Δημήτρης Φραγκιόγλου στο libre: Η πολιτική ορθότητα έχει επιβάλλει άγραφους περιορισμούς στους συγγραφείς της κωμωδίας
Ο Δημήτρης Φραγκιόγλου είναι ένας ηθοποιός που το κοινό έχει ταυτίσει έντονα με την κωμωδία, χωρίς όμως αυτό να περιορίζει το εύρος και το βάθος της καλλιτεχνικής του διαδρομής. Με σταθερή παρουσία στο θέατρο και αξιοσημείωτη πορεία στην τηλεόραση, έχει καταφέρει να συνδυάσει το λαϊκό χιούμορ με την ουσιαστική υποκριτική, υπηρετώντας ρόλους που ισορροπούν ανάμεσα στο γέλιο και την ανθρώπινη αλήθεια. Η κωμωδία, για τον ίδιο, δεν είναι απλώς ένα είδος αλλά ένας τρόπος να μιλά για τα σοβαρά μέσα από το φαινομενικά ανάλαφρο.
Στη συνέντευξη που ακολουθεί, ο Δημήτρης Φραγκιόγλου μιλά για τη μακρόχρονη σχέση του με το θέατρο, τη δύναμη της κωμωδίας σε μια εποχή αυξημένων ευαισθησιών, αλλά και για την τηλεοπτική του εμπειρία, που τον έφερε σε επαφή με ένα ευρύτερο κοινό.
Με λόγο άμεσο και ειλικρινή, μοιράζεται σκέψεις για την τέχνη, την εποχή μας και τη συνεχή ανάγκη του ηθοποιού να παραμένει αληθινός πάνω και κάτω από τη σκηνή.
Συνέντευξη
-Τι είναι αυτό που σας κρατάει στο θέατρο τόσα χρόνια; Ποια στιγμή της πορείας σας θεωρείτε καθοριστική;
Πολλές φορές έχω αναρωτηθεί, κυρίως στις δύσκολες στιγμές, γιατί δεν τα παρατάω και να ασχοληθώ με κάτι άλλο. Αλλά πριν προλάβω να ολοκληρώσω την ερώτηση, έρχεται η απάντηση που είναι: «Μην προσπαθείς να κοροϊδέψεις τον εαυτό σου. Ξέρεις ότι δεν μπορείς χωρίς το θέατρο».
Το θέατρο έχει αντέξει εδώ και αιώνες και θα αντέξει όσο θα καταφέρνει να επικοινωνεί ειλικρινά με τον θεατή
Αγάπησα και αγαπώ το θέατρο άνευ όρων. Η αγάπη μου για το θέατρο ήταν και παραμένει για εμένα μια περιπέτεια το ίδιο γοητευτική και ανιδιοτελής. Τα πρώτα 5χρόνια σε αυτή τη δουλειά είχαν απίστευτα σκαμπανεβάσματα. Αποδοχή, επιτυχίες αλλά και ματαιώσεις. Τα έβγαλα όμως πέρα. Από εκεί και μετά ήξερα ότι με κάποιο τρόπο ήμουν προορισμένος για να μείνω σε αυτό τον χώρο.
– Πιστεύετε ότι το θέατρο εξακολουθεί να έχει την ίδια δύναμη στο κοινό μέσα σε έναν τόσο ψηφιακό κόσμο;
Το θέατρο τα τελευταία 30 χρόνια έχει καταφέρει να ενσωματώσει τις μεγάλες αλλαγές, τεχνολογικές και μη, χωρίς το ίδιο να χάσει εκείνη την δύναμη που το κάνει μοναδικό. Σίγουρα έχει αλλάξει μορφή και έχει ανανεωθεί.
Ωστόσο συνεχίζει να καταγράφει με την ίδια επιτυχία τους σύγχρονους κοινωνικούς προβληματισμούς, προβάλλοντας ανάγλυφα το νέο «παγκοσμιοποιημένο ή μη παγκοσμιοποιημένο» τοπίο.
Οι συγγραφείς συνεχίζουν να εμβαθύνουν στις ανθρώπινες σχέσεις και συμπεριφορές. Το θέατρο έχει αντέξει εδώ και αιώνες και θα αντέξει όσο θα καταφέρνει να επικοινωνεί ειλικρινά με τον θεατή. Το θέατρο έχει την δύναμη να απεγκλωβίσει το σημερινό θεατή από την εικονική πραγματικότητά του ψηφιακού κόσμου και να επικοινωνήσει ειλικρινά μαζί του σε ένα διαφορετικό επίπεδο.
-Στην εποχή της πολιτικής ορθότητας, αισθάνεστε ότι περιορίζεται η ελευθερία της κωμωδίας;
Η πολιτική ορθότητα έχει επιβάλλει με τον τρόπο της άγραφους περιορισμούς στους συγγραφείς της κωμωδίας. Με αυτή την έννοια η κωμωδία διανύει μια δύσκολη περίοδο. Οι συγγραφείς έχουν αναγκαστεί να αυτολογοκρίνονται και έτσι χάνουμε εκείνο το «κάτι» που κάνει την κωμωδία μοναδικά απολαυστική. Η κωμωδία δυσκολεύεται να εκφραστεί άμεσα με τον τρόπο που μέχρι τώρα γνώριζε.
Όλα τα έργα που έχω παίξει κλασσικά ή σύγχρονα, σημαντικά ή λιγότερο σημαντικά, με έχουν επηρεάσει και με επηρεάζουν ακόμη. Υπάρχουν μέσα μου, τα κουβαλάω
Πρέπει λοιπόν να εφεύρει νέα τερτίπια για να ξεφύγει από την μέγγενη της πολιτικής ορθότητας και της αυτολογοκρισίας. Πιστεύω ωστόσο ότι τόσο η κωμωδία και πολύ περισσότερο η σάτιρα ήταν και θα είναι πάντα τα άτακτα παιδιά του θεάτρου. Δεν μπορείς να τα τιθασεύσεις και να τα βάλεις σε καλούπια. Αν προσπαθήσεις να το κάνεις είναι σαν να τα καταργείς σαν είδος, σαν να τα σκοτώνεις.
-Υπάρχουν κωμικοί ή έργα που σας έχουν επηρεάσει περισσότερο;
Λατρεύω τον Peter Sellers. Μου αρέσουν πολύ ο Zero Mostel και ο Roberto Benigni. Από Έλληνες μου αρέσουν ο Βουτσάς, ο Λογοθετίδης, ο Παπαγιαννόπουλος και ο Ηλιόπουλος. Κατά καιρούς επιχειρώ να μελετήσω πως παίζουν αυτοί οι ηθοποιοί αλλά κάθε φορά στο τέλος την πατάω. Μετά από λίγο το παίξιμό τους με συνεπαίρνει και γίνομαι ένας αθώος θεατής. Έχω ξεχάσει το λόγο που ξεκίνησα να βλέπω την ταινία.
Δυστυχώς, ο πολιτισμός στην χώρα μας αντιμετωπίζεται από την πολιτεία με προχειρότητες και λύσεις της στιγμής όποτε προκύπτει κάποιο θέμα – πρόβλημα
Αυτό επιβεβαιώνει το πόσο σπουδαίοι είναι. Όλα τα έργα που έχω παίξει κλασσικά ή σύγχρονα, σημαντικά ή λιγότερο σημαντικά, με έχουν επηρεάσει και με επηρεάζουν ακόμη. Υπάρχουν μέσα μου, τα κουβαλάω. Με τον τρόπο τους είναι εκεί και θα είναι πάντα εκεί και θα συνεχίζουν να με επηρεάζουν… κι ας μην το υποψιάζομαι κάποιες φορές.
– Τι θα θέλατε να αλλάξει στην ελληνική πολιτιστική πραγματικότητα;
Ο ελληνικός πολιτισμός όσα χρόνια βρίσκομαι στον χώρο ήταν και παραμένει ιδιωτική υπόθεση. Με μικρές εξαιρέσεις φωτισμένων ανθρώπων όπως ήταν η Μελίνα. Θα ήθελα η ελληνική πολιτεία να δει το θέμα του πολιτισμού με περισσότερη σοβαρότητα. Και να βοηθήσει με ένα μακροπρόθεσμο σχέδιο να αναπτυχθεί και να εξαχθεί. Ένα σχέδιο που θα έχει οφέλη τόσο πολιτιστικά όσο και οικονομικά.
Ο Καζάν μιλάει για την αγωνία του ανθρώπου που ψάχνει να βρει ένα νόημα στην διαδρομή της ζωής του, για την ελπίδα που δεν σβήνει, αλλά και για τη ματαιότητα της ίδιας της αναμονής
Δυστυχώς, ο πολιτισμός στην χώρα μας αντιμετωπίζεται από την πολιτεία με προχειρότητες και λύσεις της στιγμής όποτε προκύπτει κάποιο θέμα – πρόβλημα. Τα τελευταία μάλιστα χρόνια η πολιτεία έχει έμμεσα αναθέσει τον ρόλο της στα ιδρύματα. Ευτυχώς τα ιδρύματα κάνουν καλή δουλειά.
-Πώς προέκυψε η συμμετοχή σας στο “Killing Godot”; Τι ήταν αυτό στο έργο του Νίκολας Καζάν που σας τράβηξε άμεσα;
Από το τέλος της προηγούμενης χρονιάς ήξερα ότι θα συνεχίσω την συνεργασία μου με το θέατρο ΤΟΠΟΣ ΑΛΛΟΥ και τον Νίκο Καμτσή. Ο Νίκος, μου είχε μιλήσει για μια παράσταση που θα βασιζόταν στα μυθιστορήματα του Μπέκετ. Τον Απρίλιο έφτασε στα χέρια του το καινούργιο έργο του Καζάν, το Killing Godot. Το διάβασε, ενθουσιάστηκε, και αποφάσισε να το ανεβάσει χωρίς δεύτερη σκέψη. Το έργο μου αρέσει γιατί ενώ είναι πολύ λιτό καταφέρνει συγχρόνως να είναι και πολύ μεστό.
Ζούμε σε ένα κόσμο που λείπουν όλο και περισσότερο οι εγγυήσεις, ή έστω η πιθανότητα, που θα δώσουν ένα κάποιο νόημα στη ζωή μας
Ο Καζάν μιλάει για την αγωνία του ανθρώπου που ψάχνει να βρει ένα νόημα στην διαδρομή της ζωής του, για την ελπίδα που δεν σβήνει, αλλά και για τη ματαιότητα της ίδιας της αναμονής. Και όλα αυτά απλά και άμεσα. Διαχειρίζεται δύσκολα θέματα με πολύ χιούμορ. Δεν είναι εύκολο να μιλήσεις- γράψεις για τόσο μεγάλα θέματα απλά.
-Πόσο πιστεύετε ότι το θέατρο — και ειδικά έργα σαν το “Killing Godot” — μπορούν να σχολιάσουν την κατάσταση ενός κόσμου που μοιάζει να βρίσκεται διαρκώς σε αναμονή και αβεβαιότητα;
Ζούμε σε ένα κόσμο που λείπουν όλο και περισσότερο οι εγγυήσεις, ή έστω η πιθανότητα, που θα δώσουν ένα κάποιο νόημα στη ζωή μας. Το έργο αφορά την αντιμετώπιση ενός κόσμου στον οποίο απουσιάζει παντελώς κάθε είδους εγγύηση. Ενός κόσμου που μοιάζει να βρίσκεται, να ζει σε μια διαρκή αναμονή και αβεβαιότητα.
Ζει «περιμένοντας» ένα καλύτερο αύριο που δεν είναι βέβαιο ότι θα έρθει. Και η προσδοκία για ένα καλύτερο αύριο, για μια καλύτερη ζωή, ήταν και θα είναι το καθημερινό καύσιμο του ανθρώπου εδώ και αιώνες.
Ο Λάσλο Κρασναχορκάι, που φέτος τιμήθηκε με το Νόμπελ Λογοτεχνίας, σε μια πρόσφατη διάλεξη του είπε κάτι που μου άρεσε πολύ όταν το διάβασα… «ήθελα να μοιραστώ μαζί σας κάποιες σκέψεις γύρω από την ελπίδα, αλλά καθώς τα αποθέματα ελπίδας μου έχουν οριστικά στερέψει, θα σας μιλήσω για τους αγγέλους».
– Η συγγραφή είναι κάτι που σας απασχολεί ή σας προκαλεί; Υπάρχει κάποιο κείμενο ή είδος που θα θέλατε κάποια στιγμή να γράψετε;
Η συγγραφή είναι για μένα μια μεγάλη πρόκληση. Αλλά απαιτεί ιδιαίτερη αφοσίωση και έτσι ποτέ δεν αποφάσισα να ασχοληθώ με αυτήν συστηματικά. Με τη συγγραφή θα έλεγα ότι έχω ασχοληθεί ερασιτεχνικά. Έγραψα κάποιες φορές αλλά αυτό προέκυπτε επειδή δεν έβρισκα κάποιο έτοιμο κείμενο που να εκφράζει αυτά που θέλω να πω εκείνη τη συγκεκριμένη στιγμή. Εδώ και χρόνια κρατάω σημειώσεις συστηματικά. Έχω πολλά τετράδια γεμάτα με σκόρπιες λέξεις, εκφράσεις, περιστατικά, πιθανούς τίτλους… Σημειώσεις που ίσως κάποια μέρα πάρουν τον δρόμο τους.
– Έχετε συνεργαστεί με τη Δήμητρα Παπαδοπούλου στην εμβληματική εποχή των “Απαράδεκτων”, μια σειρά που σημάδεψε την ελληνική κωμωδία. Τι θυμάστε πιο έντονα από εκείνη τη συνεργασία και από εκείνη την ομάδα; Νιώθετε ότι λείπουν σήμερα τέτοιες δημιουργικές χημείες;
Με την Δήμητρα είχαμε συνεργαστεί πολύ πριν από τους Απαράδεκτους σε μια ραδιοφωνική του Β! Προγράμματος που λεγόταν «Πάμε Γυρεύοντας». Ήμουν παραγωγός της εκπομπής και επειδή τα κείμενα της εκπομπής δεν μου άρεσαν, για την ακρίβεια ήταν αδιάφορα, πρότεινα στην Δήμητρα να γράψει. Είχαμε γνωριστεί σε κάποια κοινή παρέα και το χιούμορ της μου άρεσε. Να σημειώσω ότι μέχρι τότε η Δήμητρα δεν είχε γράψει. Η εκπομπή «Πάμε Γυρεύοντας» λοιπόν ήταν το σημείο εκκίνησης της επαγγελματικής μας συνεργασίας.
Η τηλεόραση σήμερα γίνεται πολύ πιο σωστά, εννοώ ότι τηρούνται όλοι οι κανόνες για το πως να στήσεις σωστά ένα σενάριο. Αλλά, λείπει η δημιουργική τρέλα
Οι Απαράδεκτοι ήρθαν μετά από κάποια χρόνια και αφού είχαμε στο μεταξύ χαθεί. Οι ανάγκες μιας σειράς είναι πολύ απαιτητικές και έτσι με σκέφθηκε. Γι’ αυτό και δεν ήμουν στην σειρά από την αρχή. Μπήκα από το 11ο επεισόδιο. Με δυο λόγια η χημεία μας ήταν ήδη δοκιμασμένη όταν βρεθήκαμε ξανά με την Δήμητρα. Τους ηθοποιούς της σειράς τους γνώριζα, αλλά εγώ δεν είχα κάποια άμεση επαφή μαζί τους.
Κοιτάξτε, η τηλεόραση σήμερα γίνεται πολύ πιο σωστά, εννοώ ότι τηρούνται όλοι οι κανόνες για το πως να στήσεις σωστά ένα σενάριο. Αλλά, λείπει η δημιουργική τρέλα. Κι αυτή η τρέλα, η «ανορθογραφία», που κάνει μια σειρά μοναδική, προκύπτει μόνο όταν οι άνθρωποι που συνεργάζονται έχουν κοινούς κώδικες.
– Υπάρχει κάποια συμβουλή που θα δίνατε στον νεότερο εαυτό σας;
Θα του έλεγα να είναι πιο προσεκτικός στους ανθρώπους που εμπιστεύεται.
– Ποιο είναι το όνειρο που δεν έχετε πραγματοποιήσει ακόμη;
Υπάρχουν κάποια έργα που θέλω να παίξω και να σκηνοθετήσω. Ωστόσο, δεν μου αρέσει να κάνω όνειρα. Αυτό δεν σημαίνει ότι αφήνω τα πράγματα στην τύχη. Δεν πιστεύω στην τύχη παρόλο ότι μου έχει φερθεί γενναιόδωρα. Όταν νιώθω ότι κάτι το θέλω πολύ, τότε το σχεδιάζω βήμα-βήμα, και παλεύω για να το καταφέρω. Σχεδιάζω όλες τις κινήσεις που θα με φέρουν πιο κοντά στο στόχο μου – όνειρό μου, και δεν τα παρατάω εύκολα. Στο βαθμό φυσικά που αυτό περνάει από το χέρι μου. Παλιότερα μάλιστα θα έλεγα ότι κάποιες φορές γινόμουν εμμονικός με τους στόχους μου. Τώρα έχω χαλαρώσει…