Διάρκεια ορμονοθεραπείας στον καρκίνο του προστάτη: Νέα δεδομένα δείχνουν τον δρόμο για πιο στοχευμένη και ασφαλή θεραπεία

Ο καρκίνος του προστάτη σήμερα: Πρώιμη διάγνωση, πολλές θεραπευτικές επιλογές.

Ο καρκίνος του προστάτη αποτελεί έναν από τους συχνότερους καρκίνους στους άνδρες και, στις περισσότερες περιπτώσεις, διαγιγνώσκεται σε στάδιο όπου η νόσος παραμένει εντοπισμένη και δεν έχει δώσει μεταστάσεις. Σε αυτό το σημείο, οι θεραπευτικές επιλογές είναι πολλές και ιδιαίτερα αποτελεσματικές, με υψηλά ποσοστά ίασης. Η επιλογή της κατάλληλης προσέγγισης εξαρτάται από τον βαθμό επιθετικότητας του όγκου, την ηλικία, τις συνοδές παθήσεις και τις προτιμήσεις του ασθενούς.

Για τους άνδρες χαμηλού κινδύνου, η «ενεργός παρακολούθηση» —με τακτικές εξετάσεις PSA, απεικονιστικούς ελέγχους και, όταν απαιτείται, επαναληπτικές βιοψίες— αποτελεί συχνά μια ασφαλή λύση χωρίς άμεση θεραπεία. Αντίθετα, οι ασθενείς με ενδιάμεσο ή υψηλό κίνδυνο συνήθως χρειάζονται πιο επιθετική παρέμβαση, όπως χειρουργική αφαίρεση του προστάτη ή ριζική ακτινοθεραπεία.

Γιατί συνδυάζεται η ακτινοθεραπεία με ανδρογονικό αποκλεισμό;

Όπως εξηγούν η Δρ. Μαρία Καπαρέλου (Παθολόγος–Ογκολόγος) και ο Καθηγητής Θάνος Δημόπουλος από τη Θεραπευτική Κλινική του Νοσοκομείου «Αλεξάνδρα», σε αρκετές περιπτώσεις η ακτινοθεραπεία συνδυάζεται με ορμονοθεραπεία (Androgen Deprivation Therapy – ADT). Η ορμονοθεραπεία μειώνει τα επίπεδα των ανδρογόνων, κυρίως της τεστοστερόνης, η οποία αποτελεί «καύσιμο» για την ανάπτυξη πολλών καρκίνων του προστάτη.

Η μείωση των ανδρογόνων ενισχύει την αποτελεσματικότητα της ακτινοβολίας και περιορίζει τον κίνδυνο υποτροπής. Ωστόσο, δεν πρόκειται για μια αγωγή χωρίς κόστος: μπορεί να προκαλέσει εξάψεις, κόπωση, μείωση της libido, αύξηση βάρους και, σε παρατεταμένη χρήση, αρνητικές επιδράσεις στην καρδιαγγειακή υγεία και τον μεταβολισμό. Έτσι, η ιατρική έρευνα τα τελευταία χρόνια επικεντρώνεται στο κρίσιμο ερώτημα:
Ποια είναι η ιδανική διάρκεια της ADT ώστε να προσφέρει το μέγιστο όφελος με τις λιγότερες επιβαρύνσεις;

Η μεγαλύτερη μέχρι σήμερα ανάλυση: Τι έδειξε η μελέτη του 2025 στο JAMA Oncology

Μια πρόσφατη μεγάλη μετα-ανάλυση που δημοσιεύθηκε το 2025 στο JAMA Oncology εξέτασε αυτό ακριβώς το ζήτημα. Η μελέτη συγκέντρωσε δεδομένα από 13 τυχαιοποιημένες κλινικές δοκιμές και περισσότερους από 10.000 άνδρες με εντοπισμένο καρκίνο του προστάτη, οι οποίοι έλαβαν ακτινοθεραπεία σε συνδυασμό με ADT. Με μέσο χρόνο παρακολούθησης που ξεπερνούσε τα 11 χρόνια, οι ερευνητές μπόρεσαν να αξιολογήσουν με μεγάλη ακρίβεια την επίδραση της διάρκειας της ορμονοθεραπείας στις υποτροπές, τις μεταστάσεις και τη συνολική επιβίωση.

Τα βασικά ευρήματα:

·         Η προσθήκη ADT στην ακτινοθεραπεία βελτιώνει σημαντικά τις εκβάσεις, μειώνοντας τον κίνδυνο βιοχημικής υποτροπής και απομακρυσμένης νόσου.

·         Το όφελος δεν αυξάνεται απεριόριστα με τη μεγαλύτερη διάρκεια της ορμονοθεραπείας.

·         Η μεγαλύτερη θεραπευτική αξία φαίνεται να συγκεντρώνεται στους πρώτους 9–12 μήνες θεραπείας.

·         Μετά το πρώτο έτος, τα επιπλέον οφέλη μειώνονται, ενώ αυξάνεται ο κίνδυνος παρενεργειών και θνησιμότητας από άλλες αιτίες.

Με απλά λόγια: περισσότερη ορμονοθεραπεία δεν σημαίνει πάντα καλύτερη θεραπεία και σε πολλές περιπτώσεις μπορεί να επιβαρύνει τον ασθενή χωρίς ουσιαστικό όφελος.

Ποιοι χρειάζονται μακρύτερη θεραπεία και ποιοι όχι;

Η μελέτη καταλήγει σε έναν καθαρό και πρακτικό οδηγό:
η διάρκεια της ορμονοθεραπείας πρέπει να εξατομικεύεται ανάλογα με τον κίνδυνο του όγκου και το προφίλ του ασθενούς.

·         Ασθενείς υψηλού κινδύνου:
Πιθανότατα ωφελούνται από πιο παρατεταμένη διάρκεια ADT.

·         Ασθενείς ενδιάμεσου κινδύνου:
Μπορεί να επιτύχουν άριστο έλεγχο της νόσου με συντομότερη διάρκεια, αποφεύγοντας τις μακροχρόνιες παρενέργειες.

·         Ασθενείς με συνοδά προβλήματα υγείας:
Είναι ακόμη πιο σημαντικό να περιορίζεται η έκθεση σε θεραπεία που μπορεί να επηρεάσει την καρδιαγγειακή ή μεταβολική λειτουργία.

Προς μια πραγματικά εξατομικευμένη θεραπεία

Τα νέα δεδομένα ενισχύουν τον ρόλο της εξατομικευμένης, βιολογικά καθοδηγούμενης θεραπευτικής προσέγγισης. Η λήψη αποφάσεων δεν πρέπει να βασίζεται μόνο στα χαρακτηριστικά του όγκου, αλλά και στο συνολικό προφίλ του ασθενούς: τις συννοσηρότητες, τη λειτουργική κατάσταση, τις ανάγκες και τις επιθυμίες του, καθώς και τις επιδράσεις στην ποιότητα ζωής.

Η σύγχρονη ογκολογία δεν περιορίζεται πλέον στο «ένα σχήμα για όλους»

Στόχος είναι να συνδυαστεί η μέγιστη αντικαρκινική αποτελεσματικότητα με τη μικρότερη δυνατή επιβάρυνση, προσφέροντας στους άνδρες με καρκίνο του προστάτη μια θεραπεία πιο ακριβή, πιο ασφαλή και πιο ανθρώπινη.