Αγωνιστές GLP-1 και καρκίνος: Πόσο ασφαλή είναι τελικά τα δημοφιλή φάρμακα για διαβήτη και παχυσαρκία;

Τα τελευταία χρόνια, οι αγωνιστές των υποδοχέων GLP-1 έχουν αλλάξει τα δεδομένα στη θεραπεία του σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2 αλλά και στη διαχείριση του σωματικού βάρους. Φάρμακα, όπως η σεμαγλουτίδη, η τιρζεπατίδη, η λιραγλουτίδη και νεότερα μόρια, χρησιμοποιούνται πλέον από εκατομμύρια ανθρώπους παγκοσμίως, συμβάλλοντας στη ρύθμιση του σακχάρου και σε σημαντική απώλεια βάρους.

Ρούλα Σκουρογιάννη

Ωστόσο, όσο η χρήση τους επεκτείνεται, τόσο εντείνεται και το επιστημονικό ενδιαφέρον γύρω από τη μακροχρόνια ασφάλειά τους. Ένα από τα πιο συχνά ερωτήματα που απασχολούν ασθενείς και επαγγελματίες υγείας είναι το κατά πόσο οι αγωνιστές GLP-1 μπορεί να επηρεάζουν τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου.

Οι πρώτες ανησυχίες και τα αντικρουόμενα δεδομένα

Παλαιότερες μελέτες παρατήρησης είχαν δημιουργήσει εύλογους προβληματισμούς, υποδεικνύοντας ότι τα φάρμακα αυτά ενδέχεται:

·         είτε να σχετίζονται με αυξημένο κίνδυνο για συγκεκριμένους καρκίνους, όπως του θυρεοειδούς ή του παγκρέατος,

·         είτε, αντίθετα, να προσφέρουν προστατευτικό όφελος απέναντι σε καρκίνους που σχετίζονται με την παχυσαρκία.

Η εικόνα, όμως, παρέμενε ασαφής. Τα περισσότερα δεδομένα προέρχονταν από μη τυχαιοποιημένες μελέτες, με διαφορετικές μεθοδολογίες και περιορισμούς, γεγονός που δεν επέτρεπε ασφαλή συμπεράσματα.

Η πιο ολοκληρωμένη απάντηση μέχρι σήμερα

Σημαντικό φως στο ζήτημα έρχεται να ρίξει μια πρόσφατη συστηματική ανασκόπηση και μετα-ανάλυση, που δημοσιεύθηκε στο έγκριτο ιατρικό περιοδικό Annals of Internal Medicine. Πρόκειται για τη μέχρι σήμερα πιο αυστηρά σχεδιασμένη προσπάθεια να απαντηθεί το ερώτημα αν οι αγωνιστές GLP-1 επηρεάζουν τον κίνδυνο καρκίνου.

Όπως επισημαίνουν η Καθηγήτρια Θεραπευτικής – Επιδημιολογίας – Προληπτικής Ιατρικής Θεοδώρα Ψαλτοπούλου, η Αλεξάνδρα Σταυροπούλου (Βιολόγος) και ο Καθηγητής Θεραπευτικής – Ογκολογίας – Αιματολογίας Θάνος Δημόπουλος, οι ερευνητές ανέλυσαν δεδομένα από 48 τυχαιοποιημένες, ελεγχόμενες με placebo κλινικές μελέτες, που περιλάμβαναν συνολικά 94.245 συμμετέχοντες.

Ποιοι καρκίνοι εξετάστηκαν

Η ανάλυση κάλυψε ένα ευρύ φάσμα κακοηθειών, μεταξύ των οποίων:

·         καρκίνος θυρεοειδούς και παγκρέατος,

·         καρκίνος μαστού, παχέος εντέρου, στομάχου και ήπατος,

·         καρκίνος νεφρών, ωοθηκών και ενδομητρίου,

·         καθώς και σπανιότερες μορφές, όπως πολλαπλούν μυέλωμα και μηνιγγίωμα.

Τι έδειξαν τα αποτελέσματα για τον κίνδυνο καρκίνου

Τα ευρήματα της μετα-ανάλυσης είναι καθησυχαστικά. Η χρήση αγωνιστών GLP-1 φαίνεται να έχει μικρή έως μηδενική επίδραση στον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου που σχετίζεται με την παχυσαρκία.

Για τους πιο συχνούς και κλινικά σημαντικούς καρκίνους —όπως του θυρεοειδούς, του παγκρέατος, του μαστού και των νεφρών— δεν διαπιστώθηκε στατιστικά σημαντική αύξηση ή μείωση του κινδύνου.

Ενδεικτικά:

·         Στον καρκίνο του θυρεοειδούς, η θεραπεία με αγωνιστές GLP-1 συσχετίστηκε με από μία λιγότερη έως εννέα περισσότερες περιπτώσεις ανά 10.000 άτομα, μια διακύμανση που θεωρείται κλινικά μη καθοριστική.

·         Για τον καρκίνο του παγκρέατος, το εύρος κυμάνθηκε από εννέα λιγότερες έως έξι περισσότερες περιπτώσεις ανά 10.000 ασθενείς.

Τι ισχύει για άλλες μορφές καρκίνου

Για καρκίνους όπως του παχέος εντέρου, του ήπατος, της χοληδόχου κύστης, των ωοθηκών και του ενδομητρίου, τα δεδομένα έδειξαν επίσης ελάχιστη ή καμία επίδραση, αν και με χαμηλότερο βαθμό βεβαιότητας.

Μόνο για τον καρκίνο του στομάχου τα αποτελέσματα χαρακτηρίστηκαν «πολύ αβέβαια», λόγω περιορισμών και διαφορών στα διαθέσιμα δεδομένα.

Συνεπή αποτελέσματα, ανεξάρτητα από φάρμακο και δόση

Ιδιαίτερα ενθαρρυντικό είναι το γεγονός ότι τα συμπεράσματα παρέμειναν σταθερά, ανεξάρτητα από:

·         το είδος του φαρμάκου (π.χ. σεμαγλουτίδη ή τιρζεπατίδη),

·         τη δόση και τη διάρκεια δράσης,

·         τον βαθμό απώλειας βάρους,

·         ή τη διάρκεια παρακολούθησης των ασθενών.

Αυτό ενισχύει σημαντικά την αξιοπιστία των ευρημάτων.

Τι επισημαίνουν οι ερευνητές για το μέλλον

Οι ίδιοι οι ερευνητές υπογραμμίζουν ότι οι περισσότερες κλινικές μελέτες δεν είχαν σχεδιαστεί ειδικά για την ανίχνευση καρκίνου και είχαν σχετικά σύντομη διάρκεια. Για τον λόγο αυτό, τονίζουν την ανάγκη για μακροχρόνιες μελέτες, που θα αποσαφηνίσουν πλήρως τυχόν μακροπρόθεσμους κινδύνους ή προστατευτικά οφέλη.

Τι σημαίνουν τα ευρήματα για ασθενείς και γιατρούς

Συνολικά, οι αγωνιστές των υποδοχέων GLP-1 φαίνεται να είναι ογκολογικά ασφαλείς, χωρίς να αυξάνουν —αλλά ούτε και να μειώνουν σημαντικά— τον κίνδυνο καρκίνου που σχετίζεται με την παχυσαρκία.

Τα δεδομένα αυτά προσφέρουν σημαντική ανακούφιση και ασφάλεια σε μια περίοδο που τα φάρμακα αυτά καταλαμβάνουν ολοένα και πιο κεντρικό ρόλο στη σύγχρονη θεραπευτική.

Σε πρακτικό επίπεδο, είναι ιδιαίτερα σημαντικά για τα εκατομμύρια των ανθρώπων που ήδη λαμβάνουν αγωνιστές GLP-1 ή σκέφτονται να ξεκινήσουν τη θεραπεία. Ο φόβος σοβαρών παρενεργειών, όπως ο καρκίνος, αποτελεί συχνά αιτία δισταγμού ή διακοπής της αγωγής — φόβος που, σύμφωνα με τα πιο αξιόπιστα διαθέσιμα δεδομένα, δεν επιβεβαιώνεται.

Όχι «μαγική λύση», αλλά μέρος μιας συνολικής φροντίδας

Τέλος, οι ειδικοί επισημαίνουν ότι οι αγωνιστές GLP-1 δεν αποτελούν πανάκεια. Η απώλεια βάρους και η βελτίωση του μεταβολικού προφίλ μπορούν να μειώσουν συνολικά τον κίνδυνο χρόνιων νοσημάτων, δεν υποκαθιστούν όμως έναν υγιεινό τρόπο ζωής.

Η φαρμακευτική αγωγή πρέπει πάντα να εντάσσεται σε ένα ολοκληρωμένο και εξατομικευμένο πλάνο φροντίδας, που περιλαμβάνει ισορροπημένη διατροφή, σωματική άσκηση και τακτική ιατρική παρακολούθηση.