Social Media: Η Αυστραλία τόλμησε- Ποια κράτη έχουν το σθένος να ακολουθήσουν το παράδειγμα;

Πριν από λίγες ημέρες η Αυστραλία πρωτοπόρησε απαγορεύοντας τη χρήση των social media σε παιδιά κάτω των 16 ετών. Μάλιστα η νομοθεσία που υιοθέτησε η χώρα των καγκουρό είναι η πιο αυστηρή που έχει θεσπιστεί παγκοσμίως σε χώρα της Δύσης δείγμα της βούλησης της αυστραλιανής κυβέρνησης να αντιμετωπίσει την κατάσταση.

Νίκος Γιαννόπουλος

Η απαγόρευση είναι πλήρης και αφορά όλους τους υφιστάμενους λογαριασμούς σε όλες τις γνωστές πλατφόρμες (Facebook, Instagram, TikTok, X, YouTube, Snapchat κ.ά).

Η κυβέρνηση της Αυστραλίας όμως δεν είναι η μοναδική που κινήθηκε προς αυτήν την κατέυθυνση. Μία σειρά από χώρες στην Ευρώπη έχουν διατυπώσει παρόμοιους προβληματισμούς και βρίσκονται κοντά ή και πολύ κοντά στο να λάβουν συγκεκριμένα μέτρα.

• Το σχέδιο της Δανίας, όπως έχει γίνει γνωστό μέχρι στιγμής, περιλαμβάνει απαγόρευση για τις ηλικίες κάτω των 15 ετών. Όμως έχει αστερίσκους καθώς προβλέπει χρήση για παιδιά 13 και 14 ετών όταν υπάρχει (και εκφράζεται ρητώς) η γονική άδεια.
• Η Νορβηγία κινείται ακριβώς στην ίδια κατεύθυνση χωρίς όμως να δίνει τη δυνατότητα χρήσης με γονικά άδεια.
• Στη Γαλλία πρόσφατα σχετική επιτροπή που κλήθηκε να μελετήσει το φαινόμενο κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η χρήση των social media από τους εφήβους είναι ιδιαίτερα επισφαλής. Απαιτείται έτσι γονική συναίνεση για να ανοίξει ένα παιδί κάτω των 15 ετών λογοριασμό ενώ έχουν καθιερωθεί  συστήματα επαλήθευσης ηλικίας αλλάι και η δυνατότητα των γονέων να ζητούν αναστολή λογαριασμών.
• Στις ΗΠΑ τέλος, όπου η κάθε πολιτεία έχει το δικαίωμα ξεχωριστής νομοθέτησης, σε ανάλογες κινήσεις έχει προβεί η Φλόριντα. Οι πλατφόρμες υποχρεούνται να κλείνουν λογαριασμούς παιδιών που είναι μικρότερα των 14 ετών ενώ για τις ηλικίες 14-15 ετών απαιτείται γονική συναίνεση.

Γιατί όμως μία σειρά από κράτη λαμβάνουν τέτοιους είδους μέτρα; Ποιο είναι ακριβώς το πρόβλημα που έχουν να αντιμετωπίσουν;

Κυβερνήσεις και ειδικοί επικαλούνται αυξημένες ενδείξεις (από επιστημονικές μελέτες) ότι οι πλατφόρμες έχουν εθιστικά χαρακτηριστικά και συνδέονται με άγχος, κατάθλιψη, διαταραχές εικόνας σώματος και προβλήματα ύπνου στους εφήβους.

Τονίζεται επίσης ότι ο σχεδιασμός των πλατφορμών (infinite scroll, ειδοποιήσεις, “likes”) λειτουργεί εθιστικά σε έναν εγκέφαλο που δεν έχει ολοκληρώσει την ανάπτυξη μηχανισμών αυτορρύθμισης όπως είναι ο εγκέφαλος των εφήβων.

Παράλληλα, υπάρχει ανησυχία για πρόσβαση ανηλίκων σε πορνογραφία, λόγο μίσους, βία, πώληση ναρκωτικών/όπλων και διαδικτυακή παρενόχληση (bullying, grooming).

Την ίδια ώρα, ορισμένες νομοθεσίες κρατών (π.χ. Γαλλία) συνδέονται με το δικαίωμα των παιδιών στην προστασία των δεδομένων και της εικόνας τους και την ανάγκη αυστηρότερης επαλήθευσης ηλικίας.

Θεωρητικά οι απαγορεύσεις λειτουργούν και ως μοχλός πίεσης προς τις μεγάλες εταιρείες τεχνολογίας ώστε να υιοθετήσουν αυστηρότερα συστήματα επαλήθευσης ηλικίας και σχεδιασμό ασφάλειας για ανήλικους.

Η λογική είναι ότι χωρίς σκληρό ρυθμιστικό πλαίσιο, οι πλατφόρμες δεν έχουν επαρκές κίνητρο να αλλάξουν μοντέλο, αφού ο σημερινός σχεδιασμός μεγιστοποιεί τον χρόνο παραμονής και τα κέρδη.

Και όταν μιλάμε κέρδη, όπως έχει γράψει και το παρελθόν το Libre, μιλάμε για τζίρους δισεκατομμυρίων δολαρίων.

• Πως το πετυχαίνουν; Μα, είναι σχεδιασμένες γι’ αυτό.

Οι πλατφόρμες παρακολουθούν τι βλέπει, τι πατά, πόσο χρόνο μένει σε κάθε βίντεο ή post ο χρήστης, και “μαθαίνουν” τι του τραβάει περισσότερο την προσοχή. Στη συνέχεια γεμίζουν το feed με όλο και πιο σχετικό με τα ενδιαφέροντα του χρήστη περιεχόμενο, ώστε κάθε swipe ή scroll να φαίνεται ότι μπορεί να κρύβει “κάτι ακόμα πιο ενδιαφέρον”.

• Χρησιμοποιούνται σκοπίμως “σκοτεινά” μοτίβα (dark patterns) στον σχεδιασμό των apps: δύσκολη απενεργοποίηση ειδοποιήσεων, κρυμμένες ρυθμίσεις χρόνου χρήσης, έντονα χρώματα, badges και animation που σε “σπρώχνουν” να συνεχίσεις.
• Συχνά η εμπειρία θυμίζει “κουλοχέρη”: με ένα swipe μπορεί να εμφανιστεί κάτι βαρετό ή κάτι εξαιρετικά συναρπαστικό, και αυτή η τυχαία ανταμοιβή είναι από τους πιο ισχυρούς μηχανισμούς εθισμού.
• Βάλτε τον εαυτό σας στη θέση ενός εφήβου: Δεν θα σας φαινόταν αυτό εξόχως συναρπαστικό αν ήσασταν σήμερα 15 ετών;