Γάζα: Τι σημαίνουν και πώς λειτουργούν οι “κόκκινες γραμμές” της Χαμάς στη δεύτερη φάση της συμφωνίας
Η εύθραυστη εκεχειρία στη Γάζα εισέρχεται σε μια από τις πιο κρίσιμες καμπές της, καθώς η συζήτηση για τη δεύτερη φάση της συμφωνίας αποκαλύπτει βαθιές πολιτικές, στρατιωτικές και διπλωματικές αντιθέσεις. Οι δημόσιες τοποθετήσεις της Χαμάς σχετικά με τους όρους μετάβασης στη νέα φάση, σε συνδυασμό με την αυξανόμενη κινητικότητα των Ηνωμένων Πολιτειών, την πίεση της Αιγύπτου για ανάπτυξη διεθνούς δύναμης και τις επιφυλάξεις του Ισραήλ, συνθέτουν ένα περίπλοκο σκηνικό, στο οποίο η πρόοδος δεν θεωρείται δεδομένη. Το ερώτημα που τίθεται πλέον ανοιχτά είναι αν οι όροι που θέτει η Χαμάς συνιστούν πραγματική διάθεση εφαρμογής της συμφωνίας ή αν λειτουργούν ως μηχανισμός καθυστέρησης σε ένα περιβάλλον όπου οι στρατιωτικές ισορροπίες παραμένουν εξαιρετικά ρευστές.
Στο επίκεντρο της αντιπαράθεσης βρίσκονται τέσσερις βασικοί άξονες: ο αφοπλισμός της Χαμάς, ο ρόλος ενός Συμβουλίου Ειρήνης, η ανάπτυξη διεθνούς δύναμης σταθερότητας και η συγκρότηση τεχνοκρατικής επιτροπής για τη διοίκηση της Γάζας. Οι άξονες αυτοί εντάσσονται στο ευρύτερο πλαίσιο του σχεδίου ειρήνευσης που παρουσίασε ο Ντόναλντ Τραμπ, βάσει του οποίου επιτεύχθηκε η εκεχειρία τον Οκτώβριο.
Το σχέδιο προβλέπει τον τερματισμό του ένοπλου ρόλου της Χαμάς, την απομάκρυνσή της από τη διακυβέρνηση του θύλακα και την επιτήρηση της μεταπολεμικής μετάβασης από διεθνείς μηχανισμούς.
- Ο επικεφαλής της Χαμάς στη Γάζα, Χαλίλ αλ-Χάγια, επανέλαβε ότι το δικαίωμα στην ένοπλη αντίσταση αποτελεί κατοχυρωμένο δικαίωμα των λαών που τελούν υπό κατοχή, αφήνοντας ωστόσο ανοιχτό το ενδεχόμενο εξέτασης προτάσεων που θα διασφαλίζουν αυτό το δικαίωμα στο πλαίσιο της δημιουργίας ανεξάρτητου παλαιστινιακού κράτους. Παράλληλα, ξεκαθάρισε ότι η Χαμάς απορρίπτει κάθε μορφή διεθνούς επιτροπείας ή κηδεμονίας επί των Παλαιστινίων, ενώ δήλωσε έτοιμη να παραδώσει τη διοίκηση της Γάζας σε ανεξάρτητη παλαιστινιακή επιτροπή τεχνοκρατών, εφόσον αυτή συγκροτηθεί άμεσα.
Ιδιαίτερη έμφαση δόθηκε και στον ρόλο της διεθνούς δύναμης, με τη Χαμάς να αποδέχεται την παρουσία της μόνο εφόσον περιοριστεί αυστηρά στη διασφάλιση της εκεχειρίας και στη διαχωριστική γραμμή γύρω από τη Γάζα, χωρίς καμία εσωτερική εμπλοκή. Η θέση αυτή έρχεται σε αντίθεση με αμερικανικές και ισραηλινές εκτιμήσεις, σύμφωνα με τις οποίες η δύναμη σταθερότητας θα πρέπει να έχει διευρυμένες αρμοδιότητες, περιλαμβανομένης της επιτήρησης του αφοπλισμού.
Στο μεταξύ, τα δεδομένα στο πεδίο επιβαρύνουν το πολιτικό κλίμα. Ο Ύπατος Αρμοστής του ΟΗΕ για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα, Φόλκερ Τουρκ, ανέφερε ότι από την έναρξη της εκεχειρίας έχουν καταγραφεί εκατοντάδες ισραηλινές επιθέσεις σε ζώνες που θεωρούνται προστατευμένες, με δεκάδες νεκρούς Παλαιστινίους. Παράλληλα, ο θάνατος του στελέχους της Χαμάς Ράεντ Σάαντ σε ισραηλινό πλήγμα υπενθυμίζει πόσο εύκολα μπορεί να ανατραπεί η εύθραυστη ισορροπία.
- Στο διπλωματικό πεδίο, η Αίγυπτος εμφανίζεται ως βασικός μοχλός πίεσης για τη μετάβαση στη δεύτερη φάση. Ο υπουργός Εξωτερικών Μπαντρ Αμπντελάτι έχει τονίσει επανειλημμένα την ανάγκη άμεσης ανάπτυξης προσωρινής διεθνούς δύναμης σταθερότητας, επισημαίνοντας ότι χωρίς αυτήν, η εκεχειρία κινδυνεύει να καταρρεύσει. Η θέση αυτή βρίσκει απήχηση και σε ευρωπαϊκές πρωτεύουσες, αν και πολλές χώρες εμφανίζονται επιφυλακτικές ως προς την αποστολή στρατευμάτων.
Από την άλλη πλευρά, αναλυτές όπως ο Αιγύπτιος ειδικός σε ισραηλινά ζητήματα Σαΐντ Οκάσα εκτιμούν ότι οι τοποθετήσεις της Χαμάς περιορίζουν δραστικά τις πιθανότητες προόδου και ενδέχεται να λειτουργήσουν ως άλλοθι για νέες ισραηλινές στρατιωτικές επιχειρήσεις. Αντίθετα, ο Παλαιστίνιος αναλυτής Ιμπραήμ αλ-Μαντούν υποστηρίζει ότι η μετάβαση στη δεύτερη φάση είναι αναπόφευκτη και ότι η Χαμάς συμμετέχει ήδη σε εσωτερικό παλαιστινιακό διάλογο, καθώς και σε επαφές με τους διαμεσολαβητές στο Κάιρο, αναζητώντας έναν συμβιβασμό που θα γίνει αποδεκτός από όλες τις πλευρές.
Την ίδια στιγμή, η Ουάσινγκτον δηλώνει ότι εργάζεται «σιωπηλά» για τη διαμόρφωση της επόμενης ημέρας, με τον Λευκό Οίκο να διαβεβαιώνει ότι στόχος παραμένει μια βιώσιμη και διαρκής ειρήνη. Ωστόσο, η περιορισμένη ανταπόκριση κρατών στο αμερικανικό αίτημα για συνεισφορά στη διεθνή δύναμη καταδεικνύει τα όρια της διεθνούς συναίνεσης.
Καθώς πλησιάζουν κρίσιμες πολιτικές συναντήσεις, η δεύτερη φάση της συμφωνίας για τη Γάζα παραμένει ανοιχτό στοίχημα. Το αν οι «κόκκινες γραμμές» της Χαμάς αποδειχθούν διαπραγματεύσιμες ή αν μετατραπούν σε αδιέξοδο θα καθορίσει όχι μόνο την τύχη της εκεχειρίας, αλλά και τη συνολική αρχιτεκτονική ασφάλειας στη Μέση Ανατολή.