιθώρια ελιγμών στενεύουν επικίνδυνα.

Σπύρος Σιδέρης

Σύμφωνα με ισραηλινά δημοσιεύματα, η κυβέρνηση του Μπενιαμίν Νετανιάχου προετοιμάζει έναν ολοκληρωμένο φάκελο που θα παρουσιαστεί στον Τραμπ κατά την επικείμενη συνάντησή τους στις Ηνωμένες Πολιτείες. Στόχος του Ισραήλ είναι να αποδείξει ότι το Ιράν έχει επανεκκινήσει κρίσιμες πτυχές του πυρηνικού του προγράμματος, παρά τις καταστροφές που υπέστη σε προηγούμενες επιθέσεις, και ότι συνεχίζει με αμείωτο ρυθμό την ανάπτυξη βαλλιστικών πυραύλων, καθώς και τη δράση των Φρουρών της Επανάστασης εντός και εκτός συνόρων. Για το Τελ Αβίβ, το ζήτημα δεν είναι απλώς πυρηνικό, αλλά βαθιά υπαρξιακό, καθώς θεωρεί ότι η Τεχεράνη στηρίζει και χρηματοδοτεί δίκτυα που απειλούν άμεσα την ισραηλινή ασφάλεια.

Ισραηλινοί αξιωματούχοι εκτιμούν ότι μόνο μια ριζική λύση, ακόμη και η ανατροπή του ιρανικού καθεστώτος, θα μπορούσε να οδηγήσει σε μόνιμη σταθερότητα στην περιοχή. Στο πλαίσιο αυτό, εξετάζονται παράλληλα στρατιωτικές και οικονομικές επιλογές, αλλά και η ενίσχυση της εσωτερικής αντιπολίτευσης στο Ιράν, την ώρα που η χώρα αντιμετωπίζει σοβαρά προβλήματα λόγω του πληθωρισμού, της κοινωνικής δυσαρέσκειας και των δυτικών κυρώσεων.

• Οι ανησυχίες αυτές ενισχύθηκαν από πληροφορίες που μετέδωσαν αμερικανικά μέσα, σύμφωνα με τις οποίες ο Νετανιάχου σκοπεύει να παρουσιάσει στον Τραμπ συγκεκριμένα σενάρια νέων πληγμάτων κατά ιρανικών στόχων. Στο επίκεντρο βρίσκεται η πιθανότητα επαναλειτουργίας εγκαταστάσεων εμπλουτισμού ουρανίου που είχαν δεχθεί επιθέσεις στο πρόσφατο παρελθόν, καθώς και η ανασυγκρότηση υποδομών που σχετίζονται με το πυρηνικό και πυραυλικό πρόγραμμα της χώρας. Για το Ισραήλ, η εικόνα είναι ξεκάθαρη: κάθε καθυστέρηση επιτρέπει στην Τεχεράνη να πλησιάζει επικίνδυνα στο κατώφλι της πυρηνικής ικανότητας.

Ωστόσο, η στάση της Ουάσιγκτον δεν εμφανίζεται απολύτως ευθυγραμμισμένη με την ισραηλινή επιμονή. Παρά τη σκληρή ρητορική, υπάρχουν ενδείξεις ότι ο Τραμπ παραμένει διστακτικός απέναντι σε ένα νέο πολεμικό άνοιγμα, ιδίως σε μια περίοδο που οι σχέσεις ΗΠΑ–Ισραήλ δοκιμάζονται από τις διαφωνίες γύρω από την εκεχειρία στη Γάζα. Πρώην Ισραηλινοί αξιωματούχοι εκτιμούν ότι η έλλειψη πλήρους πολιτικής σύμπνοιας μπορεί να περιορίσει τον ενθουσιασμό της αμερικανικής πλευράς για άμεση στρατιωτική δράση.

Την ίδια στιγμή, η Τεχεράνη επιχειρεί να στείλει μήνυμα αποκλιμάκωσης. Ο υπουργός Εξωτερικών Αμπάς Αραγκτσί παραδέχθηκε ότι οι αμερικανικές επιθέσεις του Ιουνίου προκάλεσαν σοβαρές ζημιές σε πυρηνικές εγκαταστάσεις, τόνισε όμως ότι η τεχνογνωσία του Ιράν παραμένει άθικτη. Παράλληλα, αποκάλυψε ότι είχε προηγηθεί άμεση επικοινωνία με τον ειδικό απεσταλμένο των ΗΠΑ, Στιβ Γουίτκοφ, στο πλαίσιο προσπαθειών επανέναρξης των συνομιλιών για το πυρηνικό ζήτημα.

• Από αμερικανικής πλευράς, ο υπουργός Εξωτερικών Μάρκο Ρούμπιο επανέλαβε ότι η βασική ανησυχία της Ουάσιγκτον αφορά την πιθανότητα το Ιράν να αποκτήσει πυρηνικό όπλο, ξεκαθαρίζοντας όμως ότι αυτό δεν είναι το μόνο πρόβλημα. Η στήριξη της Τεχεράνης σε οργανώσεις που χαρακτηρίζονται τρομοκρατικές, καθώς και η εσωτερική καταστολή, παραμένουν –κατά την αμερικανική άποψη– κρίσιμα ζητήματα.

Το Ιράν, από την πλευρά του, απορρίπτει κατηγορηματικά τις κατηγορίες περί επιδίωξης πυρηνικού όπλου. Ο πρόεδρος Μασούντ Πεζεσκιάν έχει επαναλάβει ότι η χώρα του επιδιώκει αποκλειστικά ειρηνική χρήση της πυρηνικής ενέργειας, δηλώνοντας ανοιχτός σε κάθε μορφή διεθνούς επαλήθευσης από τον Διεθνή Οργανισμό Ατομικής Ενέργειας. Την ίδια ώρα, όμως, χαρακτηρίζει «απαράδεκτες» τις πιέσεις για εγκατάλειψη του βαλλιστικού προγράμματος, ιδίως μετά τις ισραηλινές επιθέσεις του καλοκαιριού.

• Οι εκθέσεις του ΔΟΑΕ επιβεβαιώνουν ότι ο εμπλουτισμός ουρανίου στο Ιράν έχει ξεπεράσει το 65%, πλησιάζοντας τεχνικά επίπεδα που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για στρατιωτικούς σκοπούς. Αν και ο Οργανισμός δεν κατηγορεί ευθέως την Τεχεράνη για κατασκευή όπλου, επιμένει στην ανάγκη επιστροφής των επιθεωρητών, μετά τη διακοπή της συνεργασίας από ιρανικής πλευράς.

Με τις διαπραγματεύσεις για την αναβίωση της πυρηνικής συμφωνίας να έχουν παγώσει μετά πέντε γύρους συνομιλιών και τη στρατιωτική επιλογή να επανέρχεται απειλητικά, το ιρανικό πυρηνικό ζήτημα μετατρέπεται εκ νέου σε παγκόσμιο πονοκέφαλο. Το ερώτημα δεν είναι πλέον αν θα υπάρξει ένταση, αλλά αν αυτή θα διοχετευθεί προς μια δύσκολη διπλωματική λύση ή προς μια νέα, απρόβλεπτη σύγκρουση με συνέπειες που θα ξεπερνούν κατά πολύ τα σύνορα της περιοχής.