Ανάλυση: Η κρυφή προσδοκία Πούτιν από το Νέο Δελχί

Οι τελευταίες κινήσεις στη σκακιέρα της ρωσοϊνδικής σχέσης αποκτούν ξανά διεθνές βάρος, καθώς ο Βλαντίμιρ Πούτιν φτάνει στο Νέο Δελχί για την 23η ετήσια ινδορωσική σύνοδο κορυφής, σε μία από τις σπάνιες εξόδους του από τη Ρωσία μετά την έναρξη του πολέμου στην Ουκρανία. Η επίσκεψη καταγράφεται σε μια εξαιρετικά ευαίσθητη συγκυρία: η Ινδία έχει εξελιχθεί σε κρίσιμη αγορά για το ρωσικό πετρέλαιο, τα όπλα και το εμπόριο, την ώρα που η Δύση επιχειρεί να στραγγαλίσει οικονομικά τη Μόσχα, ενώ παράλληλα ασκεί ασφυκτικές πιέσεις στο Νέο Δελχί να περιορίσει τους δεσμούς του με τη Ρωσία. Μέσα σε αυτό το γεωπολιτικό περιβάλλον, η επίσκεψη Πούτιν δεν είναι απλώς μια ακόμη διμερής συνάντηση, αλλά μια δοκιμασία αντοχής για μία από τις πιο παλιές και ανθεκτικές στρατηγικές εταιρικές σχέσεις στον πλανήτη.

Σπύρος Σιδέρης

Για τη Μόσχα, η Ινδία είναι ένας από τους τελευταίους μεγάλους εταίρους εκτός Ευρώπης και Ηνωμένων Πολιτειών που διατηρεί ανοικτά όλα τα κανάλια – από την άμυνα έως την ενέργεια. Από τη σοβιετική εποχή μέχρι σήμερα, η Ρωσία συνέβαλε καθοριστικά στο χτίσιμο της Ινδίας ως ανερχόμενης στρατιωτικής και τεχνολογικής δύναμης: από τα συστήματα αεράμυνας και τα μαχητικά αεροσκάφη μέχρι το διάστημα, την πυρηνική ενέργεια και τον τομέα των υδρογονανθράκων.

Σήμερα, με τις δυτικές αγορές σε μεγάλο βαθμό κλειστές για τη Ρωσία λόγω των κυρώσεων για την Ουκρανία, το Νέο Δελχί προσφέρει στη Μόσχα κάτι ανεκτίμητο: πρόσβαση σε μια τεράστια, ταχέως αναπτυσσόμενη οικονομία που είναι πρόθυμη να αγοράσει φθηνό ρωσικό πετρέλαιο και να συνεχίσει τη συνεργασία στην άμυνα.

Από ινδικής πλευράς, τα ρωσικά ενεργειακά και αμυντικά συστήματα εξακολουθούν να αποτελούν δομικό στοιχείο της ισχύος της χώρας. Ο ινδικός στρατός παραμένει σε μεγάλο βαθμό «δεμένος» με τη ρωσική βιομηχανία: μαχητικά αεροσκάφη, άρματα μάχης, πυραυλικά συστήματα, υποβρύχια και κρίσιμες πλατφόρμες είναι ρωσικής προέλευσης. Η ενέργεια και η άμυνα αποτελούν, συνεπώς, τους δύο κεντρικούς άξονες που δίνουν στις συνομιλίες Πούτιν–Ναρέντρα Μόντι πραγματικό βάθος.

• Σύμφωνα με το Κρεμλίνο, στην ατζέντα της συνάντησης μπήκαν βασικές αμυντικές πλατφόρμες: η προμήθεια και πιθανή συμπαραγωγή μαχητικών Σουχόι Su-57 πέμπτης γενιάς, καθώς και η επέκταση της συνεργασίας στα συστήματα αντιαεροπορικής άμυνας S-400. Τα S-400 έχουν αποκτήσει ιδιαίτερο συμβολισμό για την Ινδία, καθώς θεωρούνται κρίσιμα για την προστασία των συνόρων της, τόσο απέναντι στο Πακιστάν όσο και σε μια ολοένα πιο πιεστική Κίνα. Μια συμφωνία για τα Su-57 θα έστελνε μήνυμα ότι η Ινδία συνεχίζει να επενδύει στη ρωσική τεχνολογία αιχμής, παρά το πολιτικό κόστος που αυτό συνεπάγεται στις σχέσεις της με τη Δύση.

Η οικονομική διάσταση είναι εξίσου κομβική. Τα τελευταία χρόνια, το Νέο Δελχί μετατράπηκε σε ζωτικής σημασίας αγορά για το ρωσικό αργό πετρέλαιο. Πριν από τον πόλεμο στην Ουκρανία, οι εισαγωγές ρωσικού πετρελαίου από την Ινδία ήταν περιθωριακές· στη συνέχεια, εκτοξεύτηκαν, καλύπτοντας πλέον ένα σημαντικό ποσοστό των συνολικών ινδικών εισαγωγών. Αυτό επέτρεψε στη Ρωσία να ανακατευθύνει τις ροές της από την Ευρώπη προς την Ασία, ενώ η Ινδία καρπώθηκε μεγάλες εκπτώσεις, ενισχύοντας την εφοδιαστική της ασφάλεια.

Ωστόσο, αυτή η ενεργειακή σύγκλιση δεν ήρθε χωρίς κόστος. Η Ουάσινγκτον και οι ευρωπαϊκές πρωτεύουσες αυξάνουν την πίεση στο Νέο Δελχί να περιορίσει τη συνεργασία του με τη Μόσχα, χρησιμοποιώντας εργαλεία όπως δευτερογενείς κυρώσεις, δασμούς και ρυθμιστικά εμπόδια. Σύμφωνα με τον ερευνητή Τζουμαμπέκ Σιραμπέκοφ, η επιβολή αμερικανικών μέτρων σε ρωσικές εταιρείες όπως η Lukoil και η Rosneft έχει ήδη οδηγήσει μέρος των ινδικών εταιρειών να περιορίσουν τις συναλλαγές τους και να απαγορεύσουν την είσοδο δεξαμενόπλοιων που εμπλέκονται σε κυρώσεις σε αρκετά μεγάλα λιμάνια της χώρας. Η επίσκεψη Πούτιν, επομένως, διαβάζεται και ως προσπάθεια να αντισταθμιστούν οι πιθανές απώλειες από το πετρέλαιο με ένα πιο διευρυμένο πλέγμα συνεργασίας.

• Σε αυτό το πλαίσιο, εξετάζονται νέα ανοίγματα στις εμπορικές ροές και στην αγορά εργασίας. Μία από τις ιδέες που συζητούνται είναι η επιτάχυνση της πρόσβασης ινδικών προϊόντων στη ρωσική αγορά, αλλά και η σύναψη συμφωνίας για τη μετακίνηση εργαζομένων, ώστε να δημιουργηθεί θεσμικό πλαίσιο για νόμιμη μετανάστευση ειδικευμένων Ινδών εργαζομένων προς τη Ρωσία. Η Μόσχα αντιμετωπίζει σημαντικές ελλείψεις προσωπικού σε τομείς όπως οι υπηρεσίες πληροφορικής, και η Ινδία διαθέτει ακριβώς αυτό που λείπει: τεράστιο ανθρώπινο δυναμικό υψηλής κατάρτισης.

Ο αναλυτής στρατιωτικών θεμάτων Ιγκόρ Κοροτσένκο υπογραμμίζει ότι περισσότερο από το 50% των εν ενεργεία ινδικών στρατιωτικών πλατφορμών είναι ρωσικής προέλευσης. Παρ’ όλα αυτά, τα τελευταία χρόνια καταγράφεται σταδιακή μείωση των παραγγελιών ρωσικών οπλικών συστημάτων, καθώς η Ινδία επιδιώκει πολυδιάστατες συνεργασίες, ανοίγοντας δίαυλους και με τη Γαλλία, τις ΗΠΑ και άλλους προμηθευτές. Ο σύντομος αλλά έντονος πρόσφατος γύρος έντασης με το Πακιστάν έδωσε, κατά τον ίδιο, «πρακτικό τεστ» στην αποτελεσματικότητα πολλών ρωσικών συστημάτων – τεστ που, σύμφωνα με τη ρωσική ανάγνωση, επιβεβαίωσε την αξία τους.

Παρά το ότι το Νέο Δελχί δεν έχει προχωρήσει σε μεγάλες νέες αμυντικές παραγγελίες από τη Ρωσία μετά την έναρξη του πολέμου στην Ουκρανία – και ενώ η Μόσχα δίνει προτεραιότητα στις δικές της αμυντικές ανάγκες – η Ινδία δεν κλείνει την πόρτα. Αντιθέτως, η επίσκεψη Πούτιν θεωρείται ευκαιρία για να συζητηθούν εκ νέου η προμήθεια των Su-57, αλλά και πρόσθετων πυραυλικών συστημάτων, κάτι που, αν επιβεβαιωθεί, θα σήμαινε μια ανανεωμένη ψήφο εμπιστοσύνης στη Ρωσία ως αμυντικό εταίρο.

• Πέρα από τα όπλα και το πετρέλαιο, υπάρχει και ο πυλώνας της πολιτικής εμπιστοσύνης. Στο Νέο Δελχί κυριαρχεί η αντίληψη ότι δεν μπορεί να υπάρξει ευρασιακή αρχιτεκτονική ασφάλειας χωρίς τη συμμετοχή τριών πρωταγωνιστών: Ρωσίας, Ινδίας και Κίνας. Η Ινδία επιδιώκει να διατηρήσει έναν δύσκολο ισορροπιστικό ρόλο: να συνεργάζεται στενά με τις ΗΠΑ και τη Δύση, χωρίς όμως να «σπάσει» τους δεσμούς με τη Ρωσία, και ταυτόχρονα να αντιμετωπίζει την Κίνα ως στρατηγικό ανταγωνιστή αλλά και αναπόφευκτο εταίρο σε πολυμερή σχήματα όπως οι BRICS και ο Οργανισμός Συνεργασίας της Σαγκάης.

Στο ζήτημα της Ουκρανίας, η Ινδία έχει επιλέξει μια επιδέξια αλλά αμφιλεγόμενη ουδετερότητα: αποφεύγει να καταδικάσει ρητά τη Μόσχα, καλεί σε διάλογο και κατάπαυση του πυρός, ενώ παράλληλα αξιοποιεί τις συνθήκες για να ενισχύσει τα δικά της οικονομικά και ενεργειακά συμφέροντα. Η ρωσική ηγεσία, από την πλευρά της, δεν χάνει ευκαιρία να επαινεί αυτή τη στάση, παρουσιάζοντάς την ως παράδειγμα «υπεύθυνης, πολυπολικής πολιτικής».

Η επίσκεψη Πούτιν, λοιπόν, δεν είναι απλώς ένα διμερές ραντεβού με οικονομικούς και αμυντικούς φακέλους. Είναι ένα τεστ αντοχής για το πόσο μακριά μπορεί να φτάσει η Ινδία στην υπεράσπιση της στρατηγικής της αυτονομίας μέσα σε ένα διεθνές σύστημα που πολώνεται. Για τη Ρωσία, είναι μια ευκαιρία να δείξει ότι παραμένει επιθυμητός εταίρος πέρα από τον στενό κύκλο των παραδοσιακών συμμάχων της. Και για όλους τους υπόλοιπους, είναι μια ακόμη υπενθύμιση ότι το παιχνίδι της παγκόσμιας ισχύος δεν παίζεται μόνο στα μέτωπα της Ουκρανίας, αλλά και στα χαλιά των πρωτευουσών όπως το Νέο Δελχί, όπου η ουδετερότητα μπορεί να αξίζει όσο ένα ολόκληρο οπλοστάσιο.