Explainer: Η κρίσιμη σημασία του πρωτογενούς τομέα στην Ελλάδα- Πόσο προσφέρει σε οικονομία-κοινωνία, πού υστερεί

Αυτές τις ημέρες που οι αγρότες βρίσκονται στα μπλόκα διεκδικώντας αυτά που δικαιούνται (αλλά και δικαιοσύνη η οποία, όπως φαίνεται από το σκάνδαλο του ΟΠΕΚΕΠΕ, δεν είναι δεδομένη) μας δίνεται η ευκαιρία να δούμε τι ακριβώς προσφέρει αυτός ο ιδιαίτερος και πολύ ιστορικός επαγγελματικός κλάδος στη χώρα.

Νίκος Γιαννόπουλος

Με τη δουλειά και τον κόπο τους (θα παραβιάσουμε ανοιχτές θύρες αν σας πληροφορήσουμε ότι το αγροτικό επάγγελμα κάθε άλλο παρά εύκολο είναι) οι αγρότες δίνουν στην Ελλάδα το προνόμιο να έχει πολύ υψηλή διατροφική επάρκεια, τουλάχιστον ως προς τη φυτική παραγωγή.

Το σύνολο των φυτικών προϊόντων που παράγεται καλύπτει σχεδόν το σύνολο των εγχώριων αναγκών σύμφωνα με στοιχεία από το 2021 μέχρι και το 2023.

Όπως είναι επίσης γνωστό, σε προϊόντα όπως το ελαιόλαδο (στην Ελλάδα βρίσκει κανείς μερικές από τις πιο ποιοτικές ποικιλίες) και τις ελιές η χώρα όχι απλώς καλύπτει τις ανάγκες της αλλά εξάγει μεγάλες ποσότητες σε πολλά μέρη του κόσμου. Διασφαλίζεται έτσι η εξωστρέφεια της ελληνικής οικονομίας.

Εξαίρεση αποτελεί η επίδοση στα δημητριακά. Πρόκειται για μία κατηγορία τροφίμων στην οποία η Ελλάδα χρειάζεται να κάνει εκτεταμένες εισαγωγές για να καλύψει τις ανάγκες της. Όμως ακόμα και στα δημητριακά οι Ελληνες αγρότες, με το 32% της παραγωγής, προσπαθούν να προσφέρουν ότι είναι δυνατόν.

Στον τομέα της ζωικής παραγωγής η διατροφική αυτάρκεια είναι πιο περιορισμένη. Οι Ελληνες κτηνοτρόφοι, σε μία ακόμη πολύ δύσκολη επαγγελματική απασχόληση (που σπάνια, πλέον, συγκινεί τους νέους) παλεύουν μ’ έναν πολύ ισχυρό ανταγωνισμό από τις γειτονικές, και όχι μόνο, χώρες.

Για παράδειγμα, το ποσοστό αυτάρκειας στο βοδινό κρέας είναι σχετικά χαμηλό (περίπου 19,1% το 2023), αφού η εγχώρια παραγωγή καλύπτει μόλις ένα μικρό μέρος των αναγκών, με μεγάλες ποσότητες να εισάγονται.

Αντιθέτως, ως προς τα γαλακτοκομικά προϊόντα η εικόνα είναι σίγουρα πολύ καλύτερη. Το παραδοσιακό ελληνικό προϊόν της φέτας ξεπερνά το 147% στην παραγωγή σε σχέση με την κατανάλωση, υποδηλώνοντας όχι μόνο αυτάρκεια αλλά και υπερπαραγωγή για εξαγωγές που γίνονται επίσης σε πολλά μέρη του πλανήτη. 

Σημαντική είναι και η κάλυψη σε μέλι και αυγά που προσεγγίζει το 90% και άνω. Πρόκειται για δύο προϊόντα εξαιρετικά σημαντικά για τη διατροφή του πληθυσμού και ιδιαίτερα των παιδιών.

• Συνολικά η γεωργία και η κτηνοτροφία αποτελούν βασικούς πυλώνες της ελληνικής οικονομίας, συνεισφέροντας περίπου 4% στο ΑΕΠ και απασχολώντας το 12,6% του εργατικού δυναμικού.

Όπως τονίζεται στη σχετική βιβλιογραφία, παρά το γεγονός ο πρωτογενής τομέας είναι μικρότερος σε μέγεθος συγκριτικά με τη βιομηχανία και τις υπηρεσίες, η συνέχιση και ανάπτυξή του είναι κρίσιμη για την επίτευξη διατροφικής αυτάρκειας και εθνικής ασφάλειας τροφίμων. 

Η υψηλή εξάρτηση από εισαγωγές σε κατηγορίες όπως το κρέας και τα δημητριακά εγκυμονεί κινδύνους σε περιόδους κρίσεων ή διαταραχών στις διεθνείς αγορές.

• Να λοιπόν γιατί υπάρχει αδήριτη ανάγκη όχι μόνο αμέριστης στήριξης των παραγωγών αλλά και αύξησης τόσο του πληθυσμού τους όσο και των συνολικών εκτάσεων που καλλιεργούν.

Υπάρχει, παράλληλα, η ανάγκη αναμόρφωσης του ζωικού τομέα και της κτηνοτροφίας, ειδικά όσον αφορά το μοντέλο παραγωγής και διαχείρισης, για να ανταποκριθούν καλύτερα στις διατροφικές ανάγκες της χώρας. Παράλληλα, η ενεργοποίηση της αγροτικής κοινότητας μέσω νέων τεχνολογιών, καινοτομιών και συνεργασιών μπορεί να ενισχύσει την ανθεκτικότητα των συστημάτων παραγωγής.

Αλλά για να γίνουν όλα αυτά χρειάζονται κεφάλαια και τεχνογνωσία.

Σε κάθε περίπτωση, ένα είναι το πιο σημαντικό δεδομένο. Τυχόν συρρίκνωση του πλήθους των παραγωγών αλλά και του συνόλου της παραγωγής θα καταστήσει την ανάγκη για εισαγωγές ακόμη μεγαλύτερη. Και οι εισαγωγές, ως γνωστόν, στοιχίζουν…