Ο άξονας των “στοχοποιημένων”: Μόσχα και Τεχεράνη χτίζουν παιχνίδι μακριά από τη Δύση

Μακριά από τα φώτα της Δύσης, σε αίθουσες με βαριά χαλιά και προσεκτικά ζυγισμένες λέξεις, διαμορφώνεται ένα παράλληλο σύστημα διεθνών συσχετισμών που αμφισβητεί ευθέως τη δυτική μονοκρατορία. Η πρόσφατη επίσκεψη του Ιρανού υπουργού Εξωτερικών Αμπάς Αραγκτσί στη Μόσχα και οι συνομιλίες του με τον Ρώσο ομόλογό του Σεργκέι Λαβρόφ δεν ήταν απλώς μια ακόμη διπλωματική συνάντηση. Ήταν ένα μήνυμα. Ένα σήμα προς την Ουάσιγκτον, τις Βρυξέλλες και τις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες ότι χώρες στοχοποιημένες από τη Δύση –η Ρωσία, το Ιράν, η Κίνα– δεν περιμένουν πλέον παθητικά τις εξελίξεις, αλλά οικοδομούν ενεργά ένα εναλλακτικό πλέγμα ισχύος, συνεργασιών και αμοιβαίων εγγυήσεων.

Σπύρος Σιδέρης

Η Μόσχα και η Τεχεράνη εμφανίζονται σήμερα πιο κοντά από ποτέ, όχι ως τυπικοί σύμμαχοι, αλλά ως εταίροι που μοιράζονται κοινές πιέσεις, κοινές απειλές και –κυρίως– κοινή δυσπιστία απέναντι στο δυτικό σύστημα κυρώσεων και επιβολής. Ο Σεργκέι Λαβρόφ, με τη γνωστή ψυχρή του ακρίβεια, ξεκαθάρισε ότι η Ρωσία δεν «επιβάλλει» ρόλο διαμεσολαβητή στο ιρανικό πυρηνικό ζήτημα, αλλά είναι έτοιμη να βοηθήσει εφόσον της ζητηθεί. Παράλληλα, υπερασπίστηκε το δικαίωμα του Ιράν στην ειρηνική χρήση της πυρηνικής ενέργειας και στον εμπλουτισμό ουρανίου, καταγγέλλοντας ανοιχτά τις εξωτερικές πιέσεις.

• Από την πλευρά του, ο Αμπάς Αραγκτσί μίλησε χωρίς περιστροφές για μια «νέα, επιταχυνόμενη φάση» στις ρωσοϊρανικές σχέσεις. Η υπογραφή τριετούς οδικού χάρτη στρατηγικής συνεργασίας και η ενεργοποίηση της Συνθήκης Ολοκληρωμένης Στρατηγικής Εταιρικής Σχέσης, που τέθηκε επισήμως σε ισχύ στις 2 Οκτωβρίου 2025, προσδίδουν θεσμικό βάθος σε μια σχέση που μέχρι πρότινος κινούνταν περισσότερο στο πεδίο της συγκυρίας.

Οι συνομιλίες δεν περιορίστηκαν στο πυρηνικό πρόγραμμα. Αντιθέτως, άγγιξαν όλα τα καυτά μέτωπα: από το Παλαιστινιακό και τη Μέση Ανατολή, έως τη Συρία, τον Νότιο Καύκασο, την περιοχή της Κασπίας Θάλασσας, το Αφγανιστάν και φυσικά τον πόλεμο στην Ουκρανία. Ιδιαίτερη βαρύτητα δόθηκε και στα οικονομικά και ενεργειακά έργα υποδομής, όπως ο Διεθνής Διάδρομος Μεταφορών Βορρά–Νότου και το σιδηροδρομικό έργο Ραστ–Αστάρα, σε μια περίοδο όπου το διμερές εμπόριο έχει ήδη αυξηθεί κατά 10% μέσα στο 2025.

Στο παρασκήνιο, ωστόσο, πλανάται η σκιά της αποτυχημένης –προς το παρόν– προσπάθειας αποκλιμάκωσης με τη Δύση. Η Ρωσία είχε αναδειχθεί σε βασικό διαμεσολαβητή μεταξύ Ιράν και Ηνωμένων Πολιτειών, μετά το πράσινο φως του Βλαντίμιρ Πούτιν τον Μάρτιο, κατόπιν αιτήματος του Ντόναλντ Τραμπ. Πέντε γύροι έμμεσων διαπραγματεύσεων, με διαμεσολάβηση του Ομάν, διεξήχθησαν σε Μουσκάτ και Ρώμη, προτού οι ισραηλινές αεροπορικές επιδρομές της 13ης Ιουνίου ανατρέψουν βίαια το σκηνικό.

• Η επίθεση του Ισραήλ, με νεκρούς ανώτατους Ιρανούς στρατιωτικούς και επιστήμονες, λειτούργησε ως καταλύτης. Για την Τεχεράνη, κατέστη σαφές ότι οι δυτικές εγγυήσεις είναι εύθραυστες και οι ευρωπαϊκές πρωτοβουλίες συχνά ανίσχυρες. Για τη Μόσχα, επιβεβαιώθηκε ότι η Δύση επιμένει σε μια πολιτική μονομέρειας και πίεσης, ακόμη και με κίνδυνο ευρύτερης αποσταθεροποίησης.

Σε αυτό το περιβάλλον, η ρωσοϊρανική σύγκλιση αποκτά βαθύτερη γεωπολιτική σημασία. Δεν πρόκειται –όπως επισημαίνουν Ρώσοι αναλυτές– για πλήρη στρατιωτική συμμαχία τύπου ΝΑΤΟ. Απουσιάζει ρητά η ρήτρα συλλογικής άμυνας, στοιχείο που αποκαλύπτει τη ρωσική επιθυμία να διατηρήσει ισορροπίες με το Ισραήλ και άλλους περιφερειακούς δρώντες. Ωστόσο, η συνεργασία επεκτείνεται σε στρατιωτικό-τεχνικό επίπεδο, σε ανταλλαγή πληροφοριών, ακόμη και σε κοινές ασκήσεις, δημιουργώντας ένα πλέγμα αποτροπής και αμοιβαίας εξάρτησης.

• Το παζλ συμπληρώνεται από την τριμερή προσέγγιση Ιράν–Κίνας–Σαουδικής Αραβίας, που πριν από λίγους μέρες αιφνιδίασε τη διεθνή κοινότητα. Η μεσολάβηση του Πεκίνου και η αποκατάσταση σχέσεων Τεχεράνης–Ριάντ ανέδειξαν ότι η Κίνα διεκδικεί πλέον ρόλο ρυθμιστή στη Μέση Ανατολή, την ώρα που οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Ευρώπη εμφανίζονται εγκλωβισμένες στις εσωτερικές τους αντιφάσεις.

Και ενώ αυτά τα νέα κέντρα ισχύος συντονίζονται αθόρυβα, η Ευρώπη αναζητά εναγωνίως πόρους για να συνεχίσει τη στήριξη της Ουκρανίας, παλεύοντας με δημοσιονομικούς περιορισμούς, πολιτική κόπωση και κοινωνικές αντιδράσεις. Το χάσμα ανάμεσα στη δυτική ρητορική και την πραγματική δυνατότητα επιβολής πολιτικής μοιάζει να διευρύνεται.

Σε αυτό το ρευστό και επικίνδυνα πολυπολικό τοπίο, η συνάντηση Λαβρόφ–Αραγκτσί δεν ήταν απλώς διπλωματική τυπικότητα. Ήταν μια υπενθύμιση ότι ο κόσμος αλλάζει κατεύθυνση – και ότι οι αποφάσεις που λαμβάνονται μακριά από τη Δύση ίσως καθορίσουν τις ισορροπίες της επόμενης δεκαετίας.