Ελληνική υπεροχή στον χώρο της πανεπιστημιακής εκπαίδευσης στην Αν. Ευρώπη

Επτά ελληνικά πανεπιστήμια βρίσκονται ανάμεσα στα κορυφαία της Ανατολικής Ευρώπης, σύμφωνα με τη διεθνή ακαδημαϊκή κατάταξη Webometrics Ranking, που στηρίζεται στα στοιχεία του Google Scholar (Ιανουάριος 2025). Η νέα αυτή ανάλυση αναδεικνύει την υπεροχή της Ελλάδας σε ό, τι αφορά στην πανεπιστημιακή εκπαίδευση, στη συγκεκριμένη γεωγραφική περιοχή.

Όπως δημοσιεύθηκε στο AlfaVita.gr, 5 από τα 6 κορυφαία ερευνητικά πανεπιστήμια της Ανατολικής Ευρώπης είναι ελληνικά, μεταξύ σχεδόν 800 πανεπιστημίων της περιοχής, ενώ δύο ελληνικά πανεπιστήμια (ΕΚΠΑ, ΑΠΘ) κατέχουν τις δύο πρώτες θέσεις.

Σύμφωνα με τα επίσημα δεδομένα ετεροαναφορών η κατανομή γίνεται ως εξής: 1η θέση: ΕΚΠΑ – 4.864.139 ετεροαναφορές δηλαδή αναφορές σε ελληνικές επιστημονικές μελέτες- έρευνες και στη 2^η θέση το ΑΠΘ, με 2.182.896 ετεροαναφορές. Την 3^η θέση καταλαμβάνει το Πανεπιστήμιο Πατρών με 1.476.112 ετεροαναφορές, την 5^η το Μετσόβιο Πολυτεχνείο με 1.346.248 και την 6^η θέση το Πανεπιστήμιο Κρήτης με 1.308.661. Εξάλλου, δυο ακόμη ΑΕΙ το Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας (1,134,957) και το  Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων (1,054,433), κατατάσσονται στις θέσεις 11 και 13 αντίστοιχα. Με απλά λόγια, περισσότερα από τα μισά κορυφαία 13 πανεπιστήμια της Ανατολικής Ευρώπης είναι ελληνικά.

Στη λίστα των 20 κορυφαίων πανεπιστημίων της Ανατολικής Ευρώπης, η Ρωσία εμφανίζεται με δύο ιδρύματα (στις θέσεις 8 και 15), η Ουγγαρία επίσης με δύο (9 και 19), ενώ η Εσθονία, η Σλοβενία, η Τσεχία, η Σερβία και η Πολωνία με ένα πανεπιστήμιο η καθεμία. Σε καλό δρόμο είναι η Τουρκία, η οποία ήδη έχει τέσσερα πανεπιστήμια στη λίστα (στις θέσεις 7, 17, 18 και 20) αλλά μόνο ένα πανεπιστήμιο στα κορυφαία 10.

Η αξιολόγηση βασίζεται αποκλειστικά στον αριθμό ετεροαναφορών (citations) των ερευνητών κάθε ΑΕΙ στο Google Scholar—δηλαδή στο πόσο συχνά άλλοι επιστήμονες αναφέρονται στις μελέτες τους. Πρόκειται για αντικειμενικό δείκτη διεθνούς αναγνώρισης, που δεν εξαρτάται από γνώμες ή ερωτηματολόγια. Η έρευνα διενεργείται από το Cybermetrics Lab του δημοσίου Spanish National Research Council (CSIC)—παρόμοιο με το Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών της Ελλάδος—που εκδίδει την εξαμηνιαία παγκόσμια ακαδημαϊκή κατάταξη Webometrics Ranking of World Universities (συντμ. Webometrics Ranking). Συνολικά, αναλύονται 310 δημόσια προφίλ ερευνητών ανά ίδρυμα, εξαιρώντας τα 20 κορυφαία για να αποφευχθούν στατιστικές στρεβλώσεις.

Η Ανατολική Ευρώπη, υπό την ευρεία της έννοια, περιλαμβάνει 27 χώρες και εκτείνεται από τα Ουράλια Όρη μέχρι την Τσεχία, και από τη Βαλτική μέχρι την Κύπρο, συμπεριλαμβάνοντας μεταξύ άλλων τις ευρωπαϊκές περιοχές της Ρωσίας (δυτικά των Ουραλίων Ορέων) και του Καζακστάν (δυτικά του ποταμού Ουράλη), όπως επίσης την Τουρκία και τις Καυκάσιες χώρες. Η έκτασή της καλύπτει 7,4 εκατομ. τετρ. χλμ. και έχει περίπου 335 εκατομ. κατοίκους—δηλαδή είναι μεγαλύτερη από την Ε.Ε. (4,3 εκατομ. τετρ. χλμ.) και σχεδόν εξ ίσου πολυπληθής με τις Η.Π.Α. (347 εκατ. κάτοικοι).

Στην Ανατολική Ευρώπη λειτουργούν 796 αξιόλογα ΑΕΙ (έναντι 893 στην Ε.Ε.) τα οποία συγκεντρώνουν περίπου 103 εκατομ. ετεροααναφορές συνολικά.

Ο αριθμός αυτός είναι μεγαλύτερος από το σύνολο ετεροαναφορών (101 εκατομ.) των κορυφαίων πέντε αμερικανικών πανεπιστημίων (Harvard, Stanford, MIT, Berkeley, Columbia), και πολύ υψηλότερος από το αντίστοιχο σύνολο (63 εκατομ.) των κορυφαίων πέντε βρετανικών πανεπιστημίων (Oxford, Cambridge, UCL, Imperial College, King’s College London).

Επομένως, η διακεκριμένη ακαδημαϊκή θέση της Ελλάδος σε αυτή την ερευνητικά σημαίνουσα γεωπεριοχή δείχνει ότι τα κορυφαία 7 ελληνικά ΑΕΙ—που συναποτελούν το αντίστοιχο μιας ελληνικής “Ivy League” ή “Russell Group”—έχουν πλέον εδραιωθεί ως διεθνώς αναγνωρισμένα ερευνητικά ιδρύματα υψηλού κύρους.

Αυτές οι διακρίσεις των ελληνικών Α.Ε.Ι. ανοίγουν ευρύτατες προοπτικές για την ανάπτυξη της ακαδημαϊκής διπλωματίας της Ελλάδος, όχι μόνο στην Ανατολική Ευρώπη αλλά και πέραν αυτής.

Ειδικότερα, η ηγετική θέση που τα ελληνικά πανεπιστήμια έχουν ήδη κατακτήσει στην Ανατολική Ευρώπη δημιουργεί μια μοναδική ευκαιρία για ισότιμη διασύνδεσή τους με κορυφαία εκπαιδευτικά ιδρύματα της Ευρώπης, της Ασίας και της Αμερικής, μέσα από πολυεθνικά διαπανεπιστημιακά προγράμματα στους τομείς της εκπαίδευσης, της έρευνας και του πολιτισμού.

Γέφυρα γνώσης ανάμεσα στην Ανατολή και τη Δύση

Τα επτά κορυφαία ελληνικά Α.Ε.Ι. μπορούν να λειτουργήσουν συνεργητικά και αλληλοσυμπληρωματικά, ως γέφυρα γνώσης και συνεργασίας ανάμεσα στην Ανατολή και τη Δύση, προάγοντας την επιστημονική έρευνα, τον πολιτισμό και τον διαπολιτισμικό διάλογο—σε μια εποχή παγκόσμιων ανακατατάξεων—και,  τελικά, συμβάλλοντας στην προώθηση της ειρήνης.

Αυτή η προοπτική αντηχεί την ιστορική κληρονομιά της Ελλάδας ως μιας πολιτιστικής υπερδύναμης, που συνέδεσε πολιτισμικά την Ευρώπη και την Ασία επί χιλιετίες—από τον αρχαϊκό ελληνικό αποικισμό και αργότερα τα ελληνιστικά βασίλεια έως τη ρωμαϊκή και βυζαντινή αυτοκρατορία—και τα ελληνικά πανεπιστήμια σήμερα επαναβεβαιώνουν σταδιακά αυτόν τον ρόλο.